Τούρκοι και πολιτισμός

Στη λήθη οι Αλλιανοί του 2ου αιώνα π.Χ.

Της ΕΡΣΗΣ ΒΑΤΟΥ 
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου 2010

ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ «ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ» ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΘΑ ΚΑΛΥΦΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΝΕΡΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ

Ενδεχομένως και ζήτημα ημερών να είναι πλέον η βύθιση του αρχαίου θεραπευτηρίου των Αλλιανών κάτω από τα νερά του ταμιευτήρα υδάτων που θα τροφοδοτείται από το φράγμα του Γιορτανλί στην περιοχή της Περγάμου. Ένας μακρύς αγώνας ιστορικών, αρχαιολόγων και περιβαλλοντιστών, που συνεπικουρήθηκαν διεθνώς από πολιτικούς χάνεται, στο όνομα της ανάπτυξης της Τουρκίας. Ο Τούρκος υπουργός Τουρισμού, ο οποίος πριν από λίγες ημέρες δέχτηκε σοβαρό πλήγμα από τον δημοφιλέστερο στη γείτονα τραγουδιστή Ταρκάν, έφτασε μέχρι του σημείου να πει ότι οι Αλλιανοί, που χρονολογούνται στους ρωμαϊκούς χρόνους, «ουδέποτε υπήρξαν» και το όνομά τους «είναι προϊόν μυθοπλασίας». «Προϊόν μυθοπλασίας» είναι για τον Τούρκο υπουργό Τουρισμού οι Αλλιανοί. Άρα, γιατί να προστατευτούν; «Δεν υπάρχει μέρος που λέγεται Αλλιανοί. Πρόκειται για θερμές πηγές που αναστηλώθηκαν και ονομάζονται Πασά Ιλίκασι», δήλωσε στον Τύπο ο υπουργός Βεϊζέλ Ερογλου, προκαλώντας για ακόμη μία φορά την οργή των ειδικών. «Ο Ερογλου δεν είναι αρχαιολόγος. Αυτό που ισχυρίζεται είναι γελοίο», δήλωσε ο επικεφαλής των ανασκαφικών εργασιών στους Αλλιανούς, Αχμέτ Γιαράς, θυμίζοντας ότι στο σημείο βρέθηκε γλυπτό του Ασκληπιού, 400 χειρουργικά αντικείμενα που δείχνουν ότι εκεί υπήρχε νοσοκομείο, χιλιάδες νομίσματα, κτερίσματα και εργαλεία από διαφορετικά υλικά.

Η υπόθεση των Αλλιανών συγκίνησε εκατομμύρια Τούρκους που δεν αντιλαμβάνονται πώς ένα ιστορικό μνημείο μπορεί να πέσει θύμα της ανάπτυξης. Μεταξύ αυτών, ο διασημότερος τραγουδιστής της Τουρκίας, Ταρκάν, ο οποίος ανέβασε στο Facebook φωτογραφίες με το σχόλιο: «Η πόλη θα έπρεπε να προστατευτεί και να τη μοιραστούμε με τον υπόλοιπο κόσμο. Δυστυχώς, όμως, οι εργασίες στο φράγμα θα τη βυθίσουν. Λυπάμαι που δεν εφαρμόζονται οι νόμοι». Ο υπουργός Τουρισμού έγινε έξαλλος, τόσο που αναγκάστηκε να απαντήσει. «Ο τραγουδιστής καλά θα κάνει να ασχολείται με την τέχνη του και να μη χώνει τη μύτη του σε θέματα που δεν καταλαβαίνει», ήταν το μήνυμά του. Όμως οι ειδικοί δεν καταλαβαίνουν στο όνομα ποιας ανάπτυξης θα πρέπει να χαθεί η πόλη του 2ου αιώνα π.Χ. κάτω από το νερό.

