Αρχαίοι λαοί της Μ. Ασίας (4)

Λούβιοι: Συλλογική ονομασία των αριοευρωπαϊκών (=ινδοευρωπαϊκών) φύλων που εισέβαλαν στην Μικρά Ασία και σημάδεψαν το τέλος της δευτέρας φάσεως της αρχαιότερης εποχής του Ορειχάλκου (Πρώϊμη Χαλκοκρατία ΙΙ, 2600-2300 π.Χ.).Οι εισβολείς, προερχόμενοι από την θρακική πεδιάδα, θα διαπεραιωθούν από την πλευρά των Δαρδανελλίων στην Τρωάδα, όπου θα καταστρέψουν όχι μόνον τον δεύτερο οικισμό της Τροίας (Τροία ΙΙ), αλλά και πολλούς άλλους οικισμούς σε ολόκληρη την περιοχή της δυτικής και νοτιοδυτικής Μ. Ασίας (Μπεϋτζέ-Σουλτάν ΧΙΙΙα, Πολατλί Ι, Κούσουρα Β κ.λ.π.).

Όπως διαπιστώθηκε από τις αρχαιολογικές έρευνες και τα σχετικά ευρήματα, οι επιδρομείς θα κατακτήσουν και ορισμένα νησιά του Β.Α. Αιγαίου, όπου θα καταστρέψουν τον περίφημο (παρα-Τρωϊκό) πολιτισμό της Πολιόχνης στην Λήμνο (Πολιόχνη V). Οι εισβολείς, στην διάρκεια της επομένης περιόδου (Πρώϊμη Χαλκοκρατία ΙΙΙ, 2300-2000 π.Χ.), θα προωθηθούν βαθμιαία μέχρι την Κιλικία (καταστροφή του οικισμού της Ταρσού), ακολουθώντας κατά πάσα πιθανότητα μια πορεία παράλληλη με τις ακτές της Μεσογείου.

Η νεώτερη έρευνα έχει προσδιορίσει την ονομασία και την γλώσσα αυτών των φύλων με την βοήθεια των Αρχείων που ανακαλύφθηκαν στα ανάκτορα της Χαττούσα, της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας των Χετταίων.

Στα Χιττιτικά Αρχεία διαπιστώθηκε ότι πολλές επιγραφές ήσαν γραμμένες σε μια διαφορετική αριοευρωπαϊκή διάλεκτο από αυτήν που χρησιμοποιούσαν οι ίδιοι οι Χετταίοι και την οποία προσδιόριζαν με το επίρρημα λούβιλι (luwili) = με τον τρόπο της Λούβι (δηλ. στην Λουβική). Αυτός είναι ο λόγος που οι Γλωσσολόγοι ονόμασαν αυτήν την γλώσσα Λουβική και τον λαό που την μιλούσε Λούβιους.

Μια από τις ιδιομορφίες της Λουβικής ήταν και ο σχηματισμός τοπωνυμίων με την προσθήκη του κτητικού –sas (=του ή της) στην ονομασία π.χ. Dattasa(s), Tarhuntasa(s), Karkissa(s) κ.λ.π. Αυτού του τύπου τοπωνύμια εμφανίζονται σε πολλές χιττιτικές επιγραφές και αναφέρονταν πάντα σε περιοχές έξω από τα όρια του κυρίως Χιττιτικού κράτους, στην Δυτική και Νότια Μικρά Ασία.

Το σημείο που ενδιαφέρει περισσότερο, ειδικά εμάς τους Έλληνες, είναι ότι όπως υποστηρίζεται από τους νεώτερους ερευνητές, ανάμεσα στους λαούς του κύματος της εισβολής εκείνης υπήρχαν και δύο τουλάχιστον μεταναστευτικές ομάδες οι οποίες διέσχισαν το Αιγαίο και εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της νοτιοανατολικής Ελλάδος (καταστροφή Λέρνας ΙΙΙ, γύρω στο 2100 π.Χ.).

Πρόκειται για τους Δαναούς και τους Άβαντες, οι οποίοι θεωρούνται ως τα πρώτα ελληνόφωνα φύλα που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο και ως εκ τούτου χαρακτηρίζονται Πρωτοέλληνες (βλ. Ι.Ε.Ε. τομ. Α΄ σελ. 362).

