Σκοπιανά Μαθήματα «Ιστορίας»…

Η βουλγαρική ήττα στον Σπερχειό
(μικρογραφία από το περίφημο έργο του Ιωάννου Σκυλίτζη "Σύνοψις Ιστοριών" ΙΑ΄ αιώνας)

Είναι γνωστή – σε όλους όσους έχουν ασχοληθεί με τα τεκταινόμενα στο γειτονικό μας κράτος, που κυκλοφορεί πλέον διεθνώς (με τις ευλογίες των Αμερικανών «συμμάχων» μας) ως «Μακεδονία» – η διαστρεβλωμένη εκδοχή της σκοπιανής «ιστορίας», η οποία συστηματικά καλλιεργείται και διοχετεύεται προς πάσα κατεύθυνση από επίσημους και ημιεπίσημους φορείς των Σκοπίων, όπως π.χ. το διαβόητο Ίδρυμα «Σόρος».
Σήμερα, με την βοήθεια του Διαδικτύου, η σκοπιανή προπαγάνδα γίνεται πολύ εύκολα, με αποτέλεσμα να βομβαρδίζονται οι χρήστες του με ψευδο-ιστορικά «στοιχεία» και «δεδομένα», που όχι μόνον ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα, αλλά αποτελούν τέτοιες εξωφρενικές εκδοχές της πραγματικής ιστορίας, που ούτε ο μακαρίτης Τζώρτζ Όργουελλ θα μπορούσε να φανταστεί όταν έγραφε το περίφημο «1984».
Ένα τυπικό δείγμα αυτού του είδους των ταχυδακτυλουργικών επεμβάσεων στα ιστορικά γεγονότα αποτελεί και το χρονολόγιο «ιστορικών γεγονότων» που υπάρχει στον διαδικτυακό τόπο http://www.mymacedonia.net/ όπου διαβάζεις «πράγματα και θάμματα» σε σημείο αληθινής παράνοιας. Στην αρχική σελίδα υπάρχει η «επεξήγηση» ότι η σημερινή «Δημοκρατία της Μακεδονίας» κατέχει «το δυτικό μισό του αρχαίου Βασιλείου της Μακεδονίας» (The Republic of Macedonia occupies the western half of the ancient Kingdom of Macedonia). Είμαι βέβαιος ότι ακόμα και Έλληνες, που υποτίθεται γνωρίζουν την Ιστορία τους, δεν θα εύρισκαν τίποτε το περίεργο στην διατύπωση αυτήν, η οποία βεβαίως είναι αναληθής πέρα ως πέρα. Σκεφτείτε τώρα τον μέσο Αμερικανό, Γερμανό ή Γάλλο!
Μεταβαίνοντας στην παραπομπή «Ιστορία της Μακεδονίας» (χωρίς διευκρινίσεις σε ποια ακριβώς «Μακεδονία» αναφέρεται) υπάρχει το χρονολόγιο που προαναφέραμε. Παραθέτουμε ένα μέρος αυτού του χρονολόγιου με κάποιες χαρακτηριστικές ημερομηνίες, όπου ο ανυποψίαστος χρήστης διαβάζει τα εξής:

περίπου 653 π.Χ. Η αρχαία Μακεδονία διαιρέθηκε σε Άνω και Κάτω. Ο βασιλεύς Περδίκκας Α΄ ιδρύει το Μακεδονικό Βασίλειο.
(σχόλιο Δ.Ε.Ε. ουδεμία θεσμοθετημένη διαίρεση της Μακεδονίας υπήρξε ποτέ! Υπήρχε απλώς μια γεωγραφική ονοματολογία, αναφερόμενη από διάφορους αρχαίους συγγραφείς της νότιας Ελλάδας για διευκόλυνση των αναγνωστών τους. Το αρχαίο Μακεδονικό Βασίλειο δεν ιδρύθηκε από τον Περδίκκα Α΄ το 653 π.Χ. Στην μακεδονική παράδοση υπήρχαν τα ονόματα και τριών ακόμη βασιλέων της Μακεδονίας πριν από τον Περδίκκα Α΄ (699-653/2 π.Χ.), οι οποίοι δεν αναφέρονται στον Ηρόδοτο, γεγονός που κλονίζει την αξιοπιστία της παράδοσης που κατέγραψε. Οι βασιλείς αυτοί ήσαν οι: Κάρανος (802-765 π.Χ.), Κοῖνος (765–735 π.Χ.) και Τυρίμμας (735 – 699 π.Χ.), τους οποίους μνημονεύει όμως η περί Καράνου παράδοση. Σωστότερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι γύρω στο 800 π.Χ. οι Μακεδόνες φυλοβασιλείς κατέκτησαν μόνιμη εδαφική περιοχή. Για περισσότερα βλ. στην ανάρτηση Φυλές, φύλα, έθνη και το φυλετικό κράτος στην Αρχαία Ελλάδα )

359-336 π.Χ. Αξιοσημείωτες στρατιωτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις πραγματοποιούνται κατά την διάρκεια της βασιλείας του Φιλίππου Β΄, καθορίζοντας τα γεωγραφικά, ιστορικά και εθνικά σύνορα της Μακεδονίας.
(σχ. Δ.Ε.Ε. ποια εθνικά σύνορα;)
336-323 π.Χ. Βασιλεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Βασιλέως των Μακεδόνων. Η Μακεδονία φθάνει στο ζενίθ της στρατιωτικής της ισχύος. Διαδίδει τον Μακεδονικό πολιτισμό στην Ανατολή.
(σχ. Δ.Ε.Ε. τον μακεδονικό πολιτισμό; Ποιος ήταν ο μακεδονικός πολιτισμός; Ήταν κάτι διαφορετικό από τον ελληνικό-ελληνιστικό;)
215-205, 200-193, 171-167 π.Χ. Μακεδονο-Ρωμαϊκοί πόλεμοι. Η Μακεδονία υποτάσσεται στην Ρωμαϊκή διοίκηση.
535 μ.Χ. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας ιδρύει την πόλη Ιουστινιανή Πρώτη (πλησίον των Σκοπίων), μια σημαντική εκκλησία (έδρα αρχιεπισκόπου) και πολιτικό κέντρο στα Βαλκάνια.
(σχ. Δ.Ε.Ε. και για όσους δεν κατάλαβαν, τα Σκόπια πρέπει να ξαναγίνουν το πολιτικό κέντρο των Βαλκανίων. Αυτό δεν εξυπονοεί αυτή η καταγραφή;)
855 Οι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος δημιουργούν το πρώτο Σλαβικό αλφάβητο.
(σχ. Δ.Ε.Ε. Σλαβομακεδόνες λοιπόν οι Κύριλλος και Μεθόδιος!)
969 Οι γιοι του κόμη Νικολάου (Δαβίδ, Μωυσής, Ααρών και Σαμουήλ) στασιάζουν εναντίον της Βουλγαρικής εξουσίας και ιδρύουν το μεσαιωνικό Μακεδονικό κράτος, το οποίο το 997 εξελίσσεται στην Μακεδονική αυτοκρατορία.
(σχ. Δ.Ε.Ε. Τι να πρωτοθαυμάσει κάποιος από αυτήν την εξωφρενική παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων!)*
1014 Η μάχη της Βελασίτζας. Ο στρατός του Μακεδόνα Τσάρου Σαμουήλ ηττήθηκε από τους Βυζαντινούς.
(σχ. Δ.Ε.Ε. Μακεδόνας Τσάρος ο Σαμουήλ!!!)
1018 Η Μακεδονική Αυτοκρατορία υπάγεται στην Βυζαντινή διοίκηση.
(σχ. Δ.Ε.Ε. Μακεδονική Αυτοκρατορία!!!)
Κλείνω με ένα αφελές ερώτημα: Γιατί άραγε ο αυτοκράτωρ Βασίλειος Β΄ αναφέρεται στην διεθνή βιβλιογραφία ως Βουλγαροκτόνος (Bulgarslayer) και όχι ως Μακεδονοκτόνος;

___________________________
(*) Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, αλλά και τις απόψεις των νεώτερων ιστορικών παγκοσμίως, οι «κομητόπουλοι», όπως αλλιώς είναι γνωστοί, οι γιοι του κόμη Νικολάου, κάποιου βυζαντινού αξιωματούχου, επαναστάτησαν μετά το 971 εναντίον της Βυζαντινής και όχι βέβαια της Βουλγαρικής εξουσίας, η οποία δεν υπήρχε.
Μετά την επιστροφή του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή στην Κωνσταντινούπολη (971) από την νικηφόρα εκστρατεία του εναντίον των Ρώσσων του Σβιατοσλάβου, αφαιρέθηκαν τα σύμβολα της βασιλείας από τον Βόγορι (Βόρις) Β΄ και ο Τσιμισκής του απένειμε απλώς τον τίτλο του μαγίστρου. Ο Ιωάννης Τσιμισκής είχε προσεταιρισθεί τον εκθρονισμένο από τους Ρώσσους Βόγορι Β΄, οι οποίοι από το 968 είχαν καταλάβει ολόκληρη την ανατολική Βουλγαρία και είχαν εκμηδενίσει ουσιαστικά και τα τελευταία υπολείμματα του υποτελούς στο Βυζάντιο βουλγαρικού βασιλείου. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας, εμφανιζόμενος ως απελευθερωτής της Βουλγαρίας από τους Ρώσσους, «…περιέβαλε με τιμές τον Βόγορι Β΄ και τον αποκαλούσε βασιλέα…» (βλ. Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τόμ. Η΄ - Αθήνα 1979, σελ. 117-118). Όσο για τους «κομητόπουλους», ήσαν πιθανότατα αρμενικής καταγωγής (η μητέρα τους Ριψίμη ήταν σίγουρα), όπως υποστηρίζει ο Αρμένιος ιστορικός Asolik (12ος αιώνας μ.Χ.), ο οποίος διατείνεται ότι ο Σαμουήλ και οι αδελφοί του ήσαν Αρμένιοι μισθοφόροι στον βυζαντινό στρατό και υποκίνησαν του Βουλγάρους της περιοχής Πρεσπών να στασιάσουν εναντίον του Βυζαντίου. Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε η ανασύσταση του Βουλγαρικού Βασιλείου από τον Τσάρο των Βουλγάρων (και όχι βέβαια των ανύπαρκτων Σλαβομακεδόνων) Σαμουήλ.

Δ.Ε.Ε.

ΑΙΓΕΣ – ΕΔΕΣΣΑ

Αργυρός στατήρ αποδιδόμενος παλαιότερα στις Αιγές

(περίπου 470-460 π.Χ.)

ΑΙΓΕΣ – ΕΔΕΣΣΑ: Τι ακριβώς «παίζεται»;
Του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη

(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΔΕΣΣΑΪΚΗ» 27-6-2009 στο φ. 2392)

Πρόσφατα, εμφανίσθηκαν σε τοπικά έντυπα («Άποψη», «Νέοι Ορίζοντες») δύο επιστολές μου, στις οποίες προσπάθησα να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα για το θέμα της αρχαίας πρωτεύουσας των Μακεδόνων βασιλέων και νεκρόπολης των Αιγών.
Αφορμή για τις επιστολές αυτές υπήρξε μια ενδιαφέρουσα βιβλιοκριτική από τον Βεροιώτη κ. Γιάννη Καρατσιώλη για την έκδοση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Πέλλας του βιβλίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: χθες και σήμερα» των Εδεσσαίων συγγραφέων Σ. Τότλη και Δ. Ε. Ευαγγελίδη. Κατά την γνώμη του κ. Καρατσιώλη, όπως αναφέρει: «…θα έπρεπε να αναφερθεί (ο συγγραφέας) και στις σχετικά νεότερες απόψεις περί Βεργίνας και Αιγών (Μ. Ανδρόνικος κλπ που δεν υπάρχουν στη βιβλιογραφία του) και όχι να θεωρείται δεδομένη η ταύτιση Έδεσσας και Αιγών…».
Επειδή το ιστορικό μέρος του παραπάνω βιβλίου γράφτηκε από τον υπογράφοντα οφείλω να δώσω μια εξήγηση γιατί ταυτίζω στο κείμενο την Έδεσσα με τις Αιγές, παρά την κυρίαρχη άποψη για την ταύτιση των Αιγών με την Βεργίνα. Επί πλέον, επειδή πολλοί συμπολίτες μας μου ζήτησαν περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα, έκρινα σκόπιμο να δημοσιεύσω μια επισκόπηση του ζητήματος με όσα στοιχεία έχω στην διάθεσή μου.

