Ηπειρωτικά (2)

Αρχαία Ήπειρος

Συνεχίζουμε τις αναρτήσεις μας για την Ήπειρο με την δημοσίευση σχετικού  λήμματος για τους Μολοσσούς, από το βιβλίο του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη: Λεξικό των αρχαίων ελληνικών και περι-ελλαδικών φύλων

(βλ. http://ethnologic.blogspot.com/2009/10/61.html).

Μολοσσοί: Μία από τις ισχυρότερες ομοσπονδίες φύλων της αρχαίας Ηπείρου. Οι Μολοσσοί θα αναδειχθούν σε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του ελληνικού κόσμου το πρώτο τέταρτο του 3ου αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι Μολοσσοί φαίνεται ότι εμφανίσθηκαν στον χώρο της κεντρικής Ηπείρου αρκετά αργότερα από τους Θεσπρωτούς. Συγκεκριμένα, με την έναρξη της εποχής των αναστατώσεων στον Ελλαδικό χώρο που σημειώθηκαν στο τέλος της Χαλκοκρατίας (γύρω στο 1100 π.Χ.) και ίσως λίγο νωρίτερα, στην Ήπειρο θα προωθηθούν από την σημερινή Β. Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία τα φύλα των Μολοσσών, περιορίζοντας σημαντικά τους Θεσπρωτούς, ένα τμήμα των οποίων θα αναγκαστεί να μετακινηθεί στην Θεσσαλία (βλ. Χάρτη).

                                             

Χρυσός στατήρ Αλεξάνδρου Α΄

Βασιλέως Μολοσσών (342-331 π.Χ.)

Οι Μολοσσοί, διατηρούσαν την παράδοση που ήθελε τον Νεοπτόλεμο, τον γιο του μεγάλου ήρωα της Ιλιάδος Αχιλλέα και της Δηϊδάμειας, να επιστρέφει από την Τροία και να βασιλεύει στην χώρα τους, όπου εγκαταστάθηκε (Πίνδαρος, Παιάν IV, 110).

Ο Στράβων παραθέτει (Ζ΄ VII. 5) την μαρτυρία του Θεόπομπου του Χίου (Ιστορικός του 4ου αιώνα π.Χ.) σύμφωνα με την οποία: «…τα γένη των Ηπειρωτών είναι δεκατέσσερα και από αυτά τα ενδοξότερα είναι οι Χάονες και οι Μολοσσοί, επειδή κάποτε κυβέρνησαν όλη την χώρα της Ηπείρου, πρώτα οι Χάονες και έπειτα οι Μολοσσοί…».

Κατά τον περίφημο όμως Γεωγράφο του 6ου π.Χ. αιώνα Εκαταίο τον Μιλήσιο, οι Μολοσσοί κατοικούσαν στα βόρεια των Δωδωναίων δηλ. των Σελλών, οι οποίοι ως γνωστόν ήσαν εγκατεστημένοι στην Ελλοπία. Η περιοχή αυτή υπαγόταν παλαιότερα στους Θεσπρωτούς, αλλά οι Μολοσσοί, όπως προαναφέραμε, τους εκτόπισαν προς τα δυτικά και τον 5ο αιώνα π.Χ. η Δωδώνη και η περιοχή της περιήλθε στην κυριαρχία των Μολοσσών. Έτσι, με την ευνοϊκή τους θέση στο κέντρο της Ηπείρου και την αριθμητική τους υπεροχή, οι Μολοσσοί θα κυριαρχήσουν βαθμιαία σε ολόκληρη την περιοχή και θα αναπτύξουν σημαντική δράση, κυρίως από τον 4ο αιώνα π.Χ. και μετά. (βλ. Δημ. Ευαγγελίδη: Αρχαίοι Κάτοικοι Ηπείρου, σελ. 17-21).

Στην διάρκεια των Περσικών πολέμων, ο βασιλιάς των Μακεδόνων Αλέξανδρος Α΄ ο Φιλέλλην, θα επωφεληθεί από την θέση του ως τοποτηρητή των Περσών και θα υποχρεώσει τα Μολοσσικά φύλα των Ορεστών, των Ελιμιωτών, των Λυγκηστών, των Πελαγόνων και των Τυμφαίων, να υποταχθούν στο Βασίλειο της Μακεδονίας. Αυτή η κατάσταση θα οριστικοποιηθεί επί Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας (βλ. C.A.H. Vol. III part 3, σελ. 266).

