ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ… (11)

ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (β)

(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 4-10-2008)

Συνεχίζουμε την εξιστόρηση των προσπαθειών για την επιβολή του λατινικού αλφάβητου, που ξεκινήσαμε με το προηγούμενο άρθρο.

Μια πρώτη περίοδος παροξυσμού των μεθοδεύσεων για την ελληνική γλώσσα σημειώνεται στα τέλη του 18ου αιώνα με την δράση κυρίως του Γιάννη Βηλαρά (γεννήθηκε το 1771 στα Γιάννενα), μιας κοσμοπολίτικης και σκοτεινής φυσιογνωμίας. Ο Βηλαράς εγκατέλειψε σε νεαρή ηλικία την πόλη του και εγκαταστάθηκε στην Πάντοβα της βόρειας Ιταλίας, σπουδαίου πανεπιστημιακού κέντρου εκείνης της εποχής. Η Πάντοβα, που ανήκε τότε στην Ενετική «Γαληνότατη» Δημοκρατία, ήταν, εκτός από πνευματικό σταυροδρόμι, και μια από τις κύριες εστίες του ευρωπαϊκού ελευθεροτεκτονισμού, ο οποίος εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε έξαρση. Ο Βηλαράς σπουδάζει Ιατρική και γυρίζοντας στα Γιάννενα, χάρη στις γνωριμίες και διασυνδέσεις που ως φαίνεται είχε αποκτήσει στα χρόνια της παραμονής του στην Ιταλία, διορίζεται επίσημος γιατρός στην αυλή του Αλή–πασά. Όπως μας πληροφορεί και πάλι ο Φ. Αργυριάδης («Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της»-Εκδόσεις Μήνυμα – Αθήνα 1984), ο Αλή–πασάς ήταν Μπεκτασής, δηλ. οπαδός μιας μουσουλμανικής παραλλαγής του ελευθεροτεκτονισμού της Δύσης. Ο Βηλαράς σύντομα συνδέεται ιδιαίτερα με τον Βελή, τον δευτερότοκο γιο του Αλή–πασά και γίνεται προσωπικός του γιατρός.

Όπως καταγγέλλει ο Σαράντος Καργάκος («Αλαλία» Εκδόσεις Gutenberg –Αθήνα 1985, σελ. 94), ο Βηλαράς υπήρξε «εμετικός υμνητής του Αλβανού τοπάρχη», τον οποίον επιθυμώντας να κολακέψει, συνέθεσε προς τιμήν του ποιήματα, εξυμνώντας τις πολεμικές αρετές αυτού του «αιμοσταγούς διώκτη των ελληνικών πληθυσμών». Όσο για τις κάποιες επαναστατικές παρορμήσεις του Βηλαρά, εξηγούνται εύκολα, αρκεί να θυμηθούμε ότι την εποχή εκείνη ο ελευθεροτεκτονισμός (Μασονία) ήταν ορκισμένος εχθρός των μοναρχικών καθεστώτων της Ευρώπης (άρα και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) και καλλιεργούσε, με κάθε τρόπο, το επαναστατικό πνεύμα μεταξύ των υπηκόων των διαφόρων Μοναρχιών. Ο Γιάννης Βηλαράς λοιπόν, τον οποίον κάποιοι «πνευματικοί άνθρωποι» της χώρας μας θεωρούν πρωτεργάτη του Δημοτικισμού και φωτισμένο πνεύμα με επαναστατικές και προοδευτικές ιδέες, αποδεικνύεται ότι κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε φερέφωνο και όργανο ορισμένων κύκλων, με όχι ιδιαίτερα αγνές προθέσεις.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, τα έργα του Βηλαρά «Ρομεηκη γλόσα» και «μηκρη ορμηνηα γηα τα γραματα κε ορθογραφηα της ρομεηκης γλοσας», αποκτούν εντελώς διαφορετική «αξία». Όχι μόνον δεν αποτελούν πρωτοπόρες και προοδευτικές προσπάθειες για την βελτίωση των γλωσσικών μας πραγμάτων, αλλά απεναντίας συνιστούν κατευθυνόμενη υπονόμευση κατά της πνευματικής μας κληρονομιάς με προφανείς επιδιώξεις.