Με άμμο και όχι με λάσπη

Προ τριετίας, ο τότε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Χανς Πέτερινγκ, είχε στείλει στον Τούρκο πρωθυπουργό επιστολή-έκκληση για τη διάσωση του χώρου, κατόπιν παρέμβασης των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ Ν. Σηφουνάκη και Π. Μπεγλίτη. Ο Ταγίπ Ερντογάν είχε απαντήσει διαβεβαιώνοντας ότι η κληρονομιά θα προστατευτεί, αλλά «υπάρχει επίσης ανάγκη για έργα υποδομής, όπως οι δρόμοι και τα φράγματα». Η «προστασία» αφορά την κάλυψη του αρχαιολογικού τόπου με άμμο -και όχι με μείγμα λάσπης που έβρισκε λιγότερο αντίθετους τους περιβαλλοντιστές- κάτι που κατά τον καθηγητή γεωφυσικής, Ερχάν Ιτζόζ, «θα προκαλέσει τεράστια ζημιά». «Εχουν βγει 16 αποφάσεις δικαστηρίων, αλλά τελικά οι Αλλιανοί θα καλυφθούν με άμμο...

Με αυτήν την εξέλιξη, η Τουρκία δυσφημείται», είπε ο Γιαράς, θυμίζοντας ότι από το 1993 έως σήμερα έχει ανασκαφεί μόνο το 20% της πόλης.

Τι έγραψε η Χουρριέτ (Hürriyet)

«Θέση Αλλιανοί δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο μια θερμή πηγή που αναστηλώθηκε πρόσφατα και λέγεται Paşa Ilıcası». Αυτή είναι η ανταπόκριση του Τούρκου υπουργού Περιβάλλοντος Veysel Eroğlu στης βολές που δέχεται με αφορμή την προσπάθειά του να καταχώσει την αρχαία θέση που χρονολογείται από τον 2ο αι. π.Χ. έως τον 2ο αι. μ.Χ. στα πλαίσια κατασκευής φράγματος στην περιοχή της Σμύρνης. Σύμφωνα με το σχέδιο λειτουργίας του νέου φράγματος Yortanli, η περιοχή όπου βρίσκονται οι Αλλιανοί, κοντά στην Πέργαμο, θα πλημμυρίσει και η θέση θα βυθιστεί για πάντα κάτω από τα νερά της τεχνητής λίμνης. Παρόμοια φαινόμενα δεν είναι άγνωστα στη γειτονική μας χώρα, όπου σημειώθηκε και η καταστροφή, σε ποσοστό 80%, της αρχαίας πόλης Ζεύγμα από τη λειτουργία του φράγματος Birecik το 2000. Έτσι, οι ενέργειες του υπουργού έχουν προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από τους πολιτισμικούς φορείς. Ο Ahmet Yaraş, επικεφαλής των ανασκαφών στη θέση επεσήμανε σε δήλωσή του τόσο τη σημασία των Αλλιανών, ως κέντρου λατρείας του Ασκληπιού, όσο και τα σημαντικά ευρήματα που περιλαμβάνουν άγαλμα του θεού της Ιατρικής, τη μεγαλύτερη ενιαία συλλογή αρχαίων ιατρικών εργαλείων που έχει εντοπιστεί ποτέ καθώς και 11.000 νομίσματα και άφθονα μεταλλικά, κεραμικά και γυάλινα αντικείμενα. Είναι επίσης γεγονός ότι μόλις το 20% της θέσης έχει ανασκαφεί ενώ η ανάπλαση της θερμής πηγής που αποτελούσε και το κέντρο της λατρείας του Ασκληπιού κόστισε στους τοπικούς παράγοντες 7 εκ. δολάρια.

Η παραπάνω οικονομική λεπτομέρεια είναι γνωστή στον υπουργό, που χρεώνει στην τοπική αυτοδιοίκηση τις εργασίες ανάπλασης για να αποσυνδέσει τον εαυτό του από οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να αντικρούει τις σημερινές του θέσεις. Για τον ίδιο προφανώς λόγο, διαχωρίζει την περιοχή ευθύνης του, τη θέση, από την περιοχή ευθύνης του τοπικού Υπουργείου Πολιτισμού, τα κινητά ευρήματα. Χωρίς λοιπόν να αρνηθεί την ύπαρξη ευρημάτων, αναφέρει ότι αυτά ήδη προστατεύονται ενώ η κάλυψη της θέσης με άμμο πριν την πλημμύρα θεωρείται επίσης μέσο προστασίας. Γεγονός είναι όμως ότι, παρά τις 16 νίκες των πολιτιστικών κατά των περιβαλλοντικών παραγόντων σε ισάριθμες δίκες για το θέμα των Αλλιανών, η θέση μάλλον θα ακολουθήσει την τύχη της πόλης Ζεύγμα, στο βυθό μιας νέας τεχνητής λίμνης.

