ΑΙΓΕΣ – ΕΔΕΣΣΑ

Αργυρός στατήρ αποδιδόμενος παλαιότερα στις Αιγές

(περίπου 470-460 π.Χ.)

ΑΙΓΕΣ – ΕΔΕΣΣΑ: Τι ακριβώς «παίζεται»;
Του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη

(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΔΕΣΣΑΪΚΗ» 27-6-2009 στο φ. 2392)

Πρόσφατα, εμφανίσθηκαν σε τοπικά έντυπα («Άποψη», «Νέοι Ορίζοντες») δύο επιστολές μου, στις οποίες προσπάθησα να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα για το θέμα της αρχαίας πρωτεύουσας των Μακεδόνων βασιλέων και νεκρόπολης των Αιγών.
Αφορμή για τις επιστολές αυτές υπήρξε μια ενδιαφέρουσα βιβλιοκριτική από τον Βεροιώτη κ. Γιάννη Καρατσιώλη για την έκδοση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Πέλλας του βιβλίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: χθες και σήμερα» των Εδεσσαίων συγγραφέων Σ. Τότλη και Δ. Ε. Ευαγγελίδη. Κατά την γνώμη του κ. Καρατσιώλη, όπως αναφέρει: «…θα έπρεπε να αναφερθεί (ο συγγραφέας) και στις σχετικά νεότερες απόψεις περί Βεργίνας και Αιγών (Μ. Ανδρόνικος κλπ που δεν υπάρχουν στη βιβλιογραφία του) και όχι να θεωρείται δεδομένη η ταύτιση Έδεσσας και Αιγών…».
Επειδή το ιστορικό μέρος του παραπάνω βιβλίου γράφτηκε από τον υπογράφοντα οφείλω να δώσω μια εξήγηση γιατί ταυτίζω στο κείμενο την Έδεσσα με τις Αιγές, παρά την κυρίαρχη άποψη για την ταύτιση των Αιγών με την Βεργίνα. Επί πλέον, επειδή πολλοί συμπολίτες μας μου ζήτησαν περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα, έκρινα σκόπιμο να δημοσιεύσω μια επισκόπηση του ζητήματος με όσα στοιχεία έχω στην διάθεσή μου.