Οι Αιγές στην Βεργίνα;
Κατ’ αρχήν η ταύτιση Αιγών–Βεργίνας δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, παρά τους πακτωλούς χρημάτων που έχουν ξοδευτεί στην περιοχή. Το βιβλίο του ομότ. Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας κ. Ιωάννη Τουλουμάκου: «Ιστορικά προβλήματα των τάφων της Βεργίνας» – Θεσσαλονίκη 2006, υπήρξε καταλυτικό στην αμφισβήτηση αυτής της ταύτισης. Έτσι, τουλάχιστον μέχρι να προσκομιστούν ατράνταχτα στοιχεία και αποδείξεις, θα εξακολουθώ να επιμένω στην εξίσωση Αιγαί = Έδεσσα, για δικούς μου λόγους.
Στην απόρριψη όμως της Βεργίνας συμφωνούν πλέον ολοένα και περισσότεροι ειδικοί, Έλληνες και ξένοι, παρά την επιμονή συγκεκριμένου πλέγματος συμφερόντων, από τουριστικούς πράκτορες μέχρι πανεπιστημιακούς, που έχουν συνδεθεί με τον χώρο της Βεργίνας. Το άρθρο του Καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας του Α. Π. Θεσσαλονίκης κ. Παναγιώτη Β. Φάκλαρη, μέλους της πανεπιστημιακής ανασκαφής της Βεργίνας, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» στις 30-08-1998 με τίτλο «Ο τάφος του Φιλίππου: όνειρα και αλήθειες», εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και χωρίς ουσιαστική απάντηση στις βασικές του αντιρρήσεις και προβληματισμούς, παρά την πάροδο δεκαετίας και πλέον από την αρχική του δημοσίευση. Εξ άλλου, ο καθηγητής Π. Φάκλαρης δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Εκτός των άλλων, υπήρξε από το 1977 στενότατος συνεργάτης του Μανόλη Ανδρόνικου στις ανασκαφές της Βεργίνας. Σήμερα είναι μέλος της πανεπιστημιακής ομάδας που συνεχίζει την επιστημονική έρευνα στον σημαντικότατο αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας. Συνεπώς η άποψή του για την θέση των Αιγών και συνακόλουθα του τάφου του Φιλίππου έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.
Επομένως το να αναφερθούν «νεότερες απόψεις» περί Βεργίνας στην βιβλιογραφία δεν νομίζω ότι θα πρόσθετε κάτι παραπάνω και απλώς θα επέτεινε την υπάρχουσα σύγχυση στο συγκεκριμένο θέμα.
Υπενθυμίζω ότι το 1968 ο Άγγλος ιστορικός, Καθηγητής Νίκολας Χάμμοντ διετύπωσε την θέση ότι το βασιλικό νεκροταφείο των Μακεδόνων (άρα και οι Αιγές) βρισκόταν στην Βεργίνα. Πρότεινε, μάλιστα, ως τάφο του Φιλίππου (!) έναν μεγάλο μακεδονικό τάφο που ανέσκαψε ο Κ. Ρωμαίος το 1938 και στον οποίο βρέθηκε ένας μαρμάρινος θρόνος. Η θέση του Ν. Χάμμοντ για τις Αιγές υιοθετήθηκε και από τον Μ. Ανδρόνικο, αλλά μετά τις ανακαλύψεις του 1977 στην Βεργίνα.Όπως έχει τονίσει ο κ. Φάκλαρης «Η επιχειρηματολογία του Ν. Χάμμοντ είναι κατά την άποψή μου μη πειστική» και επισημαίνει ότι υπάρχει μία σημαντική τοπογραφική λεπτομέρεια, που δεν ελήφθη υπ΄ όψη από τους υποστηρικτές της άποψης Χάμμοντ. Αυτή η λεπτομέρεια είναι ότι οι Αιγές, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Διόδωρος, Πτολεμαίος) βρίσκονταν στην Βοττιαία, δηλαδή στην περιοχή της Μακεδονίας που εντοπίζεται βορείως του Αλιάκμονα και ανατολικά του Βερμίου και όχι στην Πιερία όπου ήταν (και είναι) η Βεργίνα. Ο Αλιάκμων αποτελούσε μάλλον το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Βοττιαία και την Πιερία. Πιθανές αλλαγές της ροής του Αλιάκμονα δεν θα επηρέαζαν την τοποθέτηση των Αιγών από τους αρχαίους συγγραφείς.

Ηρόδοτος και Αιγές
Την σημαντικότερη πάντως πληροφορία για την θέση των Αιγών την προσφέρει ο Ηρόδοτος, ο οποίος δίνει συγκεκριμένα τοπογραφικά στοιχεία. Αναφερόμενος στην πρώτη πόλη που εγκαταστάθηκε η βασιλική οικογένεια των Μακεδόνων, οι Τημενίδες, γράφει: «…Έτσι εκείνοι (τα τρία αδέλφια), φτάνοντας σε άλλη περιοχή της Μακεδονίας, εγκαταστάθηκαν κοντά στους λεγόμενους κήπους του Μίδα, του γιου του Γορδίου, όπου φυτρώνουν άγρια ρόδα που το καθένα τους έχει εξήντα πέταλα και η ευωδιά τους είναι ανώτερη από τα άλλα. Σε αυτούς τους κήπους, όπως διηγούνται οι Μακεδόνες, πιάστηκε σε παγίδα και ο Σειληνός. Πάνω δε από αυτούς τους κήπους υψώνεται ένα βουνό με το όνομα Βέρμιον αδιάβατο κατά την διάρκεια του χειμώνα. Μόλις κατάφεραν να εξουσιάσουν αυτήν την περιοχή, την χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο για να κατακτήσουν και την υπόλοιπη Μακεδονία ...». (το απόσπασμα αυτό, αλλά και ολόκληρη η διήγηση του Ηροδότου υπάρχει στην σελίδα 71 του προαναφερθέντος βιβλίου μας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ).
Το όρος Βέρμιον βρίσκεται πολύ βορειότερα της Βεργίνας και σαφώς ανήκε στην Βοττιαία, η οποία στην αρχαιότητα περιελάμβανε μεγάλα τμήματα των σημερινών Νομών Πέλλας, Ημαθίας και τμήμα του Νομού Κιλκίς, δυτικά του Αξιού.

Αργυρός στατήρ (περίπου 480-470 π.Χ.).

Μύγδονες ή Κρήστωνες

Originally attributed to the Macedonian city of Aigai, this series has recently been re-evaluated by O. Picard ("Les monnaies au bouc attribuées à Aigai," BSFN 50/6, 1995) and C. Lorber, who have convincingly shown that, based on linguistic and iconographic evidence, Aigai cannot possibly be correct. Lorber also re-evaluated the numismatic and historical evidence, and synthesized her findings with metrological, iconographic, and hoard data to conclude that these coins were actually tribal issues emanating from an area west or southwest of Bisaltia, probably inhabited by the Mygdones or Krestones.

Οι Αιγές, όπως είναι γενικά αποδεκτό, ιδρύθηκαν στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Συνεπώς είναι λογικό να περιμένουμε ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα θα άρχιζαν από αυτήν την περίοδο και θα έφθαναν μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Όμως, στην Βεργίνα, τα ευρήματα αρχίζουν από τον 10ο αιώνα (φρυγική περίοδος) ενώ παρατηρείται ένα αρχαιολογικό κενό μεταξύ 650-550 π.Χ., δηλαδή ακριβώς στην περίοδο της πρώτης εξάπλωσης των Μακεδόνων.

Αν και τίποτα δεν αποκλείει το κενό αυτό να καλυφθεί στο μέλλον, πρέπει να σημειώσουμε τα εξής: Αναμφισβήτητο γεγονός παραμένει ότι δεν έχει βρεθεί ακόμη η παραμικρή αντικειμενική απόδειξη (π.χ. κάποια επιγραφή), που να ταυτίζει την Βεργίνα με τις Αιγές. Μάλιστα, το ανάκτορο, οι ναοί, το θέατρο και οι οχυρώσεις χρονολογούνται στην μετά τον Μεγάλο Αλέξανδρο περίοδο και δεν μπορούν να συναρτηθούν με τις Αιγές. Ποια μακεδονική πόλη βρίσκεται επομένως στην Βεργίνα; Ο κ. Φακλάρης δέχεται την παλαιότερα διατυπωμένη άποψη ότι πρόκειται για την Βάλλα.
Τέλος, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι γράφοντας το ιστορικό τμήμα για την αρχαία Μακεδονία στο προαναφερθέν βιβλίο μας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: χθες και σήμερα» προσπάθησα να παρουσιάσω τις τρέχουσες επιστημονικές απόψεις, που ασφαλώς δεν έχουν και δεν πρέπει να έχουν σχέση με «τοπικιστικές τάσεις», όπως με κατηγορεί ο κ. Καρατσιώλης. Απλώς, είμαι πιθανόν κάπως περισσότερο ενημερωμένος, μια και Γερμανοί κυρίως ιστορικοί, έχουν αρχίσει να τοποθετούν και πάλι στους Χάρτες τους τις Αιγές στην Έδεσσα (βλ. π.χ. τον γερμανικό Παγκόσμιο Ιστορικό Άτλαντα του 1997 – Westermanns: Atlas zur Weltgeschichte–Braunschweig, καθώς και νεώτερες εκδόσεις) και είμαι βέβαιος ότι ο αγαπητός κ. Καρατσιώλης δεν θα σπεύσει να τους κατηγορήσει ως «Εδεσσαιολάτρες». Προφανώς οι ξένοι ιστορικοί δεν «παραμυθιάζονται» τόσο εύκολα…

Ακολούθησε μια νέα επιστολή του κ. Καρατσιώλη, στην οποία διευκρίνιζε ότι και αυτός συμφωνεί ότι η Βεργίνα είναι αδύνατον να ταυτιστεί με τις αρχαίες Αιγές, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα. Στην δεύτερη επιστολή του ο επιστολογράφος και βαθύς γνώστης, όπως αποδεικνύεται, των θεμάτων της περιοχής μας, έθιξε και κάποια άλλα ενδιαφέροντα ζητήματα, με τα οποία πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε.

Φίλιππος ή Αλέξανδρος;

Το πρώτο από αυτά είναι η επιχειρηματολογία κάποιου απόστρατου ανώτατου αξιωματικού, τον οποίο αναφέρει ο κ. Καρατσιώλης, με τους ισχυρισμούς ότι: «…Ο Μ. Αλέξανδρος και η βασίλισσα Ρωξάνη επανατάφηκαν επί Αντίγονου Γονατά στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας ως βασιλείς της Μακεδονίας και της Ασίας […] Στον τάφο ΙΙ επανατάφηκε το 12χρονο παιδί τους Βασιλιάς Αλέξανδρος Δ'…».

Φοβoύμαι ότι τέτοιου είδους απόψεις κατατάσσονται μάλλον στις λεγόμενες «Μη-συμβατικές Θεωρίες», με την παθογένεια των οποίων έχω ασχοληθεί σε σχετικά πρόσφατο βιβλίο μου (Δ. Ε. Ευαγγελίδη: «Μη-συμβατικές θεωρίες»: Οι κερδοσκόποι του «ελληνισμού» και ο φενακισμός των αφελών – «Κυρομάνος», Θεσσαλονίκη 2007).

Δύο λόγια μόνο για τον εν λόγω ισχυρισμό: Η κατοχή του νεκρού Αλέξανδρου Γ΄ και στη συνέχεια η ταφή του στην Αίγυπτο αποτελούσε ένα ασύγκριτο πολιτικό-ιδεολογικό πλεονέκτημα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου για προφανείς λόγους. Ο ιδρυτής της Δυναστείας και παιδικός φίλος (ίσως και νόθος αδελφός) του Μακεδόνα στρατηλάτη, ο Πτολεμαίος Α΄ ο «Σωτήρ», πραγματοποίησε ολόκληρη επιχείρηση για να αποκτήσει τον νεκρό, ώστε να νομιμοποιήσει όλες τις μετέπειτα ενέργειές του (διεκδίκηση της αυτοκρατορίας, ισχυροποίησή του ως βασιλέα της Αιγύπτου κ.λπ.), αλλά να αποκτήσει και πρόσθετο κύρος. Θα ήταν λοιπόν τελείως ακατανόητο, ο διάδοχός του, Πτολεμαίος Β΄ ο «Φιλάδελφος», που ανέβηκε στον θρόνο της Αιγύπτου το 283 π.Χ. μετά τον θάνατο του πατέρα του, να παραχωρήσει τον ταριχευμένο νεκρό του Αλεξάνδρου (όπως ισχυρίζεται ο αρθρογράφος) σε οποιονδήποτε, έτσι απλά. Και όχι σε οποιονδήποτε, αλλά στον άσπονδο εχθρό του, Αντίγονο Β΄ Γονατά, τον βασιλέα της Μακεδονίας, τον οποίον μάλιστα θεωρούσε σφετεριστή και υποκινούσε συνεχώς εναντίον του διαφόρους εχθρικούς ηγεμόνες (π.χ. Πύρρο Α΄ και Αλέξανδρο Β΄ της Ηπείρου, τους βασιλείς της Σπάρτης Κλεώνυμο, Αρέα κ.ά)!

Με ποιόν τελικά τρόπο (μάλλον ταχυδακτυλουργικώς) μεταφέρθηκε ξαφνικά στη Μακεδονία η σορός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν μας το διευκρινίζει πάντως ο αρθρογράφος, αλλά αναφέρει αόριστα ότι: «…οι Μακεδόνες, ύστερα από δυο ανεπιτυχείς προσπάθειες […] πέτυχαν τελικά, όπως προκύπτει από τα λείψανα και τα ευρήματα του τάφου ΙΙ της Βεργίνας, να αφαιρέσουν από τη Μέμφη (Σημ. ΔΕΕ: sic!) τα οστά του Μ. Αλέξανδρου μεταφέροντας τα στη Μακεδονία…», υποκαθιστώντας το (αναπόδεικτο και φανταστικό) συμπέρασμα με την υπόθεση! Είναι η γνωστή πλάνη της Λογικής, «Εν Αρχή Αιτείσθαι» αναφερόμενη και ως «petitio principii».

Πολιτική και Αρχαιολογία

Το δεύτερο σημείο στο οποίο θέλω να σταθώ είναι η (δικαιολογημένη) αγανάκτηση του κ. Καρατσιώλη εναντίον συγκεκριμένης καθηγήτριας Αρχαιολογίας και η μάλλον πικρόχολη κριτική του για το πώς «γίνονται τα συνέδρια των αρχαιολόγων». Νομίζω ότι αυτή η κριτική είναι σκληρή και άδικη. Γνωρίζω προσωπικά πολλούς αρχαιολόγους, που με τιμούν με την φιλία τους και τους οποίους εκτιμώ πραγματικά, παρ’ όλο που διαφωνούμε σε αρκετά ζητήματα, όπως π.χ. το θέμα των Αιγών. Οι περισσότεροι είναι αφοσιωμένοι με πάθος στο έργο τους, παλεύουν με ένα σωρό αντιξοότητες (λόγω του πανάθλιου ελλαδικού κράτους), είναι σεμνοί και ακούραστοι εργάτες της επιστήμης. Κατανοώ επίσης την δικαιολογημένη (απόλυτα) φιλοδοξία τους να φέρουν στο φως μια μεγάλη και σημαντική αποκάλυψη και μάλιστα «με ονοματεπώνυμο», που έλεγε η παλιά διαφήμιση. Ο μακαρίτης Ανδρόνικος για χρόνια έκανε ανασκαφές στην Βεργίνα, αλλά πέρα από ένα κύκλο συναδέλφων του ήταν παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό. Όταν όμως «διαδόθηκε» ότι η Βεργίνα ήταν η αρχαία πρωτεύουσα των Μακεδόνων, οι Αιγές, ο δε τάφος ΙΙ ανήκε στον πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου, τον Φίλιππο Β΄, έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο! Ασφαλώς, δεν είναι το ίδιο να ανακαλύπτεις έναν ανώνυμο αρχαίο οικισμό με το ανακαλύπτεις π.χ. την αρχαία Τροία! Ποιος θα ήξερε σήμερα άραγε τον Ερρίκο Σλήμαν; Αλλά από το σημείο αυτό της ευγενούς φιλοδοξίας, μέχρι το σημείο να επιμένεις και να παραμυθιάζεις τον κόσμο εν έτει 2009 περί Αιγών και τάφου του Φιλίππου Β΄, έχει μεγάλη διαφορά. Η εν λόγω κυρία την οποία αναφέρει ο κ Καρατσιώλης προφανώς δεν ανήκει στην κατηγορία των «σεμνών και ταπεινών» αρχαιολόγων που περιέγραψα. Εξ άλλου νομίζω ότι δεν χρειάζονται περισσότερες αποδείξεις. Η πρόσφατη μεταπήδησή της (με περισσή ευκολία θα έλεγα) στην πολιτική και μάλιστα σε εκλόγιμη θέση του ευρωψηφοδελτίου μεγάλου κόμματος, θεωρώ ότι επιβεβαιώνει την κριτική του κ. Καρατσιώλη. Προσωπικά αντιμετωπίζω με μεγάλο σκεπτικισμό τέτοιες περιπτώσεις, πέρα από το γεγονός ότι η υπεροψία, ο αρριβισμός και το αλάθητο του Πάπα με εξόργιζαν και με εύρισκαν πάντα αντίθετο.

