Ένα καράβι για την Γάζα

ΓΑΖΑ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ (Σχόλιο πάνω στο ντοκιμαντέρ του Γ. Αυγερόπουλου)

«Εδώ κι έναν αιώνα σχεδόν η Μεσόγειος προτείνει σ’ εκείνους που παρατηρούν άγρυπνοι, στις προφυλακές της ελπίδας, ένα πρόσωπο βίας. Παραφορά του ήλιου που κατασπαράζει τα χρώμα-τα, παραφορά των αρωμάτων από τον κήπο του Άδωνη, παραφορά του ανέμου κι της καταιγίδας πάνω στην ξερή πέτρα και στα μαύρα χαμόκλαδα, σε μια χώρα αυστηρή, γκρίζα και λευκή, που υψώνει τις στήλες των ορίων της μέσα στη σιωπή και τη μοναξιά, στην άκρη μιας θάλασσας σκο-τεινής και φειδωλής, μια χώρα που διδάσκει την ένδεια… Ο ήλος – κι όμως, τραγικός. Η γιορτή - κι όμως, λαϊκή.
Η Μεσόγειος – κι όμως, στρυφνή και μεθυστική. Η Μεσόγειος των φτωχών»
(Φ. Μπροντέλ, η Μεσόγειος)

Αυτά που γράφονται εδώ δεν είναι παρουσίαση ή κριτική μιας κινηματογραφικής δουλειάς. Ούτε στις προθέσεις μου ούτε στις δυνατότητες μου είναι κάτι τέτοιο. Είναι κά-ποιες σκέψεις μετά το ντοκιμαντέρ των Γ. Αυγερόπουλου και Γ. Καρυπίδη με τίτλο «Γάζα ερχόμαστε», που προβλήθηκε κι απέσπασε το πρώτο βραβείο κοινού στο φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Σε μια εποχή που όλα τείνουν να αντιμετωπίζονται ως «αφηγήσεις» το κινηματογραφικό αυτό είδος τείνει να απολέσει την κυριολεκτική του έννοια, αυτή της καταγραφής ως απόδειξη και τεκμηρίωση, να γίνει μια ακόμη αφηγηματική τεχνική. Ο Αυγερόπουλος δεν δείχνει να συμβιβάζεται με το πλαίσιο αυτό και δηλώνει ξεκάθαρα την οπτική του ματιού πίσω από την κάμερα, σεβόμενος την τέχνη που υπηρετεί και τον αποδέκτη του μηνύματος, τον θεατή. Το ντοκιμαντέρ είναι η περιγραφή ενός ταξιδιού, ενός ταξιδιού που άρχισε δεκαετίες πριν: Ο Βαγγέλης, ο Πώλ, οι άλλοι, τοποθετούν την αρχή του ταξιδιού τους στο κουβάρι εκείνο της μνήμης που εξηγεί γιατί οι άνθρωποι είναι αυτό που είναι: Η Αλεξάνδρεια, η Πέτρα, η Ακρόπολη, ο ναός του Ποσειδώνα συγχέονται με τους νυχτερινούς δρόμους, τα κλειστά δωμάτια, την γεμάτη καπνούς ατμόσφαιρα της προετοιμασίας. Οι εικόνες των παθών μιας περιοχής κι ενός λαού, έρχονται από παλιά, σαν βιώματα, και συναντούν τα βιώματα των άλλων, αυτών που μέσα από τις προσωπικές τους διαδρομές έμαθαν να μη σιωπούν μπροστά «στην ζυγαριά που βαραίνει κατά το μέρος της αδικίας». Ο κάθε ταξιδευτής έχει την δική του αφετηρία, είναι οι τροχιές που συγκλίνουν στο κατάστρωμα δύο ψαροκάικων, με σημαία την αποκοτιά, εκείνη την αποκοτιά που μόνο η αγάπη για τον αδικημένο μπορεί να θρέψει. Ο Αυγερόπουλος είναι προσεκτικός όσο κι άνθρωποι που ζωγραφίζει: δεν αγιογραφεί κανέναν. Σε μια εποχή που επιχειρούν να μας πείσουν ότι οι εξαιρετικές πράξεις, ο ηρωισμός είναι υπερανθρώπινα, είναι δουλειά κάποιου Σούπερμαν ή των «κοσμικών» αντιπρόσωπων του, του Αμερικάνου πεζοναύτη, του πράκτορα της Μοσάντ, του χειριστή των πιο εξελιγμένων ρομποτικών όπλων, περιγράφεται ένας άλλος δρόμος: Είναι η θέληση κι όχι η δύναμη, είναι το ήθος κι όχι η κατεστημένη γεωστρατηγική, είναι η επιμονή που δίνει η αίσθηση του δίκαιου κι όχι οι μηχανισμοί που στήνει η αδικία. Είναι αυτό που κουβαλάει μέσα του, εν υπνώσει έστω, ο καθένας κι η καθεμιά από μας.