Οι τελευταίες εξελίξεις

Δευτέρα, 27 Σεπτεμβρίου 2010

Ένας αρχαιολογικός τόπος όπου... αντί να σκάβουν, τον βυθίζουν! Στη δυτική Τουρκία, στην αρχαία πόλη των Αλλιανών, οι εργάτες αδειάζουν άμμο στα θεμέλια του νοσοκομείου του Γαληνού, ενός από τους πατέρες της φαρμακολογίας, γεννημένου τον 2ο αι. μ.Χ. κοντά στη γειτονική πόλη της Περγάμου. Μπροστά στους έκπληκτους αρχαιολόγους, στους οποίους δεν επιτρέπεται πια η είσοδος, οι εργάτες μεταφέρουν τα υλικά που θα καλύψουν τον αρχαιολογικό χώρο. Οι θέρμες, οι δεξαμενές που ακόμα γεμίζουν από μια θερμή πηγή και περιβάλλονται από προστατευτικούς τοίχους 5 μέτρων, τα μωσαϊκά, η αίθουσα με τις μονολιθικές κολώνες, οι αλέες, αφού καλυφτούν από ένα προστατευτικό στρώμα, θα εξαφανιστούν κάτω από την άμμο. Η διοίκηση αποφάσισε να γίνει η κοιλάδα τεχνητή λίμνη, προκειμένου να αρδευτούν 80.000 στρέμματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

"Είναι επιτακτική η υποχρέωσή μας να εξετάζουμε και να καταγράφουμε τον πολιτιστικό πλούτο, προτού προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε κίνηση. Σ' αυτή την περίπτωση, βυθίζουν την αρχαιολογική ζώνη, προτού τελειώσουν οι ανασκαφές. Στο 80% του χώρου δεν έχουν ολοκληρωθεί οι ανασκαφές. Δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο θερμά λουτρά, ιαματικό κέντρο τόσο καλά διατηρημένο. Δυστυχώς, όλο αυτό θα χαθεί για πάντα", δήλωσε ο καθηγητής Αχμέτ Γιαράς, που επί εννέα χρόνια έκανε ανασκαφές στους Αλλιανούς. Σύμφωνα με τον ίδιο "η άμμος και το τσιμέντο που θα χρησιμοποιηθούν, δεν θα είναι αρκετά για να προστατέψουν τα ερείπια, που βρίσκονται 30 μ. κάτω από το νερό. Ακόμη κι αν προστατευθούν, σε 50 χρόνια η ιζηματογένεση που θα προκαλέσει το φράγμα θα φτάσει τα 15 με 16 μέτρα. Μόνο κάποιος τρελός θα επιχειρούσε να ξεκινήσει και πάλι ανασκαφές σε τέτοιο βάθος".

Οι αγρότες της περιοχής δεν συμφωνούν, αφού στη δημιουργία του φράγματος βλέπουν τη λύση των αρδευτικών τους προβλημάτων. Εξάλλου, ο ίδιος ο Τούρκος υπουργός Περιβάλλοντος Βεϊσέλ Έρογλου είχε δηλώσει στα τέλη Αυγούστου: "Οι Αλλιανοί δεν υπάρχει, είναι μία επινόηση. Υπάρχει απλά μια θερμή πηγή, όπως παντού στην Τουρκία".

Η δήλωση αυτή άφησε άφωνη την επιστημονική κοινότητα, οδηγώντας τους εκπροσώπους του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS), του ευρωπαϊκού προγράμματος Europa Nostra και της Ένωσης Ευρωπαίων Αρχαιολόγων, να απευθύνουν επιστολή στην τουρκική κυβέρνηση καλώντας την να κάνει ό,τι είναι δυνατό για να προφυλάξει "την κοινή κληρονομιά" των Αλλιανών.

Πηγές: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, : http://www.zaman.com.tr/, http://www.hurriyetdailynews.com/, http://www.upi.com/