Όχι ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας

Τέλος, θα ήθελα να δώσω κάποια στοιχεία που μου ζήτησε ο αγαπητός κ. Καρατσιώλης σχετικά με το αν έγινε ανθρωπολογική έρευνα στα φερόμενα ως «οστά του Φιλίππου Β΄». Ανθρωπολογικές εξετάσεις των οστών έγιναν λίγο μετά την ανακάλυψή τους από τον κ. Νικ. Ξηροτύρη, Καθηγητή Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και τον Καθηγητή Αρχαιολογίας F. Langenscheldt. Στην έκθεση που δημοσιεύθηκε το 1981 στο επιστημονικό περιοδικό «Αρχαιολογική Εφημερίς» [N. I. Xirotiris, F. Langenscheldt: “The cremations from the Macedonian tombs of Vergina” 143–160 (1981)], αναφέρεται ότι δεν διαπιστώθηκαν ίχνη τραυμάτων στα οστά. Το συμπέρασμα ήταν ότι ήταν αδύνατον να ανήκουν στον Φίλιππο Β΄ τα ανακαλυφθέντα οστά.

Σύντομα μία άλλη ομάδα, αποτελούμενη από 3 Βρεταννούς (ο καθ. Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ Jonathan Musgrave, ο αρχαιολόγος John Prag από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και ο ειδικευμένος ζωγράφος Richard Neave του Μουσείου του Μάντσεστερ) ζήτησαν να μελετήσουν τα οστά και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο νεκρός ήταν ο Φίλιππος Β΄, εμφανίζοντας μάλιστα και αναπαράσταση του προσώπου του!

Περίληψη της 17σέλιδης μελέτης τους, με τίτλο «Το κρανίο του τάφου της Βεργίνας. Φίλιππος Β' ο Μακεδών», που δημοσιεύθηκε στην «Journal of Hellenic Studies» (1984), παρουσίασαν στο 12ο Διεθνές Συνέδριο Κλασσικής Αρχαιολογίας στην Αθήνα το 1983, σε εφημερίδες, εικονογραφημένα περιοδικά και σε διαλέξεις στο Μάντσεστερ, στο Λονδίνο, στο Μπρίστολ και αλλού.

Μετά από τις δύο αυτές αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις και τις αναμενόμενες αντιπαραθέσεις που πυροδότησαν, η κατάσταση αποτελματώθηκε για δύο δεκαετίες περίπου. Τον Απρίλιο όμως του 2000 ο παλαιοανθρωπολόγος Αντώνης Μπαρτσιώκας, του Ινστιτούτου Ανθρώπινης Εξέλιξης και αναπληρωτής καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, δημοσιεύει στο διεθνούς κύρους περιοδικό «Σάϊενς» [A. Bartsiokas “The Eye Injury of King Philipp II and the Skeletal Evidence from the Royal Tomb II at Vergina”, Science 288 (21 April 2000) 511-14], τα αποτελέσματα της μελέτης του στα υποτιθέμενα οστά του Φιλίππου Β΄. Χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές και ιδιαίτερα την τεχνική της «μακροφωτογράφησης» (macrophotography), απέδειξε ότι τα ευρήματα της ομάδας Musgrave–Prag–Neave ήσαν λανθασμένα και τα φερόμενα ως τραύματα αποτελούσαν κανονικές απλές ιδιαιτερότητες των οστών, τονισμένες λόγω της καύσης του νεκρού και της κακής επανασυναρμολόγησής τους.

Τα συμπεράσματά του δικαίωσαν έτσι πανηγυρικά την Έκθεση του 1981 των Ξυροτύρη–Langenscheldt, οι οποίοι επίσης δεν είχαν διαπιστώσει τραύματα στα οστά, αποκλείοντας με αυτόν τον τρόπο κάθε εκδοχή περί Φιλίππου Β΄.

Υπενθυμίζω ότι ο βασιλιάς-πολεμιστής Φίλιππος Β΄ είχε τραυματιστεί σοβαρά σε πάμπολλες μάχες και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα είχε γλιτώσει τον θάνατο ως εκ θαύματος, όπως το 355 π.Χ. στην πολιορκία της Μεθώνης, όπου έχασε το δεξί του μάτι ή το βαρύ τραύμα στο δεξί μηρό που δέχθηκε το 339 π.Χ. σε μάχη με τους Τριβαλλούς, η οποία τον άφησε χωλό.

Τον ίδιο μήνα (Απρίλιος 2000) εμφανίζεται ένα βαρυσήμαντο άρθρο στο γνωστό και εγκυρότατο περιοδικό «Αρχαιολογία» (Archaeology), που εκδίδει το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας (Archaeological Institute of America), από την κα Angela M.H. Schuster, εκδότρια του περιοδικού, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Όχι ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας» (“Not Philip II of Macedon”).

Στο άρθρο αυτό παρουσιάσθηκε η εργασία του καθηγητή Α. Μπαρτσιώκα με λεπτομέρειες και φωτογραφίες, καθώς και μια ανασκόπηση του προβλήματος, καταλήγοντας ότι οι πιθανότητες να βρεθούν τα πραγματικά οστά του Φιλίππου Β΄ είναι εξαιρετικά μικρές (…chances of finding the real King Philip II are slim at best).

Μετά τα παραπάνω πιστεύω ότι και ο πλέον σκεπτικιστής αναγνώστης πείστηκε ότι η τόσο διαδεδομένη (ίσως και λόγω της δικής μας ολιγωρίας) άποψη περί ταύτισης των Αιγών με την Βεργίνα δεν είναι και τόσο σίγουρη. Ταυτίζεται όμως πραγματικά η αρχαία Έδεσσα με τις Αιγές; Αυτό, για να είμαι ειλικρινής, είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα συζήτηση…

Έδεσσα, 14 Ιουνίου 2009
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Υ.Γ. Η ορθογραφία του κειμένου και η επιλογή των γραμματικών τύπων είναι δική μου ευθύνη.
Δ.Ε.Ε.

Η γλωσσική προϊστορία του Ελλαδικού χώρου

Ο περίφημος δίσκος της Φαιστού με σύμβολα προελληνικής γλώσσας

Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αφορμή για το παρόν άρθρο απετέλεσαν κάποια κείμενα που δημοσιεύθηκαν παλαιότερα στο περιοδικό «Άρδην» (τ. 52-53), αλλά ιδιαίτερα ένα πρόσφατο κείμενο του συνεργάτη του περιοδικού κ. Χρ. Δ. (Άρδην, τ. 67). Αιτία όμως και ουσιαστικός λόγος για την συγγραφή του υπήρξε το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν θεωρίες και απόψεις, οι οποίες εντάσσονται στην κατηγορία των λεγομένων «Μη-συμβατικών» θεωριών. Κάτω από αυτόν τον εύηχο και παραπλανητικό τίτλο προβάλλονται και διαδίδονται απόψεις, που κυμαίνονται από απλές παρανοήσεις λόγω άγνοιας ή ημιμάθειας, μέχρι απιθανότητες και ανοησίες, τις οποίες εκμεταλλεύονται αδίστακτοι κερδοσκόποι δήθεν «ελληνοκεντρικών» ιδεολογημάτων. Τα ιδεολογήματα αυτά (Αυτοχθονισμός, Πανελληνισμός κ.λπ.), που μόνον ειρωνικά χαμόγελα μπορούν να προκαλέσουν σε οποιονδήποτε έχει ασχοληθεί έστω και ελάχιστα με αυτά τα θέματα (με την προϋπόθεση βεβαίως ότι διαθέτει κοινό νου και κυρίως επιστημονική εμπειρία και γνώση μεθοδολογίας των θετικών επιστημών), αναλύονται διεξοδικά σε πρόσφατο βιβλίο μου (Βλ. Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη: «ΜΗ-ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ» ΘΕΩΡΙΕΣ – Οι κερδοσκόποι του «Ελληνισμού» και ο φενακισμός των αφελών, ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ – Θεσσαλονίκη 2007) και δεν πρόκειται να επιμείνω περισσότερο.

2. ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Η έρευνα της προϊστορίας και κυρίως η σύνθεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων των επί μέρους επιστημονικών κλάδων, απαιτούν ευρύτερες θεωρήσεις, αλλά και γνώσεις, ώστε να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Επί πλέον και ιδιαίτερα στην εποχή μας, η μελέτη της προϊστορίας γίνεται κατά κανόνα από ερευνητές με βασικό υπόβαθρο Θετικών Επιστημών, κάτι που επιβάλλεται όχι μόνον από τις νέες τεχνικές, αλλά και από τον επιστημονικό εξοπλισμό των εργαστηρίων.

Η μέθοδος της ραδιοχρονολόγησης, η χρονολόγηση κεραμικών με την μέθοδο της θερμοφωταύγειας, τα πολύπλοκα προγράμματα Η/Υ για την ταξινόμηση και την κατάταξη ανασκαφικών ευρημάτων, η μελέτη και ανάλυση αεροφωτογραφιών αρχαιολογικών χώρων κ.λπ. απαιτούν δεξιότητες, τις οποίες όχι μόνον αγνοούν, αλλά έχουν πάρει διαζύγιο από τα γυμνασιακά τους χρόνια οι πολυάριθμοι κοινωνιολόγοι, νομικοί, φιλόλογοι, θεολόγοι κ.λπ. των Θεωρητικών Επιστημών, όχι μόνον της χώρας μας. Το ότι η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β, με την οποία πάλευαν επί δεκαετίες γλωσσολόγοι και φιλόλογοι, έγινε δυνατή αποκλειστικά και μόνον όταν ασχολήθηκε ο αρχιτέκτονας Μ. Βέντρις (Michael Ventris, 1922-1956), που τόσο πρόωρα χάθηκε, είναι νομίζω ενδεικτική των παραπάνω.

Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων διευκρινίζω ότι δεν επιχειρώ να υποβαθμίσω το έργο ή την επιστημονική κατάρτιση όσων ανήκουν σε Θεωρητικούς κλάδους, αλλά θέλω να υπογραμμίσω το πόσο απαραίτητη είναι η συνεργασία επιστημόνων διαφορετικών κλάδων για τα πολυσύνθετα προβλήματα της Προϊστορίας και ειδικότερα της ελληνικής.

Επί πλέον υποστηρίζω ότι θέματα εθνογένεσης, ανθρωπολογικών μεταβολών, μετακινήσεων πληθυσμών, αρχαιολογικών πολιτισμών κ.λπ. είναι αδύνατον να μελετηθούν κάτω από το περιορισμένο πρίσμα ενός ειδικού κάποιου κλάδου, πολύ δε περισσότερο όταν αυτός ο ειδικός εκφεύγει των στενών πλαισίων της εξειδίκευσής του και επιχειρεί να υποστηρίξει θεωρίες και απόψεις ξένες προς το αντικείμενό του. Στις περιπτώσεις αυτές είναι πολύ εύκολο να διολισθήσει στις αχανείς λεωφόρους των «Μη-συμβατικών» θεωριών και να αρχίσει να συντάσσει λεξικά της γλώσσας των κατοίκων της χαμένης Ατλαντίδας, να ισχυρίζεται ότι αποκρυπτογράφησε την στήλη της Λήμνου, τον δίσκο της Φαιστού και διάφορα άλλα τέτοια.

3. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΟΛΙΣΘΗΜΑΤΑ

Ένα παλαιότερο άρθρο του εξαίρετου μυκηναϊστή και ομηριστή, καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ι. Προμπονά, που είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 52-53 του «Άρδην» (Ιανουάριος – Μάρτιος 2005), με είχε προβληματίσει αρκετά λόγω κάποιων ιδιαίτερα αμφιλεγόμενων απόψεων για θέματα, τα οποία όχι μόνον δεν ανήκουν στο επιστημονικό του αντικείμενο, αλλά και των οποίων, όπως φαίνεται, μάλλον αγνοεί και τις εξελίξεις. Αναφέρομαι στην αποδοχή εκ μέρους του της ελάχιστα πειστικής επιστημονικά άποψης ότι η ελληνική γλώσσα άρχισε να διαμορφώνεται στην Ελληνική Χερσόνησο γύρω στο 6.500 π.Χ. και στον προβληματισμό του μήπως η «Προελληνική» είναι «…πρωϊμότατη φάση της Ελληνικής…» (σελ. 50).

Μια παρόμοια άποψη (για τον αρχικό χώρο διαμόρφωσης της Ελληνικής), όπως αναφέρεται εξ άλλου και στο εν λόγω άρθρο, είχε διατυπώσει ο διάσημος Βρεταννός αρχαιολόγος Σερ Κόλιν Ρένφριου (Colin Renfrew) στο πολυσυζητημένο βιβλίο του: Archaeology and Language: The Puzzle of the Indo-European Origins (1987), εντελώς ξεπερασμένη σήμερα. Η βασική θέση του Κ. Ρένφριου ήταν ότι η αρχική «κοιτίδα» διαμόρφωσης των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών πρέπει να τοποθετηθεί στην Μικρά Ασία, απ’ όπου νεολιθικοί αγρότες, ξεκινώντας στην διάρκεια της 7ης χιλιετίας π.Χ., διέδωσαν με τις μετακινήσεις τους μαζί με τη Γεωργία και τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, μια περίεργη άποψη για έναν "Απομονωτιστή" (Isolationist). Oι θεωρίες του Κόλιν Ρένφριου δέχθηκαν οξύτατη κριτική από πολλές πλευρές, λόγω των αρχαιολογικών, γλωσσολογικών, εθνολογικών, χρονολογικών και μεθοδολογικών αντιφάσεων που περιείχαν και σήμερα ελάχιστοι τις αποδέχονται (βλ. την τεκμηριωμένη και καταλυτική κριτική ενός από τους κορυφαίους σήμερα «Ινδοευρωπαϊστές», του J. P. Mallory στο εξαιρετικό έργο του «In Search of the Indo-Europeans», London 1989 – σελ. 177-181 (Paperback Edition, 1991).