Οι Αιγές στην Βεργίνα;
Κατ’ αρχήν η ταύτιση Αιγών–Βεργίνας δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, παρά τους πακτωλούς χρημάτων που έχουν ξοδευτεί στην περιοχή. Το βιβλίο του ομότ. Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας κ. Ιωάννη Τουλουμάκου: «Ιστορικά προβλήματα των τάφων της Βεργίνας» – Θεσσαλονίκη 2006, υπήρξε καταλυτικό στην αμφισβήτηση αυτής της ταύτισης. Έτσι, τουλάχιστον μέχρι να προσκομιστούν ατράνταχτα στοιχεία και αποδείξεις, θα εξακολουθώ να επιμένω στην εξίσωση Αιγαί = Έδεσσα, για δικούς μου λόγους.
Στην απόρριψη όμως της Βεργίνας συμφωνούν πλέον ολοένα και περισσότεροι ειδικοί, Έλληνες και ξένοι, παρά την επιμονή συγκεκριμένου πλέγματος συμφερόντων, από τουριστικούς πράκτορες μέχρι πανεπιστημιακούς, που έχουν συνδεθεί με τον χώρο της Βεργίνας. Το άρθρο του Καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας του Α. Π. Θεσσαλονίκης κ. Παναγιώτη Β. Φάκλαρη, μέλους της πανεπιστημιακής ανασκαφής της Βεργίνας, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» στις 30-08-1998 με τίτλο «Ο τάφος του Φιλίππου: όνειρα και αλήθειες», εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και χωρίς ουσιαστική απάντηση στις βασικές του αντιρρήσεις και προβληματισμούς, παρά την πάροδο δεκαετίας και πλέον από την αρχική του δημοσίευση. Εξ άλλου, ο καθηγητής Π. Φάκλαρης δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Εκτός των άλλων, υπήρξε από το 1977 στενότατος συνεργάτης του Μανόλη Ανδρόνικου στις ανασκαφές της Βεργίνας. Σήμερα είναι μέλος της πανεπιστημιακής ομάδας που συνεχίζει την επιστημονική έρευνα στον σημαντικότατο αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας. Συνεπώς η άποψή του για την θέση των Αιγών και συνακόλουθα του τάφου του Φιλίππου έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.
Επομένως το να αναφερθούν «νεότερες απόψεις» περί Βεργίνας στην βιβλιογραφία δεν νομίζω ότι θα πρόσθετε κάτι παραπάνω και απλώς θα επέτεινε την υπάρχουσα σύγχυση στο συγκεκριμένο θέμα.
Υπενθυμίζω ότι το 1968 ο Άγγλος ιστορικός, Καθηγητής Νίκολας Χάμμοντ διετύπωσε την θέση ότι το βασιλικό νεκροταφείο των Μακεδόνων (άρα και οι Αιγές) βρισκόταν στην Βεργίνα. Πρότεινε, μάλιστα, ως τάφο του Φιλίππου (!) έναν μεγάλο μακεδονικό τάφο που ανέσκαψε ο Κ. Ρωμαίος το 1938 και στον οποίο βρέθηκε ένας μαρμάρινος θρόνος. Η θέση του Ν. Χάμμοντ για τις Αιγές υιοθετήθηκε και από τον Μ. Ανδρόνικο, αλλά μετά τις ανακαλύψεις του 1977 στην Βεργίνα.Όπως έχει τονίσει ο κ. Φάκλαρης «Η επιχειρηματολογία του Ν. Χάμμοντ είναι κατά την άποψή μου μη πειστική» και επισημαίνει ότι υπάρχει μία σημαντική τοπογραφική λεπτομέρεια, που δεν ελήφθη υπ΄ όψη από τους υποστηρικτές της άποψης Χάμμοντ. Αυτή η λεπτομέρεια είναι ότι οι Αιγές, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Διόδωρος, Πτολεμαίος) βρίσκονταν στην Βοττιαία, δηλαδή στην περιοχή της Μακεδονίας που εντοπίζεται βορείως του Αλιάκμονα και ανατολικά του Βερμίου και όχι στην Πιερία όπου ήταν (και είναι) η Βεργίνα. Ο Αλιάκμων αποτελούσε μάλλον το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Βοττιαία και την Πιερία. Πιθανές αλλαγές της ροής του Αλιάκμονα δεν θα επηρέαζαν την τοποθέτηση των Αιγών από τους αρχαίους συγγραφείς.

Ηρόδοτος και Αιγές
Την σημαντικότερη πάντως πληροφορία για την θέση των Αιγών την προσφέρει ο Ηρόδοτος, ο οποίος δίνει συγκεκριμένα τοπογραφικά στοιχεία. Αναφερόμενος στην πρώτη πόλη που εγκαταστάθηκε η βασιλική οικογένεια των Μακεδόνων, οι Τημενίδες, γράφει: «…Έτσι εκείνοι (τα τρία αδέλφια), φτάνοντας σε άλλη περιοχή της Μακεδονίας, εγκαταστάθηκαν κοντά στους λεγόμενους κήπους του Μίδα, του γιου του Γορδίου, όπου φυτρώνουν άγρια ρόδα που το καθένα τους έχει εξήντα πέταλα και η ευωδιά τους είναι ανώτερη από τα άλλα. Σε αυτούς τους κήπους, όπως διηγούνται οι Μακεδόνες, πιάστηκε σε παγίδα και ο Σειληνός. Πάνω δε από αυτούς τους κήπους υψώνεται ένα βουνό με το όνομα Βέρμιον αδιάβατο κατά την διάρκεια του χειμώνα. Μόλις κατάφεραν να εξουσιάσουν αυτήν την περιοχή, την χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο για να κατακτήσουν και την υπόλοιπη Μακεδονία ...». (το απόσπασμα αυτό, αλλά και ολόκληρη η διήγηση του Ηροδότου υπάρχει στην σελίδα 71 του προαναφερθέντος βιβλίου μας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ).
Το όρος Βέρμιον βρίσκεται πολύ βορειότερα της Βεργίνας και σαφώς ανήκε στην Βοττιαία, η οποία στην αρχαιότητα περιελάμβανε μεγάλα τμήματα των σημερινών Νομών Πέλλας, Ημαθίας και τμήμα του Νομού Κιλκίς, δυτικά του Αξιού.

Αργυρός στατήρ (περίπου 480-470 π.Χ.).