Ο πρώτος ιστορικά επιβεβαιωμένος βασιλεύς των Μολοσσών ήταν ο Θαρύπας (423/422-390 π.Χ.), ο οποίος ανήγαγε την καταγωγή του στον Αιακίδη, τον γιο του Νεοπτόλεμου και της Ανδρομάχης (της χήρας του Έκτορος) και για τον λόγο αυτόν ο ηγεμονικός οίκος των Μολοσσών ήταν γνωστός και ως «Αιακίδαι». Σύμφωνα όμως με άλλες παραδόσεις (Παυσανίας, Α΄ 11, 1-2), γιοι του Πύρρου, γιου του Αχιλλέα, ήσαν ο Μολοσσός, ο Πίελος και ο Πέργαμος. Ο Μολοσσός θα γίνει ο επώνυμος ήρως των Μολοσσών και ο βασιλικός οίκος τους οι «Αιακίδαι», θα ονομασθούν από τον Αιακό (τον μυθικό πρώτο βασιλέα της νήσου Αίγινας, γιο του Δία και της κόρης του Ασωπού, Αίγινας), πατέρα του Πηλέα (βασιλέα της Φθίας και των Μυρμιδόνων, πατέρα του Αχιλλέα).

Ο Απολλόδωρος όμως (Επιτομή, VI. 12), αναφέρει ότι ο γιος του Αχιλλέα Νεοπτόλεμος, ακολουθώντας την συμβουλή της Θέτιδος, έφθασε από την ξηρά στην Ήπειρο μαζί με τον Τρώα μάντη Έλενο. Εκεί θα νικήσει τους κατοίκους της περιοχής θα γίνει βασιλιάς τους και θα γεννήσει με την Ανδρομάχη τον Μολοσσό.

Ο Έλενος θα πάρει γυναίκα την Δηϊδάμεια, την μητέρα του Νεοπτόλεμου, μετά από παρότρυνση του γιου της και θα ιδρύσει πόλη στην Μολοσσία, όπου εγκαταστάθηκε. Ο Νεοπτόλεμος θα αποχωρήσει και θα πάει στην Φθία για να αναλάβει το Βασίλειο του πατέρα του και θα τον διαδεχθεί ο Έλενος. Όταν πεθάνει ο Έλενος θα παραδώσει την εξουσία στον Μολοσσό, από τον οποίο θα πάρει το όνομά της τότε η χώρα. Τον Θαρύπα θα διαδεχθεί ο γιος του, Αλκέτας Α΄ (390 και 385-370 π.Χ.) τον οποίο θα εκθρονίσουν οι Σπαρτιάτες και θα καταφύγει στον πανίσχυρο τύραννο (=κυβερνήτη) των Συρακουσών Διονύσιο και με την βοήθειά του θα επανέλθει στον θρόνο το 385 π.Χ. Μετά τον Αλκέτα Α΄ ο θεσμός της βασιλείας των Μολοσσών θα γίνει διπλός και έτσι στον θρόνο θα ανέλθουν οι γιοι του Αρρύβας (373-343/2 και 330-319 π.Χ.) και Νεοπτόλεμος Α΄ (370-357 π.Χ.).

Ήδη όμως το Βασίλειο των Μακεδόνων κάτω από την ικανή διοίκηση του Φιλίππου Β΄ έχει αρχίσει να αναδεικνύεται στην μεγαλύτερη δύναμη του τότε γνωστού κόσμου. Ο Φίλιππος Β΄ από το 350 π.Χ. θα αρχίσει τις επεμβάσεις του και στην Ήπειρο αφού κατανικήσει τον Αρρύβα στο πεδίο της μάχης.

Τελικώς, τον χειμώνα του 343/342 π.Χ. θα εκδιώξει τον Αρρύβα και θα ανεβάσει στον θρόνο τον γιο του Νεοπτόλεμου Α΄ και αδελφό της γυναίκας του Ολυμπιάδας, τον Αλέξανδρο Α΄ τον Μολοσσό (342-331 π.Χ.), ο οποίος θα είναι και ο πρώτος βασιλεύς των Μολοσσών που θα εισβάλει στην Ιταλία (334 π.Χ.) και θα πολεμήσει τους Ρωμαίους που απειλούσαν την ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων της νότιας Ιταλίας (Μεγάλη Ελλάς). Δυστυχώς όμως, παρά τις αρχικές του επιτυχίες, το 331 π.Χ. θα υποστεί συντριπτική ήττα και ο ίδιος θα πέσει στο πεδίο της μάχης.

Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Α΄ στον θρόνο θα ανέλθει ο γιος του Νεοπτόλεμος Β΄ (331-313 π.Χ.) ο οποίος θα συμβασιλεύσει αρχικά μαζί με τον θείο του Αρρύβα που επανήλθε στον θρόνο και μετά τον θάνατό του, με τον νεώτερο γιο του Αρρύβα, τον Αιακίδη.

Ο Αιακίδης θα αναμιχθεί ενεργά στις διαμάχες μεταξύ της Ολυμπιάδας και του Κασσάνδρου για την διεκδίκηση του θρόνου της Μακεδονίας και θα σκοτωθεί σε μια μάχη, ενώ είχε φροντίσει έγκαιρα να εξασφαλίσει τον μικρό του γιο, τον Πύρρο, στέλνοντάς τον στην αυλή του βασιλιά των Ταυλαντίων Γλαυκία, στην Ιλλυρία.