Χαρακτηριστικό των παραπάνω αποτελεί η περιπέτεια της επιμελημένης και επιστημονικά τεκμηριωμένης έκδοσης του αξιόλογου Άτλαντα της Παγκόσμιας Ιστορίας (Atlas of World History) των φημισμένων εκδόσεων Times Books.

Οι πρώτες εκδόσεις αυτού του έργου (Α΄ έκδοση 1978 και Β΄ έκδοση 1984, με πολυάριθμες ανατυπώσεις και επανεκδόσεις ενδιάμεσα μέχρι την Γ΄ έκδοση του 1989) περιείχαν ένα κεφάλαιο με τον τίτλο: Invasions and migrations – Indo-Europeans and Semites (Εισβολές και μεταναστεύσεις – Ινδοευρωπαίοι και Σημίτες), όπου υπήρχε εξιστόρηση των πληθυσμιακών μετακινήσεων σύμφωνα με την κρατούσα (μέχρι σήμερα) άποψη. Υπήρχαν μάλιστα και αναλυτικοί χάρτες όπου απεικονίζονταν αυτές οι μεταναστεύσεις των λαών που μιλούσαν Αριοευρωπαϊκές γλώσσες (σελ. 60-61), από τις εκτάσεις βορείως του Ευξείνου προς την Ευρώπη, Μικρά Ασία, Ιρανικό οροπέδιο και Ινδίες.

Η εξαιρετική αυτή έκδοση μεταφράσθηκε και εκδόθηκε στα ελληνικά από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ το 1998, αλλά από την Δ΄ έκδοση του έργου, του 1993. Με έκπληξη είχα διαπιστώσει τότε ότι το προαναφερθέν κεφάλαιο είχε αντικατασταθεί από ένα νέο κεφάλαιο (σελ. 60-61) με τον τίτλο: Διασπορά των γλωσσών – Ινδοευρωπαίοι και Σημίτες, όπου ο σχετικός χάρτης των προηγουμένων εκδόσεων είχε τροποποιηθεί με βάση τις θεωρίες του Κ. Ρένφριου και εμφάνιζε τις Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες να «γεννιούνται» στην Μικρά Ασία και από εκεί ορισμένες μεν να διασπείρονται προς την Ευρώπη, οι δε υπόλοιπες να κάνουν έναν τεράστιο κύκλο γύρω από την Μαύρη Θάλασσα μέσω σημερινής Βουλγαρίας, Ρουμανίας, νότιας Ουκρανίας, ώστε να μπορέσουν να βρεθούν στην σωστή θέση βορείως της Κασπίας για να καταλήξουν στο Ιρανικό οροπέδιο και στις Ινδίες!!!

Πιθανολογώ ότι αυτή η «λαθροχειρία» έγινε από τους εκδότες των Times Books για να προβληθεί η νέα πρωτοποριακή θεωρία του «δικού τους» Σερ Κόλιν Ρένφριου, ο οποίος βεβαίως δεν ήταν κάποιος τυχαίος επιστήμονας, αλλά αντίθετα ένας αξιοσέβαστος και κορυφαίος αρχαιολόγος και προϊστοριολόγος διεθνούς εμβέλειας και παγκοσμίου κύρους, όμως, φευ!, πολύ αδύναμος σε θέματα Ιστορικής Γλωσσολογίας και Εθνολογίας, όπως αποδείχθηκε στην συνέχεια.

Αποτέλεσμα των παραπάνω και ενώ ήδη είχε προηγηθεί μια γενικευμένη απόρριψη από τους ειδικούς «ινδοευρωπαϊστές» των επί μέρους ισχυρισμών του Κ. Ρένφριου και συνολικά της θεωρίας του, στην νέα ΕΚΔΟΣΗ 2000 και πάλι της «Καθημερινής» (υποθέτω και των Times), οι προσεκτικοί αναγνώστες διαπίστωναν έκπληκτοι ότι το συγκεκριμένο κεφάλαιο είχε απαλειφθεί εξ ολοκλήρου!

Παρασυρμένος ίσως από τις υποθέσεις του Ρένφριου, σε ένα πρόσφατο κείμενό του (Άρδην, τ. 67), ο συνεργάτης του περιοδικού κ. Χρ. Δ. προβάλλει ορισμένες πρωτότυπες (για μένα τουλάχιστον) απόψεις περί κάποιας «γραικικής» γλώσσας που ήταν «…διαδεδομένη στον ελλαδικό και μικρασιατικό χώρο πολύ πριν του 2000 π.Χ. …» και την οποία αποκαλεί «πρωτοελληνική», ενώ μερικές παραγράφους πιο πάνω επικαλείται μια μελέτη του Καθηγητή Ι. Προμπονά, ο οποίος ταυτίζει την «…καλουμένη Προελληνική…» με την Ελληνική γλώσσα.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό πρόκειται για χαρακτηριστικές περιπτώσεις «αυτοχθονισμού», μόνο που δεν ξεκαθαρίζεται, αλλά αντίθετα αποκρύπτεται κάτω από νεφελώδεις γλωσσολογικές υποθέσεις και συσκότιση της καθιερωμένης ορολογίας.

Το ότι ο ένας παραπέμπει σε εργασίες και μελέτες του άλλου, αποτελεί κλασσικό παράδειγμα «φαυλοκυκλικού αεικινήτου», όπως το περιγράφω στο προαναφερθέν βιβλίο μου «Μη-συμβατικές» Θεωρίες (κεφ. 2: Ο φενακισμός των αφελών).

Με τις βασικές γνώσεις που διαθέτω για τα ζητήματα αυτά και την μελέτη δεκάδων βιβλίων Ελλήνων και ξένων ειδικών, είχα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι όροι «Προέλληνες» και «Πρωτοέλληνες» έχουν πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο και μέχρι σήμερα δεν υπήρξε κάποια νεώτερη εξέλιξη που ανατρέπει αυτήν άποψη.

Εκείνο που πάντως που είναι βέβαιο, με τις υπάρχουσες μέχρι στιγμής γνώσεις μας (για να είμαι επιστημονικά σωστός), είναι ότι η γλώσσα ή οι γλώσσες και διάλεκτοι των «Προελλήνων» (Μινωΐτες, Λέλεγες, Τυρσηνοί, Έκτηνες, Κυλικράνες του λεγομένου «Μεσογειακού» υποστρώματος, αλλά και Πελασγοί, Αίμονες, Δρύοπες, Τέμμικες, Ύαντες, Καύκωνες κ.λπ. του λεγομένου μη-ελληνικού ινδοευρωπαϊκού υποστρώματος) δεν ήσαν ελληνικές. Βλ. σχετική ανάρτηση στο παρόν ιστολόγιο στις 20 Σεπτεμβρίου 2009 (ΠΡΟΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΕΣ).

Σε διαφορετική περίπτωση υπήρχε άραγε λόγος να αποκαλούνται «προελληνικές»; Μήπως η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και ίσως κάποια «ξένα πανεπιστημιακά κατεστημένα», όπως ισχυρίζονται οι οπαδοί των μη-συμβατικών θεωριών, το έκαναν σκόπιμα για να αποκρύψουν την ελληνική προέλευση των προελληνικών γλωσσών; Ελπίζω ότι οι κ.κ. Προμπονάς και Χρ. Δ. να μη αποδέχονται αυτές τις ερμηνείες. Εξ άλλου, η αδυναμία αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής γραφής Α (βλ. Εικόνα παρακάτω) των Μινωϊτών, με βάση την ελληνική γλώσσα, αποτελεί, νομίζω, το πλέον ισχυρό επιχείρημα.

Πινακίδα με σύμβολα Γραμμικής γραφής Α

Όσο για τους όρους «Πρωτοέλληνες» και «πρωτοελληνική» γλώσσα, σύμφωνα με τα διεθνώς επιστημονικά παραδεκτά, αναφέρονται στα ελληνόφωνα φύλα που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο γύρω στο 2200/2100 π.Χ. και στην αριοευρωπαϊκή (ινδοευρωπαϊκή) διάλεκτο που μιλούσαν. Αυτά τα φύλα συγχωνεύθηκαν στην συνέχεια με τους παλαιότερους κατοίκους της χώρας και έτσι προέκυψαν τα γνωστά μας ελληνικά φύλα της Αρχαϊκής και Κλασσικής Εποχής.
Αντίστοιχα, σύμφωνα με την πλειονότητα των ειδικευμένων ερευνητών, η «πρωτοελληνική» γλώσσα, δεχόμενη επιρροές από το γλωσσικό υπόστρωμα των προελληνικών γλωσσών, διαμορφώθηκαν μετά το 1900 π.Χ. στις επίσης γνωστές μας κύριες ελληνικές διαλέκτους: Την Ιωνική-Αττική, την Αιολική, την Αρκαδο-Κυπριακή και την ομάδα των λεγομένων Δυτικών διαλέκτων (Δωρική, Αιτωλική, Μακεδονική, Λοκρική κ.λπ.).
Εάν τώρα κάποιοι επιμένουν ότι ανακάλυψαν κάποια μυστηριώδη γραικική (!) «πρωτογλώσσα» εξ ίσου μυστηριώδη με την Αλβανοπελασγική των μη-συμβατικών γλωσσολογούντων, απομένει να το αποδείξουν σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια της ειδικότητάς τους. Αν η διεθνής επιστημονική κοινότητα αποδεχθεί την τεκμηριωμένη ύπαρξή της, εγώ θα είμαι προφανώς ο τελευταίος που θα διαφωνήσει.

Δ. Ε. Ε.

Οι Αρχαίοι Μακεδόνες (Yaunâ takabara) και οι Πέρσες

Ενημέρωση Νόμισμα (αργυρό οκτάδραχμο) Αλεξάνδρου Α΄ (498/497 - 452 π.Χ.). Στον εμπροσθότυπο διακρίνεται το χαρακτηριστικό κάλυμμα της κεφαλής του πολεμιστή, η καυσία.
___________________________________________

Ενημέρωση: Για όσους ενδιαφέρονται να προωθήσουν το σχετικό άρθρο που αναρτήσαμε στις 5 Οκτωβρίου 2009 για τους Αρχαίους Μακεδόνες (Yaunâ takabara), σε αγγλόφωνους γνωστούς και φίλους, υπάρχει πλέον μεταφρασμένο στα Αγγλικά από τον κορυφαίο διεθνώς Κλασσικιστή και ένθερμο φιλέλληνα Dr. Stephen G. Miller, Ομότ. Καθηγητή του Παν/μίου Μπέρκλεϋ (University of California at Berkeley). Έχει αναρτηθεί ήδη στις ιστοσελίδες
http://macedonia-evidence.org/persians.html και
http://ancient-medieval-macedonian-history.blogspot.com/
στις οποίες μπορείτε να τους παραπέμψετε.
Υπενθυμίζω ότι ο Καθηγ. Στ. Μίλλερ είναι αυτός που πρωτοστάτησε στην συλλογή υπογραφών Πανεπιστημιακών και ερευνητών (Κλασσικιστών) από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα (έχουν φτάσει μέχρι στιγμής τους 350), οι οποίοι προσυπέγραψαν την επιστολή προς τον Πρόεδρο Ομπάμα για το θέμα των Σκοπίων (Η Επιστολή των Πανεπιστημιακών προς τον Ομπάμα και στα Ελληνικά).

Χάρτης της Περσικής αυτοκρατορίας. Διακρίνονται οι διάφοροι υποτελείς λαοί και χώρες με τις ονομασίες τους στην αρχαία Περσική (Old Persian) γλώσσα

Πομάκοι και Αγριάνες

Μια σπουδαία πρωτοβουλία εξελίσσεται αυτήν την χρονική περίοδο: Η πανελλαδική εκστρατεία για την απομάκρυνση του τουρκικού προξενείου από την Κομοτινή (βλ. http://www.gopetition.co.uk/online/30752.html που πιστεύω ότι πρέπει να υποστηριχθεί.

Το παραπάνω (τροποποιημένο) σκίτσο του Αρκά τα λέει όλα.

Από το βιβλίο "Λεξικό των αρχαίων ελληνικών και περιελλαδικών φύλων: "Κυρομάνος" Θεσσαλονίκη 2005 (2η έκδοση συμπληρωμένη) μεταφέρω το σχετικό λήμμα για τον αρχαίο λαό των Αγριάνων, για τους οποίους πιστεύεται ότι υπήρξαν βασικό συστατικό στην εθνογένεση των σημερινών Πομάκων. Για τους Πομάκους θα επανέλθουμε με αναλυτικές πληροφορίες και στοιχεία.