Μύγδονες ή Κρήστωνες

Originally attributed to the Macedonian city of Aigai, this series has recently been re-evaluated by O. Picard ("Les monnaies au bouc attribuées à Aigai," BSFN 50/6, 1995) and C. Lorber, who have convincingly shown that, based on linguistic and iconographic evidence, Aigai cannot possibly be correct. Lorber also re-evaluated the numismatic and historical evidence, and synthesized her findings with metrological, iconographic, and hoard data to conclude that these coins were actually tribal issues emanating from an area west or southwest of Bisaltia, probably inhabited by the Mygdones or Krestones.

Οι Αιγές, όπως είναι γενικά αποδεκτό, ιδρύθηκαν στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Συνεπώς είναι λογικό να περιμένουμε ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα θα άρχιζαν από αυτήν την περίοδο και θα έφθαναν μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Όμως, στην Βεργίνα, τα ευρήματα αρχίζουν από τον 10ο αιώνα (φρυγική περίοδος) ενώ παρατηρείται ένα αρχαιολογικό κενό μεταξύ 650-550 π.Χ., δηλαδή ακριβώς στην περίοδο της πρώτης εξάπλωσης των Μακεδόνων.

Αν και τίποτα δεν αποκλείει το κενό αυτό να καλυφθεί στο μέλλον, πρέπει να σημειώσουμε τα εξής: Αναμφισβήτητο γεγονός παραμένει ότι δεν έχει βρεθεί ακόμη η παραμικρή αντικειμενική απόδειξη (π.χ. κάποια επιγραφή), που να ταυτίζει την Βεργίνα με τις Αιγές. Μάλιστα, το ανάκτορο, οι ναοί, το θέατρο και οι οχυρώσεις χρονολογούνται στην μετά τον Μεγάλο Αλέξανδρο περίοδο και δεν μπορούν να συναρτηθούν με τις Αιγές. Ποια μακεδονική πόλη βρίσκεται επομένως στην Βεργίνα; Ο κ. Φακλάρης δέχεται την παλαιότερα διατυπωμένη άποψη ότι πρόκειται για την Βάλλα.
Τέλος, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι γράφοντας το ιστορικό τμήμα για την αρχαία Μακεδονία στο προαναφερθέν βιβλίο μας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: χθες και σήμερα» προσπάθησα να παρουσιάσω τις τρέχουσες επιστημονικές απόψεις, που ασφαλώς δεν έχουν και δεν πρέπει να έχουν σχέση με «τοπικιστικές τάσεις», όπως με κατηγορεί ο κ. Καρατσιώλης. Απλώς, είμαι πιθανόν κάπως περισσότερο ενημερωμένος, μια και Γερμανοί κυρίως ιστορικοί, έχουν αρχίσει να τοποθετούν και πάλι στους Χάρτες τους τις Αιγές στην Έδεσσα (βλ. π.χ. τον γερμανικό Παγκόσμιο Ιστορικό Άτλαντα του 1997 – Westermanns: Atlas zur Weltgeschichte–Braunschweig, καθώς και νεώτερες εκδόσεις) και είμαι βέβαιος ότι ο αγαπητός κ. Καρατσιώλης δεν θα σπεύσει να τους κατηγορήσει ως «Εδεσσαιολάτρες». Προφανώς οι ξένοι ιστορικοί δεν «παραμυθιάζονται» τόσο εύκολα…

Ακολούθησε μια νέα επιστολή του κ. Καρατσιώλη, στην οποία διευκρίνιζε ότι και αυτός συμφωνεί ότι η Βεργίνα είναι αδύνατον να ταυτιστεί με τις αρχαίες Αιγές, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα. Στην δεύτερη επιστολή του ο επιστολογράφος και βαθύς γνώστης, όπως αποδεικνύεται, των θεμάτων της περιοχής μας, έθιξε και κάποια άλλα ενδιαφέροντα ζητήματα, με τα οποία πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε.

Φίλιππος ή Αλέξανδρος;

Το πρώτο από αυτά είναι η επιχειρηματολογία κάποιου απόστρατου ανώτατου αξιωματικού, τον οποίο αναφέρει ο κ. Καρατσιώλης, με τους ισχυρισμούς ότι: «…Ο Μ. Αλέξανδρος και η βασίλισσα Ρωξάνη επανατάφηκαν επί Αντίγονου Γονατά στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας ως βασιλείς της Μακεδονίας και της Ασίας […] Στον τάφο ΙΙ επανατάφηκε το 12χρονο παιδί τους Βασιλιάς Αλέξανδρος Δ'…».

