Στη μνήμη του Μιχαήλο Μάρκοβιτς (1923-2010)

Γνώρισα τον καθηγητή Μάρκοβιτς στην διάρκεια των λίγων ημερών που έμεινε στην Έδεσσα στην διάρκεια της 5ης πανελλαδικής συνάντησης του 'Αρδην και της Ρήξης. Είχα την ευκαιρία να κάνω πολύωρες συζητήσεις μαζί του και παρ' όλο που πολλά γεγονότα και καταστάσεις τα προσεγγίζαμε από διαφορετική οπτική γωνία, ομολογώ ότι έμαθα πολλά και με κέρδισε απόλυτα ως διανοούμενος και σκεπτόμενος άνθρωπος. Καλό ταξίδι Δάσκαλε...

ΔΕΕ

Ένας βαλκάνιος φιλόσοφος της απελευθέρωσης

Στις 07/02/10, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών ο Σέρβος φιλόσοφος της αυτοδιαχείρισης και του δημοκρατικού σοσιαλισμού Μιχαήλο Μάρκοβιτς. Οι φίλοι του Άρδην και της Ρήξης θα θυμούνται ίσως την ευγενική του φιγούρα, που μας συντρόφευσε κατά τη διάρκεια της πανελλαδικής συνάντησης στην Έδεσσα το 2008, με τις καίριες παρεμβάσεις και τα εύστοχα σχόλιά του.

Ο Μάρκοβιτς γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1923 στο Βελιγράδι. Το 1940 έγινε μέλος της νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας και συμμετείχε στην αντίσταση με τους Παρτιζάνους, ενώ το 1944 έγινε κανονικό μέλος του κόμματος.

Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, απʼ όπου πήρε το διδακτορικό του το 1955, ενώ πήρε ένα ακόμη διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όπου έκανε σπουδές στη Λογική δίπλα στον Α. Τζ. Άγιερ. To 1963 έγινε τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Κατά τη δεκαετία του ʼ70 και του ʼ80 δίδαξε σε πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών (Μίσιγκαν και Φιλαδέλφεια).

Από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960, ίδρυσε μαζί με άλλους τη φιλοσοφική ομάδα «Πράξις», και εξέδιδε το ομώνυμο περιοδικό, προωθώντας τις υποθέσεις της συμμετοχικής δημοκρατίας, του δημοκρατικού σοσιαλισμού και της αυτοδιαχείρισης.

Όντας στην άκρα αριστερά του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, ο Μάρκοβιτς και οι σύντροφοί του υπήρξαν σφοδροί πολέμιοι του σταλινισμού και ιχνηλάτες ενός βαλκανικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό, ο οποίος συνδυάζει τον κοινοτισμό, την άμεση δημοκρατία, τη μικροϊδιοκτησία και τις συνεταιριστικές δομές.

Πλήρωσε τις θέσεις του με άπειρες διώξεις, διαγραφές, και εντέλει με την απώλεια της έδρας του στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, στα μέσα της δεκαετίας του 1980.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ʼ90, υπήρξε αντιπρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Σερβίας κι ένας από τους κορυφαίους της αντιπολίτευσης στον Μιλόσεβιτς, δίχως όμως να προσχωρεί σε αντισερβικές θέσεις, όπως έκαναν πολλοί ομόλογοί του και αρκετοί από τον κύκλο του «Πράξις», υπακούοντας στις ιμπεριαλιστικές σειρήνες της Δύσης εκείνη την εποχή. Το 1995, η εσωκομματική αντιπολίτευση πάλι τον έθεσε εκτός κόμματος, κι έκτοτε ασχολήθηκε με το γράψιμο και τις δραστηριότητές του στα πλαίσια της Σερβικής Ακαδημίας των Επιστημών.

Ο Μάρκοβιτς υπήρξε ένας από τους κύριους πολέμιους της παγκοσμιοποίησης στη Σερβία, εμπλουτίζοντας τη δημοκρατική σοσιαλιστική του σκέψη με την πατριωτική διάσταση και τον αγώνα ενάντια στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τον ευρωατλαντικό έλεγχο των Βαλκανίων.

Παρέμεινε πιστός μέχρι το τέλος της ζωής του στα οράματά του για αυτοδιαχείριση, αλλά και στον δρόμο που χάραξε ο Ρήγας Φεραίος, για την πλέρια αυτοδιάθεση όλων των βαλκανικών λαών στα πλαίσια μιας δημοκρατικής βαλκανικής συνομοσπονδίας.

Θα τον θυμόμαστε πάντα εύθυμο, να μας εκπλήσσει με το κουράγιο και την ορμή του, εκείνο το καλοκαίρι του 2008, δίπλα στους καταρράκτες της Έδεσσας.

Εφημερίδα ΡΗΞΗ, φύλλο 61