Ἀγριᾶνες: Σύμφωνα με το «Λ.Κ.Ο.»* «Λαός τῆς Θράκης κατοικῶν περί τόν Αἷμον». Κατά τό «Λ.Ε.Α.»**, οἱ Ἀγριᾶνες περιγράφονται ὡς «…Θρακομακεδόνες, περί τόν Ἲστρον, μεταξύ Ροδόπης και Αἳμου οἰκοῦντες καί ὡς ψιλοί (τοξότες) ἐν τοῖς στρατοῖς τοῦ Ἀλεξάνδρου κατατεταγμένοις…».
Κατά το Λεξικό του «Ηλίου», οι Αγριάνες ήσαν «…αρχαίος λαός κατοικών εις την περί τον Στρυμόνα χώραν. Κατά τον Ηρόδοτον, οι Αγριάνες κατώκουν περί το Παγγαίον όρος και ήσαν γείτονες των Δοβήρων και των Οδομάντων. Αντιθέτως κατά τον Στράβωνα οι Αγριάνες ήσαν γείτονες των Τριβαλλών και κατώκουν πλησίον της Ροδόπης περί τας πηγάς του Στρυμόνος. Πλέον ασφαλής πληροφορία περί της χώρας των Αγριάνων θεωρείται η του Θουκυδίδου ο οποίος αναφέρει ότι ούτοι κατώκουν χώραν εκτεινομένην κατά μήκος του Στρυμόνος. Ήσαν λαός απολίτιστος αλλά πολεμικός, εθεωρούντο δε άριστοι τοξόται…»
Σύμφωνα με τις σύγχρονες εθνολογικές απόψεις, κατατάσσονται πλέον στους Παίονες (αυτό υποστήριζε και ο Θουκυδίδης [Β΄ 96], καθώς και ο Στέφανος Βυζάντιος, στον οποίον αναφέρονται ως Αγρίαι) και θεωρούνται ως ένας αρχαίος, ορεσίβιος και πολεμοχαρής λαός. Στον Θεόπομπο μνημονεύονται ως Αγριείς (Στεφ. Βυζ.)
Υπενθυμίζουμε ότι ο στρατηγός του Δαρείου Μεγάβαζος, προσπάθησε (κατά την Σκυθική εκστρατεία του 512/511 π.Χ.) να τους υποτάξει, χωρίς να το επιτύχει. Στην διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου στρατεύθηκαν υπό των βασιλέα των Οδρυσών, τον Σιτάλκη, σύμμαχο των Αθηναίων.
Οι Αγριάνες αναφέρονται και πάλι την περίοδο πριν από την έναρξη της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας. Είναι γνωστό, ότι ο Μ. Αλέξανδρος είχε σφυρηλατήσει στενούς δεσμούς φιλίας με τον ηγεμόνα των Αγριάνων Λάγγαρο, ο οποίος τον ακολούθησε ως σύμμαχος στην προληπτική εκστρατεία του 335 π.Χ. εναντίον των Αυταριατών, καθώς και εναντίον του ηγεμόνα των Δαρδάνων, του Κλείτου, γιου του Βάρδυλι, με τον οποίον συμμάχησε ο ηγεμόνας των Ταυλαντίων, Γλαυκίας.
Όπως γλαφυρότατα περιγράφει ο Αρριανός (Αλεξάνδρου Ανάβασις Α΄ V – VI), ο Μ. Αλέξανδρος με ευφυέστατα στρατηγήματα, στηριζόμενος και στην άριστη πειθαρχία του μακεδονικού στρατού, θα συντρίψει τους αντιπάλους του. Ο Λάγγαρος τιμήθηκε με πλούσια δώρα και έλαβε μάλιστα την υπόσχεση ότι μετά το πέρας της εκστρατείας θα έπαιρνε ως σύζυγο την αδελφή του Μ. Αλεξάνδρου Κύνα ή Κυνάνη, αλλά μετά την επιστροφή στην πατρίδα του, απεβίωσε προσβληθείς από κάποια ασθένεια και ο γάμος αυτός δεν έγινε ποτέ.
Οι Αγριάνες πήραν μέρος με ένα σώμα τοξοτών στην εκστρατεία εναντίον της Περσικής αυτοκρατορίας και στην διάρκεια των Ελληνιστικών χρόνων πολέμησαν πάντοτε στο πλευρό των Μακεδόνων βασιλέων.
Πρέπει να τονίσουμε ότι σύμφωνα με τα νεώτερα ερευνητικά στοιχεία και δεδομένα, οι Αγριάνες απετέλεσαν την βασική συνισταμένη στην διαμόρφωση των σημερινών Πομάκων (βλ. σχετικά Π. Χιδίρογλου: Οι Έλληνες Πομάκοι και η σχέση τους με την Τουρκία – Αθήνα 1989, σελ. 9-10, Γιάννη Μαγκριώτη: Πομάκοι ή Ροδοπαίοι – Αθήνα 1990, σελ. 26-30 και 54-58), καθώς και το κλασσικό πλέον βιβλίο του Πέτρου Θεοχαρίδη [Πομάκοι: Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης, Ξάνθη 1995], που είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα που έχουν εκδοθεί σχετικά με την ιστορία και το λαϊκό πολιτισμό των Πομάκων της Θράκης.

_________________________________________________
* Κωνσταντινίδου, Ανέστη: ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ – Κωνσταντινούπολις 1900
** Ραγκαβή, Αλεξάνδρου Ρ. : ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΑΘΗΝΑΙ 1888

Χωρίς λόγια...

Από την Φλώρινα, τοπική μουσική και γνήσιος ελληνικός χορός...

Ο Λόγος του Μ. Αλεξάνδρου και ο «Όρκος» στην Ώπιδα

«Όρκος του Μεγάλου Αλεξάνδρου»

Ένα μοναδικό κομμάτι της Παγκόσμιας Ιστορίας, το αυθεντικό κείμενο από την Αλεξάνδρου Ανάβαση του Αρριανού, ο «Όρκος του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Χειροποίητη κορνίζα διαστάσεων 31,5 Χ 40,5 εκ. από ξύλο πεύκου Σουηδίας. Έχει υποστεί επεξεργασία Fill και Join (χωρίς ρόζους) και επεξεργασία για το σαράκι και το σκέβρωμα. Παρέχεται γραπτή εγγύηση ότι θα παραμείνει αναλλοίωτη εφ' όρου ζωής. Στο κέντρο του φόντου περιέχει ένα Μετάλλιο κεφαλής του Μεγάλου Αλεξάνδρου από ορείχαλκο. Προσφέρεται σε πολυτελή συσκευασία.

Ο Λόγος του Μ. Αλεξάνδρου 

και ο «Όρκος» στην Ώπιδα

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Ένα κείμενο, που επιχειρεί να βάλει τέλος στην απάτη του διαβόητου «Όρκου» του Μ. Αλεξάνδρου, που κυκλοφορεί μάλιστα και σε διακοσμημένο πλαίσιο (βλ. παραπάνω Εικόνα και σχετικό διαφημιστικό κείμενο) στα καταστήματα τουριστικών ειδών από διάφορους ελλαδέμπορους! Επειδή σίγουρα θα προσκομιστούν κάποια «επιχειρήματα» από οπαδούς «μη-συμβατικών» παραληρημάτων, οι οποίοι θα προσπαθήσουν να μας πείσουν για την ύπαρξή του, παραθέτω συγκεκριμένα στοιχεία και πληροφορίες, για το τι υπάρχει στην πραγματικότητα και τι συνέβη και είναι ιστορικώς καταγεγραμμένο (βλ. Ιστορία Ελλ. Έθνους ΕΚΔΟΤΙΚΗ Αθηνών 1973 Τόμ. Δ΄σελ. 206-207):

Τον Αύγουστο του 324 π.Χ. στην πόλη Ώπιδα (και όχι Ιόππη!) της Βαβυλωνίας, οι στρατιώτες του Μ. Αλεξάνδρου στασίασαν. Αφορμή υπήρξε το γεγονός της αποστράτευσης των παλαιμάχων, στους οποίους χάρισε πλουσιότατα δώρα «ώστε να τους ζηλεύουν όλοι όταν γυρίσουν στην πατρίδα», όπως επί λέξει τους είπε ο Μακεδόνας στρατηλάτης, αποχαιρετώντας τους, στην διάρκεια μιας γενικής συνέλευσης του στρατού (=το Κοινόν των Μακεδόνων). Αυτό παρεξηγήθηκε από τους στρατιώτες του, οι οποίοι πίστεψαν ότι ο Αλέξανδρος ήθελε να τους «ξεφορτωθεί» επειδή τους αντιπαθούσε (μετά την άρνησή τους να συνεχίσουν την εκστρατεία στις Ινδίες) και τους θεωρούσε ανίκανους πλέον να πολεμήσουν. Επί πλέον είχαν πληροφορηθεί ότι μόλις είχαν φθάσει στα Σούσα οι νέες πολεμικές μονάδες από τους λεγομένους «Επιγόνους», δηλ. από εκπαιδευμένους στην πολεμική τακτική των Μακεδόνων, νέους αριστοκρατικών οικογενειών Περσών, Μήδων, Βακτριανών κ.λπ. Ξέσπασε τότε οχλαγωγία και εκτοξεύθηκαν προσβλητικά λόγια από τους στρατιώτες εναντίον του Μ. Αλεξάνδρου, ο οποίος εξεμάνη και αφού υπέδειξε 13 από τους υποτιθέμενους πρωτεργάτες της ανταρσίας διέταξε να εκτελεστούν. Νεκρική σιγή έπεσε στην Συνέλευση και ο Αλέξανδρος εξαγριωμένος τους τα είπε «έξω από τα δόντια»:
«...Αυτός ο λόγος μου, Μακεδόνες, δεν θα εκφωνηθεί για να σταματήσει την επιθυμία σας για επιστροφή στην πατρίδα - γιατί μπορεί ο καθένας σας να φύγει όπου θέλει με την έγκριση μου - αλλά για να καταλάβετε τι λογής είμαστε εμείς και τι λογής γίνατε εσείς και φεύγετε.
Και θα αρχίσω πρώτα την ομιλία μου με αναφορά στον πατέρα μου Φίλιππο, όπως είναι φυσικό, ο Φίλιππος λοιπόν, αφού σας παρέλαβε περιφερομένους και φτωχούς, που βοσκούσατε τα λίγα σας πρόβατα στα βουνά ντυμένοι με προβιές και που πολεμούσατε με δυσκολία γι’ αυτά εναντίον των Ιλλυριών και των Τριβαλλών και των γειτόνων Θρακών, σας αξίωσε να φορέσετε χλαμύδες αντί για τα δέρματα και σας κατέβασε από τα βουνά στις πεδιάδες, καθιστώντας σας αξιωματούχους (αντιπάλους) απέναντι των γειτόνων βαρβάρων, έτσι που να στηρίζετε τη σωτηρία σας πια όχι στην οχυρότητα της τοποθεσίας αλλά στην προσωπική σας ανδρεία, και σας κατέστησε πολίτες πόλεων και σας εκπολίτισε με νόμους και χρηστά ήθη. Και απέναντι αυτών των βαρβάρων, από τους οποίους υποφέρατε εσείς και τα υπάρχοντας σας, σας ανέδειξε σε ηγεμόνες από δούλους και υπηκόους και πρόσθεσε τα περισσότερα μέρη της Θράκης στην Μακεδονία και, καταλαμβάνοντας τα πιο επίκαιρα σημεία των παραθαλασσίων περιοχών, ανέπτυξε το εμπόριο στη χώρα και εξασφάλισε για εσάς την χωρίς κινδύνους (εξωτερικούς) εκμετάλλευση των μεταλλείων και σας κατέστησε κυρίαρχους των Θεσσαλών, που παλιότερα πεθαίνατε από τον φόβο σας, και ταπεινώνοντας το έθνος των Φωκέων άνοιξε διάπλατα και ευκολοδιάβατο το δρόμο για την Ελλάδα αντί του αρχικά στενού και αδιάβατου, και τους Αθηναίους και Θηβαίους, που ταλαιπωρούσαν πάντα την Μακεδονία με τις επιδρομές τους, τους ταπείνωσε σε τέτοιο βαθμό, και με δική σας ήδη συμμετοχή σ’ αυτά, ώστε αντί να πληρώνετε φόρους στους Αθηναίους και να είστε υπήκοοι των Θηβαίων, να εναποθέτουν εκείνοι την ασφάλεια τους σε σας ως επί το πλείστον.
Και αφού κατέβηκε στην Πελοπόννησο, διευθέτησε τις εκεί υποθέσεις και, αφού ανακηρύχθηκε στρατηγός με απεριόριστες αρμοδιότητες όλης της υπόλοιπης Ελλάδας για το στράτευμα εναντίον του Πέρση βασιλιά, πρόσθεσε περισσότερο αυτή τη δόξα όχι στον εαυτό του περισσότερο παρά στο κοινό των Μακεδόνων.
Αυτές τις υπηρεσίες έχει προσφέρει ο πατέρας μου σε εσάς, ώστε να τις εκτιμήσει κανείς σπουδαίες αυτές καθαυτές, αλλά μικρές σε σύγκριση με τις δικές μας.
Γιατί εγώ, παραλαμβάνοντας από τον πατέρα μου ελάχιστα χρυσά και ασημένια σκεύη, ούτε εξήντα τάλαντα στα ταμεία, χρέη του Φιλίππου πάνω από πεντακόσια τάλαντα και, αφού δανείστηκα ο ίδιος επιπλέον άλλα οχτακόσια, ξεκινώντας από τη χώρα μας, που δεν επαρκούσε ούτε για τις βοσκές σας, αμέσως σας άνοιξα τον δρόμο του Ελλησπόντου, ενώ οι Πέρσες τότε ήταν παντοδύναμοι στην θάλασσα, και κατανικώντας με το ιππικό τους σατράπες του Δαρείου, προσάρτησα όλη την Ιωνία στην δική σας επικράτεια και όλη την Αιολίδα και τις δύο Φρυγίες και τους Λυδούς και κυρίευσα την Μίλητο με πολιορκία και όλα τα άλλα μέρη, που προσχώρησαν σε μας με την θέληση τους, τα πήρα και τα παρέδωσα σε εσάς να τα καρπώνεστε και τα αγαθά από την Αίγυπτο και την Κυρήνη, όσα απόχτησα χωρίς μάχη, ανήκουν σε εσάς, και η Κοίλη Συρία και η Παλαιστίνη και η χώρα ανάμεσα στα ποτάμια (Μεσοποταμία) είναι δικό σας κτήμα, και η Βαβυλώνα και τα Βάκτρα και τα Σούσα δικά σας, και ο πλούτος των Λυδών και οι θησαυροί των Περσών και τα αγαθά των Ινδών και η έξω θάλασσα δική σας, εσείς είστε σατράπες, εσείς στρατηγοί, εσείς ταξίαρχοι. Γιατί για μένα τι υπάρχει παραπάνω ύστερα από αυτούς τους κόπους πέρα από αυτή την πορφύρα και το διάδημα αυτό; Προσωπικά δεν έχω τίποτε άλλο και κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για δικούς μου θησαυρούς παρά μόνο γι’ αυτά, δικά σας αποκτήματα η όσα φυλάγονται για εσάς.
Γιατί δεν υπάρχει λόγος να φυλάξω τους θησαυρούς προσωπικά για μένα, που σιτίζομαι το ίδιο με εσάς και προτιμώ τον ίδιο με εσάς ύπνο, και μάλιστα νομίζω ότι ούτε καν τρώω τα ίδια φαγητά με όσους από εσάς έχουν κοιλιόδουλες προτιμήσεις, και ξέρω ότι ξαγρυπνώ για σας, για να μπορείτε εσείς να κοιμάστε ήσυχοι.
Αλλά μήπως απόχτησα αυτά διοικώντας ο ίδιος άκοπα και χωρίς ταλαιπωρίες, ενώ εσείς κοπιάζατε και ταλαιπωρούσασταν; Και ποιος από εσάς αναγνωρίζει ότι κουράστηκε περισσότερο για μένα, από ότι εγώ για εκείνον;
Εμπρός λοιπόν, και οποίος από εσάς έχει τραύματα, ας βγάλει τα ρούχα του και ας τα δείξει, και εγώ θα δείξω τα δικά μου σχετικά, γιατί, από έμενα κανένα μέρος του σώματος μετωπικά και απόμεινε χωρίς τραύματα, ούτε υπάρχει όπλο η από τα χειριζόμενα με το χέρι η από αυτά από εκτοξεύονται, που να μη φέρω πάνω μου τα ίχνη του, αλλά και με ξίφος από χέρι έχω πληγωθεί και τόξα έχω δεχτεί ήδη και με βλήματα μηχανών χτυπήθηκα και με πέτρες πολλές φορές και με καδρόνια βαλλόμενος για εσάς και για δική σας δόξα και για δικό σας πλούτο σας οδηγώ νικητές ανάμεσα από κάθε στεριά και θάλασσα και από όλους τους ποταμούς και τα όρη και όλες τις πεδιάδες, και τέλεσα τους ιδίους γάμους με σας και τα παιδιά μου. Και απέναντι σε οποίον υπήρχαν χρέη, χωρίς να πολυεξετάσω για ποιόν λόγο δημιουργήθηκαν, ενώ τόσα πολλά εισπράττατε ως μισθό και τόσα πολλά ιδιοποιούντουσαν όταν γινόταν λεηλασία μετά από πολιορκία, όλα τα εξόφλησα.
Και υπάρχουν χρυσά στεφάνια για τους περισσοτέρους από σας, αθάνατα ενθύμια και της δικής σας ανδρείας και της από μένα επιβράβευση σας. Και οποίος σκοτώθηκε, έπεσε ένδοξα, και έγινε μεγαλοπρεπής η ταφή του, και χάλκινοι ανδριάντες έχουν τιμηθεί, απαλλαγμένοι από εκτάκτους φόρους και κάθε οικονομική υποχρέωση, γιατί, πράγματι, κανείς από εσάς δεν σκοτώθηκε υποχωρώντας, όταν εγώ πρωτοστατούσα στις μάχες.
Και τώρα εγώ σκόπευα να στείλω πίσω τους απόμαχους από σας αξιοζήλευτους από τους συμπατριώτες σας, αλλά αφού θέλετε να επιστρέψετε όλοι σας, φύγετε όλοι και στην επιστροφή ανακοινώστε ότι το βασιλιά σας Αλέξανδρο, που κατανίκησε τους Πέρσας και τους Μήδους και τους Βάκτριους και τους Σάκες, που κυρίευσε τους Ουξίους και Αραχωτούς και Δραγγιανούς, που υπόταξε τους Παρθυαίους και τους Χορασμίους και τους Υρκανίους μέχρι την Κασπία θάλασσα, που πέρασε τον Καύκασο πέρα από τις Κασπίες πύλες, που διάβηκε τον Ώξο ποταμό και τον Τάναϊ, ακόμη και τον Ινδό ποταμό που δεν πέρασε κανένας άλλος εκτός από τον Διόνυσο και τον Υδάσπη και τον Ακεσίνη και τον Υδραώτη, και που θα περνούσε και τον Ύφαση, αν εσείς δεν αντιδρούσατε, και που προχώρησε στη μεγάλη θάλασσα και από τα δύο στόμια του Ινδού, και που διέσχισε την έρημο της Γεδρωσίας, απ’ όπου κανείς ποτέ νωρίτερα δεν πέρασε με στρατό, και που στο πέρασμα του κατέκτησε την Καρμανία και τη χώρα των Ωρειτών, και που τον εγκαταλείψατε και φύγατε, παραδίδοντάς τον στους κατανικημένους βαρβάρους να τον φυλάγουν. Ίσως αυτά θα είναι για εσάς δόξα εκ μέρους των ανθρώπων και (θεωρηθούν) όσια βέβαια, όταν θα τα αναγγείλετε.
Φύγετε...».
Οι Μακεδόνες τελικά συμφιλιώθηκαν με τον Βασιλιά τους και ακολούθησε ένα μεγάλο συμπόσιο που παραβρέθηκαν 9.000 συμπολεμιστές του Αλεξάνδρου μαζί με υψηλόβαθμους αξιωματούχους Πέρσες και άλλους «βαρβάρους».
Όλα τα παραπάνω κατεγράφησαν (και έτσι τα γνωρίζουμε) από τον ελληνικής καταγωγής, αλλά Ρωμαίο πολίτη (είχε μάλιστα αναδειχθεί σε συγκλητικό), τον περίφημο ιστορικό Λεύκιο Φλάβιο Αρριανό (περίπου 87 – 145 μ.Χ.), από την Νικομήδεια της Βιθυνίας, στο πασίγνωστο έργο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις», στο Βιβλίο Ζ΄ κεφ. 8-11. Ο παραπάνω Λόγος του Αλεξάνδρου καταλαμβάνει τα κεφάλαια 9 και 10. Όσο για την πόλη Ώπιδα (στην ακκαδική γλώσσα, Upa ή Upija) της Βαβυλωνίας (και όχι της Ασσυρίας, όπως την αναφέρουν κάποιοι αγεωγράφητοι), αυτή βρισκόταν στην ανατολική όχθη του ποταμού Τίγρη, κοντά στην συμβολή με τον μεγάλο παραπόταμό του, Ντιγιάλα (Diyala), μνημονευόμενη ήδη από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. Αργότερα, απετέλεσε ένα σημαντικό διοικητικό κέντρο της Περσικής αυτοκρατορίας και έναν από τους βασικούς σταθμούς της περίφημης «Βασιλικής οδού» που ξεκινούσε από τις Σάρδεις (την παλιά πρωτεύουσα του βασιλείου των Λυδών) και έφθανε στα Σούσα και την Περσέπολη, δύο από τις πρωτεύουσες των Αχαιμενιδών αυτοκρατόρων. Από την Ώπιδα μάλιστα ξεκινούσε ο κλάδος της «Βασιλικής οδού», που έφθανε στα Εκβάτανα (την παλιά πρωτεύουσα της Μηδικής αυτοκρατορίας) και από εκεί στις ανατολικές επαρχίες της αχανούς αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών. Η Ώπις κατελήφθη από τους Μακεδόνες μάλλον τον Σεπτέμβριο του 331 π.Χ. λίγο μετά την μάχη των Γαυγαμήλων και παρέμεινε ένα σημαντικό πολιτικό κέντρο. Μετά την ίδρυση της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών από τον Σέλευκο Α΄ τον Νικάτορα, αποφασίσθηκε η δημιουργία μιας νέας πρωτεύουσας, η οποία κτίσθηκε στην άλλη όχθη (την δυτική) του Τίγρη, ακριβώς απέναντι από την Ώπιδα. Η νέα πρωτεύουσα ονομάσθηκε Σελεύκεια επί του Τίγρητος, προς τιμήν του ιδρυτή της. Όταν τον 2ο αιώνα π.Χ. οι Πάρθοι κατέλαβαν την περιοχή, αρχικά έκαναν πρωτεύουσά τους την Σελεύκεια, αλλά σύντομα έκτισαν μια νέα πρωτεύουσα δίπλα στην Ώπιδα, την γνωστή Κτησιφώντα, η οποία παρέμεινε και πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών (γνωστών μας από τους πολέμους με το Βυζάντιο), της νέας Ιρανικής δυναστείας που εξεδίωξε την Παρθική.
(βλ. παρακάτω Χάρτη και λεπτομέρειες στα λήμματα Πάρθοι, Πέρσες του «Λεξικού των Λαών του Αρχαίου Κόσμου»)

