Αρχαίοι λαοί

Αὐταριάτες: Οι Αυταριάτες ή Αυταριείς, όπως μερικές φορές αναφέρονται, υπήρξαν ένα από τα ισχυρότερα φύλα των Ιλλυριών. Υπάρχει όμως η μαρτυρία του Στέφανου Βυζαντίου, ο οποίος, επικαλούμενος παλαιότερες πηγές (όπως τον περίφημο γεωγράφο και γραμματικό του 3ου αιώνα π.Χ. Ερατοσθένη και τον ιστορικό του 2ου αιώνα μ.Χ. Χάρακα τον Περγαμηνό), τους αναφέρει ως «…έθνος Θεσπρωτικόν…». Είναι άγνωστη η σχέση μεταξύ των δύο λαών και δεν γνωρίζουμε αν υπήρξε φύλο των Θεσπρωτών με την ονομασία «Αυταριάται» ή εάν η αναφορά του Στεφ. Βυζ. αποτελεί προϊόν σύγχυσης. Η παλαιότερη αναφορά τους ως φύλου των Ιλλυριών γίνεται στον «Περίπλου», ένα έργο που δημιουργήθηκε στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα π.Χ. ως συμπίλημα έργων παλαιοτέρων συγγραφέων και συνήθως αποδίδεται (λανθασμένα) στον περίφημο γεωγράφο και θαλασσοπόρο του 6ου αιώνα π.Χ. Σκύλακα, από τα Καρύανδα της Καρίας ή σε έναν άλλο ομώνυμό του Σκύλακα Καρυανδέα των τελών του 5ου αιώνα π.Χ. και είναι γνωστό σήμερα ως «Ψευδο-Σκύλαξ». Στον Ψευδο-Σκύλακα λοιπόν αναφέρεται ότι: «…υπάρχει μεγάλη λίμνη, που ανήκει στους Αυταριάτες, έθνος Ιλλυρικόν…». Οι ερευνητές ταυτίζουν την αναφερόμενη λίμνη, με την σημερινή μεγάλη λίμνη της Σκόδρας (αρχ. Λαβεάτις) στα βόρεια σύνορα της Αλβανίας με την Γιουγκοσλαβία. Έτσι, οι Αυταριάτες εντοπίζονται ΒΑ της λίμνης Σκόδρας στο εσωτερικό, όπου τοποθετείται η κυρίως περιοχή εγκατάστασής τους.

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, τον μεγάλο γεωγράφο του 1ου αιώνα π.Χ., οι Αυταριάτες υπήρξαν «…το μέγιστον και άριστον των Ιλλυριών έθνος…» (Ζ΄ V. 11). Στην συνέχεια αναφέρεται στην μακρόχρονη αντιδικία τους με το γειτονικό φύλο των Αρδιαίων για μια αλυκή, ότι υπήρξαν οι καταστροφείς του θρακικού φύλου των Τριβαλλών και ότι κυβέρνησαν και τους υπόλοιπους (;) Θράκες και Ιλλυριούς.

Ο ιστορικός του 2ου μ.Χ. αιώνα Αππιανός ο Αλεξανδρεύς, περιέλαβε στο ιστορικό του έργο (Ρωμαϊκά), ένα βιβλίο για τους Ιλλυριούς και τους πολέμους των Ρωμαίων εναντίον τους, το οποίο περιέχει πληροφορίες για τα διάφορα ιλλυρικά φύλα. Εκεί παραδίδεται και μια γενεαλογία των λαών της εποχής εκείνης που ήσαν εγκατεστημένοι στην Ιλλυρία (ελάχιστα αξιόπιστη, αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι θεωρεί τους Έλληνες Περραιβούς και τους κελτικής καταγωγής Σκορδίσκους, ιλλυρικά φύλα!) και όπου αναφέρεται ότι ο Αυταριεύς ήταν ένας από τους έξη γιους του Ιλλυριού, γιου του Κύκλωπα Πολύφημου.

Συνδυάζοντας τα αρχαιολογικά δεδομένα (βλ. J. Wilkes: The Illyrians, 1996 σελ. 140), με τις πληροφορίες των αρχαίων συγγραφέων, ιστορικών και γεωγράφων, συμπεραίνουμε ότι στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. οι Αυταριάτες θα αρχίσουν την επέκτασή τους προς Ανατολάς, εις βάρος των Τριβαλλών και άλλων μικρότερων φύλων, τα περισσότερα από τα οποία απορροφήθηκαν και εξαφανίσθηκαν από το ιστορικό προσκήνιο.
Το 337/336 π.Χ. αναφέρεται στις πηγές μία "Ιλλυρική εκστρατεία" του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας εναντίον ενός ιλλυρικού φύλου και του ηγεμόνα τους Πλευρία. Σύμφωνα με τους ερευνητές (βλ. Ν. Χάμμοντ: "Ιστορία της Μακεδονίας" τόμ. Β΄ σελ. 515 "Μάλλιαρης") το εν λόγω ιλλυρικό φύλο ταυτίζεται με τους Αυταριάτες (βλ. και Διόδωρος Σικελιώτης ΙΣΤ΄ 93.6).
Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. οι Αυταριάτες θα υποταχθούν στο κελτικό φύλο των Σκορδίσκων, αλλά όπως φαίνεται είχαν αρχίσει ήδη να εγκαταλείπουν τις περιοχές τους από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. πιεζόμενοι από την ισχυροποίηση και επέκταση των γειτονικών τους φύλων Αρδιαίων και Δαρδάνων. Αυτό συμπεραίνεται από το γεγονός ότι το 310 π.Χ. ένα μεγάλο τμήμα των Αυταριατών είχε βρεθεί στην Παιονία, όπου είχαν φέρει τον ηγεμόνα των Παιόνων Αυδωλέοντα, στο χείλος της καταστροφής. Τελικώς, με την παρέμβαση του Βασιλέως των Μακεδόνων, Κασσάνδρου (306/305-297 π.Χ.), οι Αυταριάτες, υπολογιζόμενοι μαζί με τις οικογένειές τους σε 20.000 άτομα, θα εγκαταλείψουν την Παιονία και θα εγκατασταθούν από τον Κάσσανδρο στην περιοχή του όρους Όρβηλος (η νοτιότερη απόληξη της οροσειράς της Ροδόπης-Πιρίν της Βουλγαρίας, στα σημερινά ελληνοβουλγαρικά σύνορα).

Σχετική με την εγκατάλειψη της αρχικής τους περιοχής από τους Αυταριάτες είναι και η περίεργη ιστορία που αναφέρεται από αρκετούς συγγραφείς της αρχαιότητος και κυρίως από τον Ηρακλείδη Λέμβο (υπάλληλο γύρω στο 170 π.Χ. του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου ΣΤ΄ και συγγραφέα του ιστορικο-μυθολογικού έργου «Ιστορίαι»), όπου περιγράφεται μια βροχή βατράχων από τον ουρανό, οι οποίοι ήσαν μισοσχηματισμένοι και έπεφταν σε τόσο μεγάλες ποσότητες που οι κάτοικοι της περιοχής, κάπου μεταξύ Παιονίας και Δαρδανίας, θα αναγκασθούν να μεταναστεύσουν (βλ. J. Wilkes: The Illyrians, 1996 σελ. 141).

Τελικώς, οι Αυταριάτες, το άλλοτε «μέγιστον» έθνος των Ιλλυριών κατά τον Στράβωνα, θα εξαφανισθούν πολύ πριν από την οριστική κατάκτηση της Ιλλυρίας από τους Ρωμαίους.