Φοβoύμαι ότι τέτοιου είδους απόψεις κατατάσσονται μάλλον στις λεγόμενες «Μη-συμβατικές Θεωρίες», με την παθογένεια των οποίων έχω ασχοληθεί σε σχετικά πρόσφατο βιβλίο μου (Δ. Ε. Ευαγγελίδη: «Μη-συμβατικές θεωρίες»: Οι κερδοσκόποι του «ελληνισμού» και ο φενακισμός των αφελών – «Κυρομάνος», Θεσσαλονίκη 2007).

Δύο λόγια μόνο για τον εν λόγω ισχυρισμό: Η κατοχή του νεκρού Αλέξανδρου Γ΄ και στη συνέχεια η ταφή του στην Αίγυπτο αποτελούσε ένα ασύγκριτο πολιτικό-ιδεολογικό πλεονέκτημα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου για προφανείς λόγους. Ο ιδρυτής της Δυναστείας και παιδικός φίλος (ίσως και νόθος αδελφός) του Μακεδόνα στρατηλάτη, ο Πτολεμαίος Α΄ ο «Σωτήρ», πραγματοποίησε ολόκληρη επιχείρηση για να αποκτήσει τον νεκρό, ώστε να νομιμοποιήσει όλες τις μετέπειτα ενέργειές του (διεκδίκηση της αυτοκρατορίας, ισχυροποίησή του ως βασιλέα της Αιγύπτου κ.λπ.), αλλά να αποκτήσει και πρόσθετο κύρος. Θα ήταν λοιπόν τελείως ακατανόητο, ο διάδοχός του, Πτολεμαίος Β΄ ο «Φιλάδελφος», που ανέβηκε στον θρόνο της Αιγύπτου το 283 π.Χ. μετά τον θάνατο του πατέρα του, να παραχωρήσει τον ταριχευμένο νεκρό του Αλεξάνδρου (όπως ισχυρίζεται ο αρθρογράφος) σε οποιονδήποτε, έτσι απλά. Και όχι σε οποιονδήποτε, αλλά στον άσπονδο εχθρό του, Αντίγονο Β΄ Γονατά, τον βασιλέα της Μακεδονίας, τον οποίον μάλιστα θεωρούσε σφετεριστή και υποκινούσε συνεχώς εναντίον του διαφόρους εχθρικούς ηγεμόνες (π.χ. Πύρρο Α΄ και Αλέξανδρο Β΄ της Ηπείρου, τους βασιλείς της Σπάρτης Κλεώνυμο, Αρέα κ.ά)!

Με ποιόν τελικά τρόπο (μάλλον ταχυδακτυλουργικώς) μεταφέρθηκε ξαφνικά στη Μακεδονία η σορός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν μας το διευκρινίζει πάντως ο αρθρογράφος, αλλά αναφέρει αόριστα ότι: «…οι Μακεδόνες, ύστερα από δυο ανεπιτυχείς προσπάθειες […] πέτυχαν τελικά, όπως προκύπτει από τα λείψανα και τα ευρήματα του τάφου ΙΙ της Βεργίνας, να αφαιρέσουν από τη Μέμφη (Σημ. ΔΕΕ: sic!) τα οστά του Μ. Αλέξανδρου μεταφέροντας τα στη Μακεδονία…», υποκαθιστώντας το (αναπόδεικτο και φανταστικό) συμπέρασμα με την υπόθεση! Είναι η γνωστή πλάνη της Λογικής, «Εν Αρχή Αιτείσθαι» αναφερόμενη και ως «petitio principii».