Χάρτης της "Βασιλικής οδού" που διέσχιζε την Περσική αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών

Όσο για τον κυκλοφορούντα «Όρκο του Μ. Αλεξάνδρου», αυτός αναφέρει τα εξής:
«...Σας εύχομαι τώρα που θα τελειώσουν οι πόλεμοι να είστε ευτυχισμένοι μέσα σε ειρήνη. Όλοι οι θνητοί από εδώ και πέρα να ζήσουν σαν ένας λαός μονιασμένος για την κοινή προκοπή, να έχετε την οικουμένη για πατρίδα σας, με νόμους κοινούς, όταν θα κυβερνούν οι άριστοι ανεξάρτητα απ’ τη φυλή. Δε χωρίζω τους ανθρώπους, όπως κάνουν οι στενόμυαλοι, σε Έλληνες και βάρβαρους. Δεν μ΄ ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών ούτε η ράτσα που γεννήθηκαν, τους καταμερίζω με μοναδικό κριτήριο την αρετή, για μένα κάθε καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από βάρβαρο. Αν ποτέ σας παρουσιαστούν διαφορές, δεν θα καταφύγετε στα όπλα, παρά θα τις λύσετε ειρηνικά. Στην ανάγκη θα σταθώ διαιτητής σας. Τον Θεό δεν πρέπει να τον έχετε σαν αυταρχικό κυβερνήτη, αλλά σαν κοινό πατέρα όλων, ώστε η διαγωγή σας να μοιάζει με τη ζωή που κάνουν τ’ αδέλφια μέσα στην οικογένεια. Απ’ τη μεριά μου όλους σας θεωρώ ίσους, λευκούς και μελαψούς και θάθελα να μην αισθάνεστε μόνο σαν υπήκοοι της κοινοπολιτείας μου, αλλά να νοιώθετε όλοι σαν μέτοχοι και συνέταιροι. Όσο περνά απ’ το χέρι μου, θα προσπαθήσω να γίνουν πραγματικότητα αυτά που υπόσχομαι. Αυτόν τον όρκο που δώσαμε απόψε με σπονδές κρατήστε τον σαν σύμβολο αγάπης...»
Πρόκειται για μια καθαρή περίπτωση λογοτεχνικής λαθροχειρίας και δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα ο Μ. Αλέξανδρος να εκστόμισε αυτά τα γλυκανάλατα, αν λάβουμε υπόψη όχι μόνον το περιβάλλον που μεγάλωσε, αλλά κυρίως τους δασκάλους του.
Είναι μια γνωστή ιστορία που κρατάει δυστυχώς πολλά χρόνια και "σέρνεται" εδώ κι εκεί με διάφορες παραλλαγές. Το φαιδρό της όλης υπόθεσης και αφορμή  για να υποψιασθούμε, είναι το γεγονός ότι ο «Όρκος» κυκλοφορεί μόνον στην Δημοτική και δεν υπάρχει πουθενά αρχαίο κείμενο! 
Ο «Όρκος» λοιπόν, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι τίποτα άλλο από μια συγγραφική δημιουργία που την συνέθεσε ο γνωστός πεζογράφος Χρήστος Ζαλοκώστας, «λογοτεχνική αδεία», το 1951. Πήρε αφορμή πιθανότατα από ένα κείμενο του Στράβωνος, αναφερόμενο στον Ερατοσθένη και έγραψε αυτόν τον «όρκο», που τον απέδωσε στον Μ. Αλέξανδρο. Ο Ζαλοκώστας αναφέρει τον όρκο στο έργο του "ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ".
Σχετικά με τους ισχυρισμούς ότι ο «Όρκος» καταγράφεται στο ανυπόληπτο (λόγω επεμβάσεων και προσθηκών εν ψυχρώ από κάποιους καλόγερους αντιγραφείς) κείμενο (που αποδίδεται λανθασμένα – γι’ αυτό επισήμως αναφέρεται ως Ψευδο-Καλλισθένης – στον Καλλισθένη τον Ολύνθιο, ο οποίος συνέγραψε το έργο «Αλεξάνδρου πράξεις», απ’ όπου διασώζονται μόνον αποσπάσματα, μικρανηψιό του κορυφαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη), το οποίο πρωτοεμφανίσθηκε γύρω στον 3ο αιώνα μ.Χ. και είναι γνωστό ως «Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου» ή «Αλεξάνδρου βίος», εκεί αναφέρονται τα παρακάτω:
«...Θεέ των Θεών και κυρίαρχε ολόκληρης της κτίσης, εσύ που δημιούργησες με τον Λόγο σου το σύμπαν, τον ουρανό και την γη. Τίποτα δεν είναι αδύνατο για εσένα, αφού όλα υποτάσσονται δουλικά στον λόγο του προστάγματός σου, γιατί μίλησες και δημιουργήθηκαν, έδωσες εντολή και γεννήθηκαν, εσύ μόνο είσαι αιώνιος, άναρχος, αόρατος, μοναδικός Θεός και δεν υπάρχει άλλος εκτός από εσένα, γιατί με το όνομα και το θέλημά σου έκανα και εγώ όσα θέλησες, και έδωσες στο χέρι μου ολόκληρο τον κόσμο, παρακαλώ λοιπόν το πολυύμνητο όνομά σου και τούτη την δέηση μου εκπλήρωσε και ας θελήσεις να κατέβω σύντομα για δεύτερη φορά στην χθόνα, και να βοηθήσω ξανά την ανθρωπότητα γιατί σίγουρα με έχει ανάγκη, και μην παραβλέψεις έμενα τον άθλιο που έχω τολμήσει να ξεστομίσω τέτοια λόγια, γιατί γνωρίζω την φροντίδα σου για μένα και την τέλεια αγαθότητά σου...»
«Ψευδο-Καλλισθένης, «Αλεξάνδρου Βίος» 26, 29, 41 Εκδόσεις Κάκτος, σελ. 463»

Καμιά σχέση λοιπόν με τον φανταστικό «Όρκο».
Και για να τελειώνω ώστε να μη κουράζω. Ουδείς αρχαίος συγγραφεύς (επικαλούνται κατά περίπτωση διάφορους) ανέφερε κάποιον «όρκο». Ούτε ο Πλούταρχος στα έργα του "Περί Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής" και "Αλέξανδρος - Καίσαρ", ούτε ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, που είχε αφιερώσει μάλιστα 4 από τα 19 βιβλία του της περίφημης παγκόσμιας ιστορίας του (Βιβλιοθήκη Ιστορική) στην εποχή του Μ. Αλεξάνδρου, ούτε βέβαια ο μεγάλος γεωγράφος και αστρονόμος Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (385-294 π.Χ.), τρίτος κατά σειράν διευθυντής της ανεπανάληπτης Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, αναφέρουν το παραμικρό. Ειδικώς ο τελευταίος (και απορώ μάλιστα ποιος άσχετος τον σκέφτηκε), ποτέ δεν έγραψε ιστορικά κείμενα και από το έργο του σχεδόν κανένα χειρόγραφό του δεν έχει σωθεί, εκτός από κάποια αποσπάσματα. Το μοναδικό σωσμένο κείμενο (σε επιτομές) που έχουμε στα χέρια μας είναι "Οι καταστερισμοί" και μερικά αποσπάσματα από το έργο "Ακροθεσία", που καμιά σχέση δεν έχουν με «όρκους», αλλά είναι καθαρά αστρονομικά βιβλία - εγχειρίδια. Εικάζω ότι γίνεται σύγχυση με τα αναφερόμενα από τον σπουδαίο Γεωγράφο Στράβωνα ("Γεωγραφικά" Ι. 4.9), που έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ. - 1ο αιώνα μ.Χ. στην κριτική του για τον Ερατοσθένη, ο οποίος διέσωσε μ’ αυτόν τον τρόπο και το σχετικό κείμενο από χαμένο πια έργο του Ερατοσθένους. Παραθέτω το κείμενο (μεταφερμένο στην νεοελληνική) του Στράβωνος:
“Στο τέλος της (γεωγραφικής) αναφοράς του (ο Ερατοσθένης) μη ασπασθείς τη γνώμη εκείνων που διαιρούν την ανθρωπότητα σε Έλληνες και βαρβάρους, και εκείνων που συμβούλευαν τον Αλέξανδρο να συμπεριφέρεται προς μεν τους Έλληνες ως εις φίλους προς δε τους βαρβάρους ως εις εχθρούς, διατυπώνει την άποψη ότι είναι καλύτερα να διακρίνουμε τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς. Διότι πολλοί από τους Έλληνες είναι κακοί ενώ πολλοί από τους βαρβάρους είναι πολιτισμένοι, όπως συμβαίνει με τους Ινδούς και τους Αριανούς και επίσης με τους Ρωμαίους και Καρχηδονίους που τόσο θαυμάσια πολιτεύονται. Για τον λόγο αυτόν βέβαια ο Αλέξανδρος, μη δίνοντας βαρύτητα σε τέτοιες προτροπές, προτιμούσε να αποδέχεται και να ευεργετεί τους επιτυχημένους (ικανούς) άνδρες όποιοι και αν ήσαν αυτοί. Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, οι διαχωριζόμενοι με αυτόν τον τρόπο, ετίθεντο άλλοι μεν σε ευμένεια άλλοι δε σε δυσμένεια. Διότι σε άλλους επικρατούσε η νομιμότητα και η παιδεία και η λογική και σε άλλους τα αντίθετα. Έτσι λοιπόν ο Αλέξανδρος δεν αγνόησε τους συμβουλάτορες αλλά αποδεχθείς το σκεπτικό των συμβουλών, έκανε αυτά που ήταν συνεπαγόμενα μάλλον παρά αντίθετα, στοχεύοντας στη λογική αφετηρία των μηνυμάτων που έπαιρνε”. 