Το 313 π.Χ. ο Νεοπτόλεμος Β΄ θα εκθρονιστεί και οι αντίπαλοι του Κάσσανδρου θα προσκαλέσουν τον μεγαλύτερο γιο του Αρρύβα, τον Αλκέτα Β΄ (313-307 π.Χ.), να αναλάβει τον θρόνο των Μολοσσών. Ο Αλκέτας Β΄ θα ηττηθεί τελικά από τον Κάσσανδρο και επειδή υποχρεώθηκε να δηλώσει υποταγή, κατασφάγηκε από τους εξαγριωμένους υπηκόους του. Τότε ο Γλαυκίας θα βρει την ευκαιρία να ανεβάσει στον θρόνο των Μολοσσών, τον νεαρό προστατευόμενό του Πύρρο Α΄ (307-302 και 297-272 π.Χ.), ο οποίος θα εξελιχθεί αργότερα σε έναν από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της εποχής του.

Ο Πύρρος θα αναγκασθεί σύντομα να εγκαταλείψει τον θρόνο και να καταφύγει στον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Θα διακριθεί στην μάχη της Ιψού (301 π.Χ.) και με την βοήθεια του βασιλέα της Αιγύπτου Πτολεμαίου Α΄ θα καταφέρει να ξανακερδίσει τον θρόνο του (297 π.Χ.).

Ο ικανός ηγεμών των Μολοσσών θα αναδιοργανώσει την χώρα του και τον στρατό της, αλλά θα υποκύψει στον πειρασμό και θα αναμιχθεί στις διαμάχες για τον θρόνο της Μακεδονίας, τον οποίο θα καταλάβει για λίγα χρόνια (288-285 π.Χ.).

Ο Πύρρος θα επιτύχει να προσχωρήσουν στην ομοσπονδία (που είχαν συστήσει ήδη από το 330 π.Χ. περίπου, Μολοσσοί και Θεσπρωτοί) και οι Χάονες. Έτσι θα δημιουργηθεί η «Μεγάλη Ήπειρος», γεγονός που θα επιτρέψει στον Πύρρο να πραγματοποιήσει την μεγάλη εκστρατεία του (280-275 π.Χ.) στην Ιταλία χάρη στην οποία το όνομά του θα μείνει στην Ιστορία.

Παρά τις επιτυχίες του και την δημιουργία ενός τεράστιου κράτους (για τα μέτρα της εποχής), που περιελάμβανε ολόκληρη την Σικελία, το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Αλβανίας, την Ήπειρο και την Ακαρνανία, ο Πύρρος θα αναγκασθεί να επιστρέψει στην Ήπειρο. Λίγα χρόνια αργότερα θα σκοτωθεί άδοξα στην διάρκεια μιας οδομαχίας στο Άργος.

Μετά τον θάνατο του Πύρρου, στον θρόνο θα ανέλθει ο γιος του Αλέξανδρος Β΄ (272-περίπου 250 π.Χ.), ο οποίος παρά τις ατυχίες του, κατάφερε να διατηρήσει το μεγαλύτερο μέρος των κατακτήσεων του πατέρα του, εκτός της Σικελίας.

Δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία του θανάτου του Αλεξάνδρου Β΄ (ο οποίος τοποθετείται μεταξύ 252 και 247 π.Χ.) και την εξουσία θα ασκήσει για λογαριασμό των ανήλικων παιδιών τους Πύρρου Β΄ και Πτολεμαίου, η βασίλισσα Ολυμπιάδα. Μετά τον θάνατο του Πύρρου Β΄ το 237 π.Χ. θα πεθάνει και ο αδελφός του Πτολεμαίος το 234 π.Χ. με αποτέλεσμα ο θρόνος να περιέλθει στην κόρη του Πύρρου Β΄, την Δηϊδάμεια. Αυτή υπήρξε και η τελευταία βασίλισσα της Δυναστείας των Αιακιδών και μετά την δολοφονία της από τους Αμβρακιώτες το 232 π.Χ. η Βασιλεία θα καταργηθεί.

Τότε θα δημιουργηθεί η περίφημη ομοσπονδία, το «Κοινόν των Ηπειρωτών», που θα διοικήσει την χώρα μέχρι την ρωμαϊκή κατάκτηση το 167 π.Χ.

Η Ήπειρος θα δηωθεί από τα ρωμαϊκά στρατεύματα και 150.000 κάτοικοι θα μεταφερθούν στην Ρώμη όπου θα πωληθούν ως δούλοι, ενώ 70 πόλεις καταστράφηκαν. Σύντομα οι Μολοσσοί θα εξαφανισθούν από τις ιστορικές πηγές και δεν αναφέρονται πλέον ως ξεχωριστό φύλο.