Το ταξίδι αυτό, όπως λέει ο Πώλ, πέθανε χίλιες φορές πριν αναστηθεί, κι η ανάσταση άρχισε την στιγμή που η μεθοδικότητα του δυτικού συνάντησε το πάθος και την δεξιότητα αυτοσχεδιασμού κάποιων Ελλήνων. Οι ηλικίες έχουν την σημασία τους: Οι πιο πολλοί α-νήκουν στη γενιά που έζησε ενεργά την άνοδο και την πτώση του ’68 (ή για μας το ’73), γενιά που πρόδωσε και προδόθηκε στη μετάλλαξη που συντελέστηκε, ανήκουν σ’ αυτούς που αρνήθηκαν να εξαργυρώσουν το όνειρο με την μέθεξη στο πάρτι της εξουσίας. Είναι αυτοί που κρατάν τον εαυτό τους για κάτι που πραγματικά αξίζει: Νοιώθω πως έζησα 62 χρόνια για αυτήν ακριβώς τη μέρα, θα πει ένας από τους ταξιδιώτες όταν θα αντικρύσει τα βλέμματα των πολιορκημένων για δεκαετίες αλλά πεισματικά ελεύθερων Παλαιστίνιων που υποδεχόταν τα δυο καΐκια στην ιχθυόσκαλα της Γάζας. Η αποστολή αυτή θα πετύχει, η παλαιστινιακή σημαία θα μπει στο λιμάνι ανεμίζοντας στον δεξιό ιστό των πλοίων, όπως επιβάλλει η διεθνής νομιμότητα. Ο αποκλεισμός έσπασε από την θάλασσα, εκεί ίσως που οι σιωνιστές του Ισραήλ επιμένουν πιο πολύ, καθώς κα-ταλαβαίνουν την συμβολική αξία της Μεσογείου για τους ανθρώπους που αντικρίζουν τα νερά της, για αυτό οικειοποιούνται τόσο πεισματικά τους τίτλους της ιστορικής παρουσίας αφαιρώντας τους από έναν από τους πιο αρχαίους λαούς της.

Το ναυτικό του Ισραήλ έμαθε από την αποτυχία του. Μετά από τέσσερις επιτυχημένες αποστολές οι επόμενες δεν θα φτάσουν στον προορισμό τους, το πλοίο που έφερε το συμβολικό όνομα «Αξιοπρέπεια» θα εμβολιστεί με όχι και τόσο συμβολικό τρόπο, ο Αρίων θα καταληφθεί με ρεσάλτο και θα κρατηθεί από τους πειρατές του ισραηλινού ναυτικού. Τώρα που η ένατη αποστολή ετοιμάζεται, κι αυτή τη φορά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα (δέκα πλοία, μεταξύ αυτών και φορτηγά), το ντοκιμαντέρ αυτό είναι μια πολύτιμη καταγραφή και μαρτυρία. Δεν είναι μόνο τα τείχη που το Ισραήλ υψώνει ανάμεσα στα κλεμμένα εδάφη που κατέχει και τους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, τους Παλαιστίνιους. Εξίσου αποτελεσματικά είναι τα τείχη της σιωπής και της αποπληροφόρησης που οι ίδιοι αρχιτέκτονες υψώνουν για να αποκρύψουν το έγκλημα που συντελείται στην Γάζα και σε όλη την Παλαιστινιακή γη. Στα τείχη αυτά η δουλειά των Αυγερόπουλου και Καρυπίδη ανοίγει ένα ευδιάκριτο ρήγμα, πολύ πιο σημαντικό από ένα καλλιτεχνικό βραβείο, που ας σημειωθεί, αφιερώθηκε στην καμπάνια για την Γάζα τόσο συμβολικά όσο και οικονομικά.Το ταξίδι συνεχίζεται, και θα συνεχίζεται για καιρό. Τα φορτηγά σαν ξεκινήσουν δεν σταματάνε, είπε ο Β. Πισσίας στην τελετή απονομής του βραβείου. Ακόμα περισσότερα από τα φορτηγά είναι το ίδιο το φορτίο, η αντίσταση στην αδικία, η αλληλεγγύη, που δεν θα σταματήσει μέχρι να δικαιωθεί. Γάζα ερχόμαστε λοιπόν, και θα ερχόμαστε πάντα, μέχρι που η θάλασσα αυτή να είναι η πόρτα σου στον κόσμο κι όχι ένας τοίχος της φυλακής σου.
Θανάσης Τζιούμπας

(από την ΡΗΞΗ τεύχος 62, Απρίλης 2010)