Tο τμήμα με τα κόκκινα γράμματα πιστεύεται ότι είναι το αυθεντικό απόσπασμα του Ερατοσθένη. Δεν νομίζω ότι η κριτική του Στράβωνος ή το απόσπασμα του Ερατοσθένους μας επιτρέπει να υποθέσουμε για την ύπαρξη κάποιου "όρκου" ή κάτι παρόμοιου. 
Πάντως, για όσους δεν πείθονται, μπορούν να ψάξουν και στο πασίγνωστο TLG (Thesaurus Lingue Graecae) http://www.tlg.uci.edu/ το εκπληκτικό και μοναδικό ερευνητικό αποτέλεσμα δεκαετιών, μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων πλήρους κειμένου, που περιλαμβάνει όλα τα σωζόμενα αρχαία ελληνικά κείμενα από τον 8ο αι. π.Χ. μέχρι και το 600 μ.Χ., καθώς και ιστοριογραφικά και λεξικογραφικά κείμενα, και κείμενα σχολιαστών της περιόδου 600 μ.Χ. έως 1453 μ.Χ.
Δ.Ε.Ε.

ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Σε απάντηση ανωνύμου (πάντα!) σχολίου στην εξαιρετική από κάθε άποψη ιστοσελίδα http://akritas-history-of-makedonia.blogspot.com/ μεταφέρω το κύριο άρθρο (επώνυμα) της ιστορικής εφημερίδας "Δημοκράτης" της Λέσβου, που ουδείς θα τολμήσει να κατηγορήσει ότι αποτελείται από θερμοκέφαλους, ακροδεξιούς, "μακεδονομάχους" και άλλα τέτοια φαιδρά, που επικαλούνται οι γνωστοί κύκλοι, όταν δεν έχουν επιχειρήματα.

Δ.Ε.Ε.

Ιστορική Γλωσσολογία (Μεθοδολογία)

Eικόνα Α. Το δενδροειδές σχεδιάγραμμα του Α. Σλάϊχερ


Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη:«Μη-συμβατικές θεωρίες: Οι κερδοσκόποι του “ελληνισμού” και ο φενακισμός των αφελών» - ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ, Θεσσαλονίκη 2007)

Οι υπάρχουσες γλώσσες (τόσο οι ομιλούμενες σήμερα, όσο και αυτές που είχαν ομιληθεί στο παρελθόν) κατατάσσονται, σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια, σε συγκεκριμένες γλωσσικές ομάδες. Η κατάταξη μιας ή περισσοτέρων γλωσσών ή διαλέκτων σε μια γλωσσική ομάδα γίνεται εφ’ όσον έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει γενετική συγγένεια μεταξύ τους, δηλ. ότι έχουν προέλθει από μια κοινή πρόγονο.
Ένα από τα πλέον γνωστά και χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ομάδα των σύγχρονων Ρωμανικών γλωσσών (Romance languages) όπως η Ιταλική, η Γαλλική, η Ισπανική, η Ρουμανική κ.λπ. Εάν εξετάσουμε την μορφή που είχε η κάθε μία από αυτές πριν από δύο, τρεις, πέντε ή δέκα αιώνες (μέσα από αντίστοιχα κείμενα της κάθε εποχής), θα διαπιστώσουμε ότι όσο προχωράμε πίσω στο παρελθόν, τόσο περισσότερο αρχίζουν να πλησιάζουν η μία με την άλλη, μέχρις ότου συγχωνευθούν όλες σε μια πρωταρχική γλωσσική μορφή, στις αρχές περίπου της χριστιανικής εποχής. Μια ευτυχής συγκυρία έκανε να έχουν διατηρηθεί όλα τα στοιχεία αυτής της πρωταρχικής μορφής σε λογοτεχνικά έργα, κρατικά έγγραφα, διατάγματα κ.λπ. με αποτέλεσμα να έχουμε πλήρη εικόνα αυτής της αρχικής γλώσσας, που δεν είναι άλλη από την Λατινική, την γλώσσα των Ρωμαίων και Λατίνων αρχικά και στην συνέχεια των κατοίκων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας γενικότερα.
Δυστυχώς όμως για την επιστήμη της Γλωσσολογίας, τέτοιες περιπτώσεις είναι συνήθως σπάνιες και κατά κανόνα η πρωταρχική γλωσσική μορφή μιας ομάδας συγγενικών γλωσσών, η προγονική γλώσσα, δεν μαρτυρείται άμεσα με γραπτά κείμενα ή άλλους τρόπους (π.χ. προφορική παράδοση).
Άλλες γνωστές ομάδες συγγενικών γλωσσών είναι η Τευτονική ομάδα (Γερμανική, Αγγλική, Ολλανδική, Σουηδική κ.λπ.), η Σημιτική ομάδα (Αραβική, Εβραϊκή, οι εξαφανισμένες σήμερα Ακκαδική, Αμορριτική κ.λπ.), καθώς και η ομάδα των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων (Ιωνική, Αιολική, Αρκαδική, Δωρική κ.λπ.), οι οποίες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε συγγενικές μεν, αλλά διαφορετικές γλώσσες, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.
Ατυχέστατα, οι πρωταρχικές μορφές, οι προγονικές γλώσσες αυτών των ομάδων (οι συμβατικά αποκαλούμενες Πρωτο-Τευτονική, Πρωτο-Σημιτική, και Πρωτο-Ελληνική αντίστοιχα) δεν διασώθηκαν σε γραπτή μορφή και έτσι δεν υπάρχουν πλήρη στοιχεία για τις «Πρωτο-γλώσσες» αυτές. Πολλά όμως γραμματικά, λεξιλογικά, συντακτικά κ.λπ. χαρακτηριστικά τους μπορούν να παραληφθούν από τις σύγχρονες γλωσσικές απογόνους τους με τις αυστηρές επιστημονικές μεθόδους και διαδικασίες της Ιστορικής Γλωσσολογίας, όπως θα δούμε παρακάτω.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι η κατάταξη μιας γλώσσας σε μια γλωσσική ομάδα μαζί με άλλες συγγενικές της μπορεί να γίνει είτε λαμβάνοντας υπ’ όψη μόνον την σύγχρονη μορφή της (Συγχρονική κατάταξη) είτε εξεταζόμενη συνολικά, ανεξαρτήτως των μορφών που είχε διαδοχικά στο πέρασμα των αιώνων (Διαχρονική κατάταξη). Έτσι, π.χ. η σημερινή Ιταλική γλώσσα, κατατάσσεται συγχρονικά μαζί με την Ισπανική, Γαλλική κ.λπ. στις Ρωμανικές γλώσσες, όπως προαναφέραμε. Εάν όμως θεωρήσουμε ότι όλες οι γλώσσες της ομάδος αποτελούν απογόνους της αρχικής Λατινικής τότε μπορούμε να προχωρήσουμε σε μια διαχρονική κατάταξη, όπου οι μεν Ρωμανικές γλώσσες θεωρούνται ως ένα παρακλάδι της Λατινικής, η οποία όμως μαζί με άλλες συγγενικές της, αλλά εκλιπούσες σήμερα αρχαίες γλώσσες της ιταλικής χερσονήσου (Φαλισκική, Οσκική, Ουμβρική κ.λπ.) κατατάσσονται στην λεγομένη ομάδα των Ιταλικών γλωσσών (Italic languages). Έτσι προκύπτει το γνωστό δενδροειδές διάγραμμα (βλ. Εικόνα A στην αρχή), που για πρώτη φορά παρουσιάσθηκε στην δεκαετία του 1860 από τον μεγάλο Γερμανό γλωσσολόγο Αύγουστο Σλάϊχερ (August Schleicher) και το οποίο ισχύει μέχρι σήμερα με μερικές μικρές διορθώσεις.
Εκείνο που θα πρέπει να τονισθεί στην συνέχεια είναι ότι η ομάδα των Ιταλικών γλωσσών μαζί με άλλες επίσης συγγενικές της ομάδες, όπως η Τευτονική (Germanic languages), η Κελτική (Celtic languages: Ιρλανδική, Γαελική Σκωτική, Ουαλλική κ.λπ.) και η Σλαβική (Slavic languages: Ρωσσική, Πολωνική, Σερβοκροατική, Τσεχική κ.λπ.), ανήκουν στον αποκαλούμενο Δυτικό ή Ευρωπαϊκό κλάδο, που μαζί με τον λεγόμενο Ανατολικό ή Ασιατικό κλάδο, στον οποίον ανήκουν οι Ινδο-Ιρανικές γλώσσες (Σανσκριτική, σύγχρονες Ινδικές γλώσσες, Περσική, Κουρδική κ.λπ.), συναποτελούν μια μεγάλη οικογένεια γλωσσών, η οποία ονομάζεται συμβατικά Ινδοευρωπαϊκή (ή Αριοευρωπαϊκή ή Ινδογερμανική) οικογένεια γλωσσών (Indoeuropean family of languages). Στην οικογένεια αυτήν ανήκουν επίσης, εκτός από την Ελληνική και την Αρμενική, και ορισμένες άλλες εκλιπούσες γλώσσες ή ομάδες γλωσσών, όπως η Φρυγική, η Θρακική, η Ιλλυρική, η Δακο-Μυσική (από την οποία πιθανότατα προέρχεται η σημερινή Αλβανική), η Τοχαρική, καθώς και η λεγόμενη Μικρασιατική ομάδα γλωσσών (Anatolian languages: Χιττιτική, Λουβική, Λυδική, Λυκιακή, Παλαϊκή και Καρική).
Από την άλλη μεριά, η Σημιτική ομάδα, η οποία δεν έχει καμία συγγένεια με τις Ινδοευρωπαϊκές (Αριοευρωπαϊκές) γλώσσες, μαζί με την λεγόμενη Χαμιτική ομάδα (αρχαία Αιγυπτιακή, η διάδοχός της Κοπτική, Βερβερικές γλώσσες και διάλεκτοι κ.λπ.), κατατάσσονται σε μια άλλη οικογένεια, την Αφρο-Ασιατική οικογένεια γλωσσών (Afro-Asiatic family of languages).
Σύμφωνα με όσα εκθέσαμε παραπάνω σχετικά με τις σύγχρονες Ρωμανικές γλώσσες, που όπως αναφέρθηκε κατάγονται από την Λατινική, η Γλωσσολογία, μετά από μελέτες και έρευνες δεκαετιών, δέχεται σήμερα (και αυτό είναι πλέον επιστημονικά γενικώς παραδεκτό, εις πείσμα των διαφόρων γλωσσολογούντων τσαρλατάνων) ότι όλες οι γλώσσες της Ινδοευρωπαϊκής (Αριοευρωπαϊκής) οικογένειας θεωρούνται απόγονοι μιας αρχικής προγονικής γλώσσας, η οποία ήταν σε χρήση πριν από 6000 χρόνια περίπου.
Αυτή η προγονική γλώσσα ονομάσθηκε συμβατικά από τους γλωσσολόγους Πρωτο – Ινδο – Eυρωπαϊκή (Proto-Indo-European language) ή ΠΙΕ (PIE) συντομογραφικά.
Eίναι αυτονόητο σήμερα και παραδεκτό από τους επιστήμονες ότι αυτή η πρωτογλώσσα ήταν κάποτε η γλώσσα μιας συγκεκριμένης ανθρώπινης ομάδας, ενός ενιαίου λαού, με καθορισμένα πολιτιστικά, κοινωνικά κ.λπ. χαρακτηριστικά, αλλά με άγνωστη ή τουλάχιστον ακαθόριστη ανθρωπολογική ομοιογένεια, ο οποίος ήταν εγκατεστημένος, σύμφωνα με την πλειονότητα των επιστημόνων και την τρέχουσα επιστημονική ορθοδοξία, στην περιοχή της τωρινής ΝΑ Ρωσσίας, στην λεγόμενη «Ποντική στέππα», στις βόρειες ακτές του Ευξείνου Πόντου (βλ. λεπτομέρειες στο εξαιρετικό βιβλίο του J. P. Mallory: In Search of the Indo-Europeans – London 1989, το οποίο έχει μεταφρασθεί και στα ελληνικά το 1995).
Από αυτήν την πρωτογλώσσα προέκυψαν στο πέρασμα των αιώνων οι σημερινές γλώσσες της οικογένειας όπως η Ελληνική, η Γερμανική, η Ιταλική, η Ιρλανδική κ.λπ. ενώ κάποιες άλλες όπως η Χιττιτική, η Φρυγική, η Θρακική, η Ιλλυρική κ.λπ. έπαψαν να ομιλούνται και εξαφανίσθηκαν.
Η Αγγλική γλώσσα ανήκει στην Τευτονική ομάδα γλωσσών όπως έχουμε προαναφέρει, οι πρωϊμότεροι ομιλητές της οποίας ήσαν οι Αγγλοσάξωνες κάτοικοι των περιοχών της ΒΔ Γερμανίας, οι οποίοι μετανάστευσαν και κατέκτησαν το μεγαλύτερο από τα Βρεταννικά νησιά, την Βρεταννία. Ήσαν Βορειο-Ευρωπαίοι και ανήκαν στον λεγόμενο «Νορδικό» (=Βόρειο) ανθρωπολογικό τύπο. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ένας σημερινός ομιλητής της Αγγλικής ανήκει οπωσδήποτε στον ίδιο ανθρωπολογικό τύπο. Έτσι και οι σημερινοί, αλλά και οι παλαιότεροι Έλληνες δεν είναι «Ινδοευρωπαίοι», αλλά ομιλητές μιας γλώσσας που ανήκει στην Ινδοευρωπαϊκή (Αριοευρωπαϊκή σωστότερα) οικογένεια γλωσσών.
Μετά από αυτές τις αναγκαίες πληροφορίες και διευκρινίσεις ας περάσουμε τώρα στην μεθοδολογία την οποία χρησιμοποιεί η Ιστορική Γλωσσολογία για την εξεύρεση και αποκατάσταση των αρχικών λέξεων της Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκής γλώσσας (βλ. για περισσότερες λεπτομέρειες το σχετικό άρθρο με τον τίτλο Word Games («Παιχνίδια με λέξεις») από το συλλογικό έργο “Black Athena Revisited” («Η αναθεώρηση της Μαύρης Αθηνάς») – London 1996 σελ. 177-205.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι αναζητούμε την αρχική μορφή της λέξης που χρησιμοποιούσαν οι ομιλητές της ΠΙΕ για την ονομαστική αρσενικού του ουσιαστικού τρεις.
Ξεκινάμε με την αρχαιοελληνική μορφή της λέξης, η οποία στην ονομαστική πτώση στο αρσενικό γένος ήταν τρεις, μια μορφή που προέκυψε από την συναίρεση ενός παλαιότερου τύπου *τρέες, ο οποίος μαρτυρείται στην συντηρητική Κρητική (δωρική) διάλεκτο. Οι αντίστοιχες λέξεις στην Λατινική και την Σανσκριτική ήσαν tres και tráyas. Από αυτές τις διαφορετικές μορφές γίνεται η αποκατάσταση της αρχικής λέξης στην ΠΙΕ με την ακόλουθη μέθοδο:
Αρχίζοντας με το προφανές, το αρχικό σύμπλεγμα tr– και η κατάληξη –s που συναντάμε τόσο στην Ελληνική, όσο και στην Λατινική και την Σανσκριτική, πρέπει να υπήρχαν και στην μορφή που είχε η λέξη στην αρχική πρωτογλώσσα. Εάν απορρίψουμε αυτήν την εκδοχή τότε πρέπει να δεχτούμε ότι αυτά προέκυψαν αργότερα ως ανεξάρτητη εξέλιξη στις τρεις γλώσσες, μια περίπτωση που αγγίζει τα όρια του απίθανου, μια και δεν υπήρξε τέτοια εξέλιξη σε καμιά γνωστή περίπτωση μέχρι σήμερα σε οποιαδήποτε γλωσσική ομάδα.
Παρομοίως μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα δισύλλαβα τρέες (Ελλην.) και tráyas (Σανσκρ.) αντιπροσωπεύουν μια γνησιότερη προσέγγιση από το tres (Λατιν.). Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τυπολογικές μελέτες : Είναι γνωστό, από έναν τεράστιο όγκο συσσωρευμένων ενδείξεων, ότι οι συναιρέσεις δύο βραχέων φωνηέντων σε ένα μόνο μακρό φωνήεν αποτελούν τις πλέον συνήθεις περιπτώσεις γλωσσικής αλλαγής/εξέλιξης, ενώ αντίθετα οι «επεκτάσεις» ενός μακρού φωνήεντος σε μια ακολουθία δύο βραχέων είναι εξαιρετικά σπάνια.
Με τον ίδιο συλλογισμό συνάγεται ότι το Ελλ. τρέες, με τα δύο του φωνήεντα σε χασμωδία, είναι λιγότερο αρχαϊκό από το Σανσκρ. tráyas, όπου τα δύο φωνήεντα διαχωρίζονται με το σύμφωνο -y- (γι). Η ονομαστική πτώση επομένως στο αρσενικό γένος για το «τρία» στην ΠΙΕ θα πρέπει να ήταν μια μορφή του τύπου *tr-x1-y-x2-s, όπου η ταυτότητα των φωνηέντων *x1 και *x2 απομένει να καθοριστεί.
Το πώς θα προχωρήσουμε πέρα από αυτό το σημείο δεν είναι, σε μια πρώτη ματιά, τόσο προφανές. Τα φωνήεντα *x1 και *x2 αντιπροσωπεύονται στην μεν Σανσκριτική με το a, αλλά στην Ελληνική με το ε. Το Λατιν. tres, όπου το e προέκυψε από την συναίρεση των *x1 και *x2, τείνει να στηρίξει την προτεραιότητα της ελληνικής περίπτωσης, παρ’ όλα αυτά όμως αδυνατεί να επιλύσει οριστικά το πρόβλημα της εξεύρεσης των φωνηέντων στην ΠΙΕ. Έτσι οι φυσιολογικοί υποψήφιοι για την κοινή μορφή της λέξης «τρία» στην ΠΙΕ είναι το *tráyas, όπως προτείνεται από την περίπτωση της Σανσκριτικής και το *tréyes, όπως προτείνεται από την Ελληνική, καθώς και τα υβρίδια *tréyas και *tráyes. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να βρούμε έναν «κανόνα», έναν αυστηρά καθορισμένο τρόπο, ώστε να επιλέγουμε πάντα σωστά σε ανάλογες περιπτώσεις.
Αυτός όμως ο «κανόνας» στην πραγματικότητα ήταν ήδη στην διάθεσή μας για παραπάνω από έναν αιώνα. Στην δεκαετία του 1870 ένας αριθμός ειδικών επιστημόνων και μελετητών της Ινδοευρωπαϊκής είχε πραγματοποιήσει την εκπληκτική και σπουδαία ανακάλυψη ότι η διαδικασία των φθογγολογικών μεταβολών είναι φωνητικά καθορισμένη και «κανονική». Αυτό σημαίνει, με απλά λόγια, ότι εάν σε μια δεδομένη χρονική περίοδο στην ιστορία μιας γλώσσας ο φθόγγος Α εξελιχθεί στον φθόγγο Α΄ σε συγκεκριμένο φωνητικό περιβάλλον, τότε ο φθόγγος Α πάντοτε θα εξελίσσεται στον φθόγγο Α΄ στο ίδιο περιβάλλον.
Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα αυτού του είδους των «φθογγολογικών νόμων» σε κάθε συγκεκριμένη γλώσσα. Έτσι, για παράδειγμα, το Π.Ι.Ε. *s δίνει πάντοτε στην Ελληνική ένα *h (= χ) στην αρχή μιας λέξεως (που βαθμιαία έπαυσε να προφέρεται, αρχικά στην Αττική / Ιωνική διάλεκτο και αργότερα στην Κοινή), ενώ σε άλλες γλωσσικές ομάδες διατηρείται, όπως π.χ. στην Λατινική:
Ελλην. *hεπτά →ἑπτά, *hέξ→ἓξ, *hέρπω→ἓρπω
Λατιν. septem sex serpo
Ένα νεώτερο παράδειγμα βρίσκουμε στην εξέλιξη της Λατινογενούς Γαλλικής γλώσσας, όπου το Λατιν. e εξελίσσεται πάντοτε σε oi (ουά) στις τονιζόμενες ανοικτές συλλαβές (= που τελειώνουν σε φωνήεν) της Γαλλικής:
Λατιν. le-x (νόμος) re-x (βασιλεύς) me (εγώ)
Γαλλ. loi roi moi
Άλλα ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν στην Μέση Αγγλική (Middle English, αρχές 12ου αιώνα – τέλη 15ου), όπου το τονιζόμενο e δίνει στην σύγχρονη Αγγλική (Modern English, μετά το 1500 – σήμερα) πάντα a, όταν ακολουθείται από r (το «συγκεκριμένο φωνητικό περιβάλλον» που προαναφέραμε). Έτσι, οι λέξεις της Μέσης Αγγλικής derk (σκοτάδι), lerk (κορυδαλλός), person (εφημέριος, παπάς) έδωσαν στην σύγχρονη Αγγλική γλώσσα τις αντίστοιχες λέξεις: dark, lark, parson.
Στην περίπτωση της ΠΙΕ λέξης για το «τρεις» το κρίσιμο σημείο αποτελεί το γεγονός ότι στην Σανσκριτική το a αντιστοιχεί σε τρία διαφορετικά φωνήεντα της Ελληνικής και συγκεκριμένα:
1. Στο ε όπως tráyas (Σανσκρ.) – τρέες (Ελλην.) ή όπως στο τρίτο ενικό πρόσωπο του ρήματος εἰμί : ásti (Σανσκρ.) –ἐστί (Ελλην.).
2. Στο α όπως ájra- (Σανσκρ.) – ἀγρός (Ελλην.) ή ápa (Σανσκρ.) – ἀπό (Ελλην.) και
3. Στο ο όπως ávis (Σανσκρ.) – ὂF(*)ις → ὂϊς (=πρόβατο, Ελλην.) ή pátis (Σανσκρ.) – πόσις [= (νόμιμος) σύζυγος, ανήρ Ελλην.].