Πολιτική και Αρχαιολογία

Το δεύτερο σημείο στο οποίο θέλω να σταθώ είναι η (δικαιολογημένη) αγανάκτηση του κ. Καρατσιώλη εναντίον συγκεκριμένης καθηγήτριας Αρχαιολογίας και η μάλλον πικρόχολη κριτική του για το πώς «γίνονται τα συνέδρια των αρχαιολόγων». Νομίζω ότι αυτή η κριτική είναι σκληρή και άδικη. Γνωρίζω προσωπικά πολλούς αρχαιολόγους, που με τιμούν με την φιλία τους και τους οποίους εκτιμώ πραγματικά, παρ’ όλο που διαφωνούμε σε αρκετά ζητήματα, όπως π.χ. το θέμα των Αιγών. Οι περισσότεροι είναι αφοσιωμένοι με πάθος στο έργο τους, παλεύουν με ένα σωρό αντιξοότητες (λόγω του πανάθλιου ελλαδικού κράτους), είναι σεμνοί και ακούραστοι εργάτες της επιστήμης. Κατανοώ επίσης την δικαιολογημένη (απόλυτα) φιλοδοξία τους να φέρουν στο φως μια μεγάλη και σημαντική αποκάλυψη και μάλιστα «με ονοματεπώνυμο», που έλεγε η παλιά διαφήμιση. Ο μακαρίτης Ανδρόνικος για χρόνια έκανε ανασκαφές στην Βεργίνα, αλλά πέρα από ένα κύκλο συναδέλφων του ήταν παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό. Όταν όμως «διαδόθηκε» ότι η Βεργίνα ήταν η αρχαία πρωτεύουσα των Μακεδόνων, οι Αιγές, ο δε τάφος ΙΙ ανήκε στον πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου, τον Φίλιππο Β΄, έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο! Ασφαλώς, δεν είναι το ίδιο να ανακαλύπτεις έναν ανώνυμο αρχαίο οικισμό με το ανακαλύπτεις π.χ. την αρχαία Τροία! Ποιος θα ήξερε σήμερα άραγε τον Ερρίκο Σλήμαν; Αλλά από το σημείο αυτό της ευγενούς φιλοδοξίας, μέχρι το σημείο να επιμένεις και να παραμυθιάζεις τον κόσμο εν έτει 2009 περί Αιγών και τάφου του Φιλίππου Β΄, έχει μεγάλη διαφορά. Η εν λόγω κυρία την οποία αναφέρει ο κ Καρατσιώλης προφανώς δεν ανήκει στην κατηγορία των «σεμνών και ταπεινών» αρχαιολόγων που περιέγραψα. Εξ άλλου νομίζω ότι δεν χρειάζονται περισσότερες αποδείξεις. Η πρόσφατη μεταπήδησή της (με περισσή ευκολία θα έλεγα) στην πολιτική και μάλιστα σε εκλόγιμη θέση του ευρωψηφοδελτίου μεγάλου κόμματος, θεωρώ ότι επιβεβαιώνει την κριτική του κ. Καρατσιώλη. Προσωπικά αντιμετωπίζω με μεγάλο σκεπτικισμό τέτοιες περιπτώσεις, πέρα από το γεγονός ότι η υπεροψία, ο αρριβισμός και το αλάθητο του Πάπα με εξόργιζαν και με εύρισκαν πάντα αντίθετο.

Όχι ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας

Τέλος, θα ήθελα να δώσω κάποια στοιχεία που μου ζήτησε ο αγαπητός κ. Καρατσιώλης σχετικά με το αν έγινε ανθρωπολογική έρευνα στα φερόμενα ως «οστά του Φιλίππου Β΄». Ανθρωπολογικές εξετάσεις των οστών έγιναν λίγο μετά την ανακάλυψή τους από τον κ. Νικ. Ξηροτύρη, Καθηγητή Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και τον Καθηγητή Αρχαιολογίας F. Langenscheldt. Στην έκθεση που δημοσιεύθηκε το 1981 στο επιστημονικό περιοδικό «Αρχαιολογική Εφημερίς» [N. I. Xirotiris, F. Langenscheldt: “The cremations from the Macedonian tombs of Vergina” 143–160 (1981)], αναφέρεται ότι δεν διαπιστώθηκαν ίχνη τραυμάτων στα οστά. Το συμπέρασμα ήταν ότι ήταν αδύνατον να ανήκουν στον Φίλιππο Β΄ τα ανακαλυφθέντα οστά.

Σύντομα μία άλλη ομάδα, αποτελούμενη από 3 Βρεταννούς (ο καθ. Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ Jonathan Musgrave, ο αρχαιολόγος John Prag από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και ο ειδικευμένος ζωγράφος Richard Neave του Μουσείου του Μάντσεστερ) ζήτησαν να μελετήσουν τα οστά και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο νεκρός ήταν ο Φίλιππος Β΄, εμφανίζοντας μάλιστα και αναπαράσταση του προσώπου του!