Η Λουβική ή Λουβιακή γλώσσα είναι στενά συγγενής εκτός της Χιττιτικής και με την Παλαϊκή, όπως ονομαζόταν η διάλεκτος των Παλαϊτών, δηλ. των κατοίκων της περιοχής που αργότερα θα γίνει γνωστή ως Παφλαγονία (βορειο – δυτικές ακτές της Μ. Ασίας στον Εύξεινο Πόντο. Βλ. λήμμα Παφλαγόνες).

Η Παλαϊκή ανακαλύφθηκε και αυτή από τις επιγραφές των χιττιτικών Αρχείων (γραμμένα αρχικά στην χιττιτική σφηνοειδή γραφή), όπου αναφερόταν ως palaumnili = με τον τρόπο της Πάλα (βλ. για λεπτομέρειες στο Δημ. Ευαγγελίδη: «Η καταγωγή των Αριοευρωπαίων» τόμος Α΄ τεύχος 2 σελ. 86-87 – Αθήνα 1991). Η χρήση της ως καθομιλουμένης γλώσσας φαίνεται ότι σταμάτησε τον 14ο αιώνα π.Χ., σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία (C.A.H. Vol. 1, part 2B - σελ. 831).

Η Λουβική θα διασπασθεί σε τρεις διαλέκτους, την Ανατολική, την Δυτική και την Κεντρική.

Η Δυτική διάλεκτος θεωρείται ως προγονική γλώσσα της Λυδικής, της γλώσσας των Λυδών, κυρίως όμως της Λυκιακής, της γλώσσας των Λυκίων.

Η Ανατολική διάλεκτος θεωρείται πρόδρομος της γλώσσας που χρησιμοποιούσαν αργότερα οι Λουβικοί πληθυσμοί των Νεο-Χιττιτικών κρατιδίων (βλ. παρακάτω), της λεγομένης Ιερογλυφικής Λουβικής. Η Κεντρική διάλεκτος ήταν η γλώσσα ενός μέρους των Αρχείων της Χαττούσα γραμμένων σε μια Λουβική διάλεκτο που διέφερε από τις δύο άλλες.

Λουβική ιερογλυφική

Οι Λούβιοι θα διασκορπιστούν σε μεγάλες εκτάσεις με αποτέλεσμα βαθμιαία να αφομοιωθούν είτε από τους αυτόχθονες λαούς είτε από άλλα αριοευρωπαϊκά φύλα και κυρίως από τους Χετταίους.

Σημαντική θα παραμείνει η παρουσία των Λουβίων τόσο στην περιοχή της Λυκίας (Lukka στα χιττιτικά), όσο και στην περιοχή δυτικά της Λυκίας όπου οι Λούβιοι θα συγκροτήσουν την ισχυρή ομοσπονδία της Αρζάβα (Arzawa), με πρωτεύουσα την Απάσα (Apasa στα χιττιτικά), η οποία θα μετεξελιχθεί πολύ αργότερα στην περίλαμπρη ιωνική πόλη Έφεσο.

Μετά την κατάκτηση αυτών των περιοχών από τους Χετταίους (στα μέσα του 17ου αιώνα π.Χ.) και κυρίως μετά την κατάπνιξη της εκτεταμένης εξέγερσης των υποτελών κρατιδίων της περιοχής από τον Χετταίο αυτοκράτορα Μουρσίλις ΙΙ στα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ., λουβικοί πληθυσμοί θα καταφύγουν στην περιοχή της Κιλικίας (Kizzuwatna στα χιττιτικά), όπου θα εγκατασταθούν μαζικά.

Εκεί θα γίνουν το κυρίαρχο στρώμα σε πολλά από τα λεγόμενα Νεο-Χιττιτικά κρατίδια (βλ. λεπτομέρειες στο Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη: Η Καταγωγή των Αριοευρωπαίων - τομ. Α΄ τεύχος 2, Κεφ. 5 ια΄ Τα Νεοχιττιτικά Κράτη, σελ. 39-43), που δημιουργήθηκαν στις περιοχές της ΝΑ Μικράς Ασίας και Βόρειας Συρίας μετά την κατάλυση της Χιττιτικής αυτοκρατορίας γύρω στα 1200 π.Χ. και θα διατηρήσουν την γλώσσα τους και τις παραδόσεις τους για 500 περίπου χρόνια, μέχρι την κατάκτηση της περιοχής από τους Ασσυρίους (γύρω στο 700 π.Χ.).

Από το λήμμα Λούβιοι του "Λεξικού των λαών του Αρχαίου Κόσμου" (Κυρομάνος, 2006) του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη.