Η ελληνική παιδεία στην Ίμβρο (1923 – 1964)

Φίλες και φίλοι του ιστολογίου επανέρχομαι μετά από αρκετές μέρες απουσίας λόγω μιας ίωσης που με ταλαιπώρησε αφάνταστα. Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα και προέρχεται από την ομιλία του κ. Κώστα Δεληκωνσταντή, καθηγητή Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ. στη Φλώρινα και υπάρχει στα πρακτικά της Διημερίδας που πραγματοποιήθηκε στον Δήμο Καλαμαριάς στις 11 – 12 Νοεμβρίου 1995, τα οποία στην συνέχεια εκδόθηκαν σε βιβλίο από τις εκδόσεις "Κυριακίδη" στην Θεσσαλονίκη.

ΔΕΕ

Η ελληνική παιδεία στην Ίμβρο (1923 – 1964)

Το 1923 η Ίμβρος και η Τένεδος, αφού κατέθεσαν στο βωμό των αγώνων του Έθνους το μερίδιό τους σε θυσίες (το 1920 πολεμούσαν στη Μικρασία 350 περίπου Ίμβριοι και 150 Τενέδιοι [1]) βρίσκονται, άμοιρες και εγκατελειμμένες, υπό τουρκική κυριαρχία, απογυμνωμένες από τις πιο εύρωστες δυνάμεις τους. Αυτοί που έμειναν στην πατρώα γη “κατ’ επίμονον αξίωσιν και επιταγήν της Ελληνικής Κυβερνήσεως”[2] αποκόπτονται τελικά οικτρά όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από τον Ελληνισμό της Κωνσταντινουπόλεως, αφού υποτίθεται ότι υπόκεινται σε ειδικό καθεστώς (άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάννης). Από το άρθρο αυτό λοιπόν, όχι μόνο δεν προέκυψαν ευεργετήματα για τους Ίμβριους και τους Τενέδιους, αλλά αντιθέτως ποικίλα δεινά. Έκτοτε η Ίμβρος και η Τένεδος ζουν το δράμα τους και αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τα τεράστιά τους προβλήματα χωρίς συμπαράσταση από κανένα. Για την Ελλάδα βρίσκονται “πέρα από την άκαρπη θάλασσα”, “πέρην αλός ατρυγέτοιο”, όπως έλεγε ο Όμηρος [3], χαμένες σε μια απόμακρη γωνιά του Αιγαίου. Και η Τουρκία, όταν θυμάται νησιά δεν είναι για καλό…

Αμέσως μετά την εγκατάσταση των τουρκικών αρχών στην Ίμβρο, έφτασαν και οι πρώτοι τουρκοδιδάσκαλοι, οι οποίοι έμελλε να αποτελέσουν μέγα πρόβλημα για την ελληνική κοινότητα, αφού ήταν περισσότερο το άγρυπνο μάτι του κράτους παρά εκπαιδευτικοί. Θα άξιζε πράγματα να μελετηθεί ο ρόλος τους πιο συστηματικά. Στις πρώτες εντυπώσεις που άφησαν αναφέρεται ο Κώστας Τερζής:

“Μόλις ήρθαν στην Ίμβρο οι κυβερνητικοί υπάλληλοι για να αρχίσουν υπηρεσία, ύστερα από λίγες μέρες κατέφτασαν και οι τουρκοδιδάσκαλοι. Είπαν και έπεισαν τους Προέδρους, ότι τους έστειλαν από το Τσανάκαλε και έπρεπε οι Πρόεδροι να γράψουν και να ζητήσουν το διορισμό τους"

Οι πιο πολλοί ήταν απόστρατοι αξιωματικοί, που τις πιο πολλές ώρες της ημέρας βρίσκονταν στο “τσακίρ κέφι”. Ήταν εποχή που δούλευαν τα ρακοκάζανα (ακόμη δεν είχαν προλάβει να τ’ απαγορεύσουν) και κάποτε θυμούνταν να πάνε και στο σχολείο, το απόγευμα, για να σχολάσουν τα παιδιά και να πουν: “Άντε παιδιά, πηγαίνετε, αύριο πια θα κάνουμε μάθημα”. Ίσως βέβαια να ήταν απογοητευμένοι από τους μαθητές τους, οι οποίοι τότε δεν γνώριζαν ούτε λέξη τουρκική!

Ενόψει των νέων δεδομένων στο πρόγραμμα των σχολείων έπρεπε να προστεθούν μαθήματα στην τουρκική γλώσσα, ενώ παράλληλα περιορίστηκαν οι ώρες των Ελληνικών και απαγορεύτηκε η διδασκαλία της Ελληνικής Ιστορίας και Γεωγραφίας. Ο καθηγητής της Κεντρικής Σχολής Νικόλαος Καραβέλλας, ο οποίος επέμενε να διδάσκει ελληνική ιστορία, εκδιώχθηκε το 1924.

Σωστή κατ’ αρχήν αποδείχθηκε η άποψη των Ιμβρίων προκρίτων, ότι οι Τούρκοι θα έπρεπε να βρουν τα ελληνικά σχολεία εν πλήρει λειτουργία. Η πρόθεση ήταν καλή, υπήρχαν όμως δυσκολίες να βρεθεί το κατάλληλο εκπαιδευτικό προσωπικό. Ο Κ. Τερζής γράφει:

“Μες στην παραχώρηση της Ίμβρου στην Τουρκία σχεδόν όλοι οι διδάσκαλοι και καθηγητές έφυγαν για να συμπληρώσουν τη σύνταξή τους και οι πιο πολλοί κατέφυγαν στη Λήμνο και στη Σαμοθράκη. Έμειναν κάτι λίγοι που για πολλούς λόγους δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να απομακρυνθούν από την Ίμβρο. Άλλωστε επικρατούσε και η απορία – πολύ εύλογη βέβαια- που αόριστη πλανιόταν στον ορίζοντα: Πώς θα συμπεριφερθούν οι Τούρκοι στο ζήτημα των Σχολείων. Και τότε ρίζωσε μια ιδέα, που εκ των υστέρων αποδείχτηκε σωστή -οι Τούρκοι έπρεπε να βρουν τα σχολεία ανοιχτά και με κανονική λειτουργία. Και μ’ αυτήν την ιδέα -και την πραγματική ανάγκη βέβαια- έκαναν τ’ αδύνατα δυνατά να επανδρώσουν με πλήρες προσωπικό όταν τα σχολεία”…

[1] Βλ. Α.Γ. Τσερνόγλου, Σχέσεις Ίμβρου και Τενέδου με τη Λέσβο και τη Μικρά Ασία, Ανάτυπο από το περ. “Ίμβρος” (Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1994), Αθήνα 1994, 17-18.

[2] Π. Δημητριάδης, Επιστολή προς τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος, 4 Αυγούστου 1927, στο έργο: Γ. Μ. Γρυντάκης, Ίμβρος και Τένεδος. Δύο ξεχασμένα ελληνικά νησιά (1910-1930), Έκδοση Συλλόγου Ιμβρίων Αθηνών, Αθήνα 1995, 189.

[3] Ιλιάδα, Ω, 753.
 
http://diasporic.org/mnimes/archives/greek-education-at-imbros-tenedos