Περίληψη της 17σέλιδης μελέτης τους, με τίτλο «Το κρανίο του τάφου της Βεργίνας. Φίλιππος Β' ο Μακεδών», που δημοσιεύθηκε στην «Journal of Hellenic Studies» (1984), παρουσίασαν στο 12ο Διεθνές Συνέδριο Κλασσικής Αρχαιολογίας στην Αθήνα το 1983, σε εφημερίδες, εικονογραφημένα περιοδικά και σε διαλέξεις στο Μάντσεστερ, στο Λονδίνο, στο Μπρίστολ και αλλού.

Μετά από τις δύο αυτές αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις και τις αναμενόμενες αντιπαραθέσεις που πυροδότησαν, η κατάσταση αποτελματώθηκε για δύο δεκαετίες περίπου. Τον Απρίλιο όμως του 2000 ο παλαιοανθρωπολόγος Αντώνης Μπαρτσιώκας, του Ινστιτούτου Ανθρώπινης Εξέλιξης και αναπληρωτής καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, δημοσιεύει στο διεθνούς κύρους περιοδικό «Σάϊενς» [A. Bartsiokas “The Eye Injury of King Philipp II and the Skeletal Evidence from the Royal Tomb II at Vergina”, Science 288 (21 April 2000) 511-14], τα αποτελέσματα της μελέτης του στα υποτιθέμενα οστά του Φιλίππου Β΄. Χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές και ιδιαίτερα την τεχνική της «μακροφωτογράφησης» (macrophotography), απέδειξε ότι τα ευρήματα της ομάδας Musgrave–Prag–Neave ήσαν λανθασμένα και τα φερόμενα ως τραύματα αποτελούσαν κανονικές απλές ιδιαιτερότητες των οστών, τονισμένες λόγω της καύσης του νεκρού και της κακής επανασυναρμολόγησής τους.

Τα συμπεράσματά του δικαίωσαν έτσι πανηγυρικά την Έκθεση του 1981 των Ξυροτύρη–Langenscheldt, οι οποίοι επίσης δεν είχαν διαπιστώσει τραύματα στα οστά, αποκλείοντας με αυτόν τον τρόπο κάθε εκδοχή περί Φιλίππου Β΄.

Υπενθυμίζω ότι ο βασιλιάς-πολεμιστής Φίλιππος Β΄ είχε τραυματιστεί σοβαρά σε πάμπολλες μάχες και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα είχε γλιτώσει τον θάνατο ως εκ θαύματος, όπως το 355 π.Χ. στην πολιορκία της Μεθώνης, όπου έχασε το δεξί του μάτι ή το βαρύ τραύμα στο δεξί μηρό που δέχθηκε το 339 π.Χ. σε μάχη με τους Τριβαλλούς, η οποία τον άφησε χωλό.

Τον ίδιο μήνα (Απρίλιος 2000) εμφανίζεται ένα βαρυσήμαντο άρθρο στο γνωστό και εγκυρότατο περιοδικό «Αρχαιολογία» (Archaeology), που εκδίδει το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας (Archaeological Institute of America), από την κα Angela M.H. Schuster, εκδότρια του περιοδικού, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Όχι ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας» (“Not Philip II of Macedon”).

Στο άρθρο αυτό παρουσιάσθηκε η εργασία του καθηγητή Α. Μπαρτσιώκα με λεπτομέρειες και φωτογραφίες, καθώς και μια ανασκόπηση του προβλήματος, καταλήγοντας ότι οι πιθανότητες να βρεθούν τα πραγματικά οστά του Φιλίππου Β΄ είναι εξαιρετικά μικρές (…chances of finding the real King Philip II are slim at best).

Μετά τα παραπάνω πιστεύω ότι και ο πλέον σκεπτικιστής αναγνώστης πείστηκε ότι η τόσο διαδεδομένη (ίσως και λόγω της δικής μας ολιγωρίας) άποψη περί ταύτισης των Αιγών με την Βεργίνα δεν είναι και τόσο σίγουρη. Ταυτίζεται όμως πραγματικά η αρχαία Έδεσσα με τις Αιγές; Αυτό, για να είμαι ειλικρινής, είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα συζήτηση…

Έδεσσα, 14 Ιουνίου 2009
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Υ.Γ. Η ορθογραφία του κειμένου και η επιλογή των γραμματικών τύπων είναι δική μου ευθύνη.
Δ.Ε.Ε.