Ευτυχώς οι προσπάθειες του Βηλαρά και των ομοϊδεατών του (Αθαν. Ψαλίδας, Αθαν. Χριστόπουλος κ.λπ.) τελικώς δεν αποδίδουν και η όλη προσπάθεια πέφτει στο κενό. Παραθέτουμε χωρίς άλλα σχόλια τις απόψεις του Φ. Αργυριάδη για το θέμα:

«…Η ευρωπαϊκή διπλωματία, ελεγχόμενη από τις τεκτονικές Στοές, εφεύρε το “γλωσσικό” για να διχάσει τους Φαναριώτες με τους Ελλαδίτες αστούς, μεταφέροντας κάθε γλωσσική αντιδικία σε πολιτική και κοινωνική διαμάχη, στην προσπάθειά της να δημιουργήσει εσωτερικό διχασμό εν όψει της προετοιμαζόμενης Ελληνικής Επανάστασης…».

Και παρακάτω:

«…Οι διάφορες επεμβάσεις και αλλοιώσεις του γραπτού λόγου δεν μπορούν να θεωρηθούν “πρόοδος” αλλά, αντίθετα, είναι πνευματική οπισθοδρόμηση γιατί πρώτα απομακρύνουν την γλώσσα από την ετυμολογική και εννοιολογική της προέλευση και ύστερα προκαλούν μία πνευματική πενία υποβιβάζοντάς την σ’ ένα χρηστικό και μόνο εργαλείο…».

Με την Επανάσταση του 1821 το στρατηγείο των διαφόρων μεθοδεύσεων κατά της γλώσσας μας εγκαθίσταται στα Επτάνησα, όπου, ας μη ξεχνάμε, ο Αγγλικός ελευθεροτεκτονισμός είχε απλώσει ισχυρά πλοκάμια και είχε διεισδύσει σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Έτσι, δεν μας εκπλήσσουν οι απόψεις του Επτανήσιου μαθηματικού Αντωνίου Φατσέα, ο οποίος στα 1856 προπαγανδίζει ανοικτά το μονοτονικό και την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας.

Ήδη όμως φθάσαμε πολύ κοντά στο 1880 που θεωρείται η αφετηρία των οργανωμένων αγώνων των Δημοτικιστών. Ενώ οι θεωρητικές βάσεις του κινήματος είχαν μια σαφή λογική και οι προσπάθειες πολλών πρωταγωνιστών περιείχαν καθαρά πατριωτικά ελατήρια, σύντομα ο Δημοτικισμός χειραγωγείται από κύκλους με όχι και τόσο ανιδιοτελή κίνητρα. Δεν αναφέρομαι βεβαίως στις προσπάθειες των Σοσιαλιστών της εποχής για την πολιτική εκμετάλλευση του Δημοτικισμού, που είναι αρκετά μεταγενέστερες. Αναφέρομαι στους πολιτικούς κύκλους της Αγγλίας, οι οποίοι, ακολουθώντας το γνωστό δόγμα της αγγλικής πολιτικής «διαίρει και βασίλευε» διείδαν την θαυμάσια ευκαιρία που τους παρουσιάζονταν με την καλλιέργεια του κατάλληλου κλίματος στην Ελλάδα, ώστε να υλοποιηθούν οι προϋποθέσεις επιτυχίας του προαναφερθέντος δόγματος. Δυστυχώς, όπως αποδείχθηκε, πέτυχαν απόλυτα στις επιδιώξεις τους, μια και όπως γνωρίζουμε, ο πνευματικός –και όχι μόνον– διχασμός που ακολούθησε με τις διαμάχες Δημοτικιστών–Καθαρευουσιάνων, υπήρξε μια θλιβερή πραγματικότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον διχασμό αυτόν, ο μεγαλοαστός του Λίβερπουλ Αλέξ. Πάλλης και ο αγγλοθρεμμένος Αργύρης Εφταλιώτης, με τις γλωσσικές ακρότητές τους και την μισαλλοδοξία τους, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.

Έπεται συνέχεια…