_______________

(*) Το F ήταν το δίγαμμα που εξαφανίσθηκε αργότερα. Προφερόταν ως β.

Εάν δεχτούμε ότι το φωνήεν της ΠΙΕ λέξης είναι το *a τότε δεν υπάρχει σήμερα κάποιος κανόνας, ούτε κάποιος που θα ήταν δυνατόν να ανακαλυφθεί στο μέλλον, για την ερμηνεία της μετατροπής του *a σε ε ή ο στην Ελληνική. Έτσι θα ήμασταν υποχρεωμένοι απλώς να δηλώνουμε ότι το ΠΙΕ *a εξελίσσεται στην Ελληνική άλλες φορές σε ε, άλλες φορές σε ο και σε άλλες σε α. Τέτοιες όμως τυχαίες αλλαγές είναι αυτό ακριβώς που απορρίπτει η «Αρχή της Κανονικότητας». Επομένως το φωνήεν που αναζητούμε στην ΠΙΕ λέξη αποκλείεται να είναι το *a, διότι όπως διαπιστώσαμε παραπάνω οι φθόγγοι α, ε, και ο της Ελληνικής είναι διακριτοί και αμετάβλητοι και ανάγονται στην μητρική γλώσσα, ενώ αντίθετα διαπιστώνουμε ότι οι φθόγγοι *a, *e και *o της ΠΙΕ μετατρέπονται σε a στην Σανσκριτική, που αποτελεί και έναν κανονικό φωνητικό νόμο αυτής της γλώσσας. Άρα το φωνήεν δεν είναι άλλο από το *e.
Καταλήγουμε έτσι στο υποχρεωτικό συμπέρασμα ότι η κοινή λέξη της ΠΙΕ από την οποία προέκυψαν τα τρέες (Ελλην.), tres (Λατιν.) και tráyas (Σανσκρ.) είναι η μονοσήμαντα και αποκλειστικά αποκατεστημένη λέξη *treyes, στην οποία τα φωνήεντα διατηρήθηκαν μεν στην Ελληνική και Λατινική, ενώ στην Σανσκριτική έδωσαν a σύμφωνα με φωνητικό νόμο αυτής της γλώσσας.
Είναι προφανές από το παραπάνω παράδειγμα ότι η διαδικασία της συγκριτικής αποκατάστασης στην ΠΙΕ – ή τηρουμένων των αναλογιών στην Πρωτο-Γερμανική ή στην Πρωτο-Σημιτική - είναι κάθε άλλο παρά ένα παιχνίδι εικασίας ή «μαντεψιάς».
Κάθε απόφαση για την επιλογή ενός συγκεκριμένου φθόγγου σε μια λέξη που προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε εμπεριέχει μια σειρά υποθέσεων που ελέγχονται με την βοήθεια συγκρίσεων από ενδείξεις άλλων λεκτικών μορφών. Έτσι, για παράδειγμα, η απόφαση να τοποθετηθεί ένα ενδιάμεσο *y στην αποκατάσταση της λέξης *treyes ισοδυναμεί με την αποδοχή ότι αυτό το *y χάνεται κανονικά μεταξύ δύο φωνηέντων στην Ελληνική και Λατινική. Αυτή η υπόθεση πρέπει να επιβεβαιωθεί από περαιτέρω παραδείγματα που συμφωνούν με το πρότυπο -aya- : -εε- : -e- (υπάρχουν στην πραγματικότητα πολυάριθμα) ή να απορριφθεί εάν ανακαλύψουμε αντίθετα παραδείγματα (δεν υπάρχει κανένα).
Το σωρευτικό αποτέλεσμα τέτοιου είδους υποθέσεων και επαληθεύσεων, που μπορεί να εφαρμοστεί σε έναν μεγάλο αριθμό επί μέρους περιπτώσεων, αποτελεί ένα εσωτερικά συνεκτικό και αξιοσημείωτα λεπτομερειακό τμήμα της φωνολογικής ιστορίας (εξέλιξης) των γλωσσών που αντιπαραβάλλονται.

Τα αποτελέσματα της συγκριτικής μεθόδου επιβεβαιώνονται όχι μόνον από τον χρόνο, αλλά και από νεώτερες ανακαλύψεις:
Η αποκρυπτογράφηση των Μυκηναϊκών πινακίδων το 1952, για παράδειγμα, μας αποκάλυψε μια αρχαϊκή και συντηρητική Ελληνική διάλεκτο, η οποία διατηρούσε το διαφωνηεντικό –y- σε μορφές λέξεων, όπως ακριβώς είχε προβλέψει την ύπαρξή του η γλωσσολογική μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε παραπάνω! Διαπιστώθηκε επίσης ότι η Μυκηναϊκή διάλεκτος διατηρούσε τα «χειλοϋπερωικά» σύμφωνα kw, gw, kwh – φθόγγους που είχαν προταθεί για την Πρωτο-Ελληνική από γλωσσολόγους του 19ου αιώνα - και τα οποία στις διαλέκτους ήδη της κλασσικής περιόδου, δεν διακρίνονταν πια από τα χειλικά (π, β, φ) και τα οδοντικά (τ, δ, θ).

(Λέξεις με αστερίσκο * αντιπροσωπεύουν αποκατεστημένες λέξεις γενικά και ειδικότερα της ΠΙΕ)
Δ.Ε.Ε.