ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ... (2)

Η ΔΗΜΟΤΙΚΟΦΑΝΗΣ ΚΑΘΑΡΕΥΟΥΣΑ…

Υποθέτω πως είναι γνωστό, σε όλους όσους έχουν ασχοληθεί κάπως περισσότερο με την γλώσσα μας, ότι στην αρχαία και στην καθαρεύουσα (συνθετικής δομής) κυριαρχεί το ουσιαστικό και η γενική πτώση, σε αντίθεση με την δημοτική (αναλυτικής δομής), όπου δεσπόζει το ρήμα και η αιτιατική. Αυτά βέβαια είναι μάλλον ψιλά γράμματα για πάμπολλους δημοσιογράφους και δημοσιογραφούντες (και όχι μόνον), με αποτέλεσμα να συναντούμε συχνότατα εκφράσεις και διατυπώσεις, που βγάζουν μάτια. Όπως παρατηρεί ο Γιάννης Καλλιόρης (ψευδώνυμο του εξαίρετου φιλόλογου και γλωσσολόγου Γιάννη Καλεώδη) στο βιβλίο του «Παρεμβάσεις» (ΚΕΔΡΟΣ–Αθήνα 1981, σελ. 123):
«…π.χ. η φρικιαστική διατύπωση “…το αποτέλεσμα της άρνησης της δυνατότητας ανοικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια χώρα…”, όπου ο εγκλωβισμός της ρηματικής ενέργειας στο ουσιαστικό, είναι φανερό ότι δεν ανήκει στη δημοτική…».
Αυτήν λοιπόν την ξύλινη γλώσσα (δήθεν δημοτική, με 4 γενικές στην σειρά!), που ορισμένοι εξακολουθούν να θεωρούν το απαύγασμα της προοδευτικότητας και της αριστεροσύνης, ο Καλλιόρης την χαρακτήρισε, ιδιαίτερα εύστοχα, ως «καθαρευουσιάνικο δημοτικισμό» σε ένα περιεκτικότατο και γλαφυρό μελέτημα («Ο γλωσσικός αφελληνισμός: Πέραν του μισοξενισμού και της υποτέλειας» ΠΟΛΥΤΥΠΟ, Αθήνα 1984), ασκώντας δριμεία κριτική στον γλωσσοπολιτικό φανατισμό, που τελικώς κατέστρεψε την γλώσσα μας.
Συγκρίνοντας το παραπάνω δημοτικοφανές κατασκεύασμα με την ίδια πρόταση σε σωστή δημοτική («…με αποτέλεσμα να αρνιούνται την δυνατότητα να ανοικοδομηθεί ο σοσιαλισμός σε μια χώρα…»), είναι νομίζω σαφέστατη όχι μόνον η γλωσσική ορθότητα, αλλά και η αισθητική της, όπως και η υπεροχή της από πλευράς νοήματος. Φαντάζομαι ότι αν όλοι μας προσέχαμε λίγο περισσότερο τον προφορικό και κυρίως τον γραπτό μας λόγο, το αποτέλεσμα θα ήταν απείρως πιο ικανοποιητικό, από κάθε πλευρά.

…ΣΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Η δημοτικοφανής καθαρεύουσα, στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως, εξακολουθεί να κυριαρχεί στους «γλωσσικούς μαργαρίτες», που ξεστομίζουν μιας ορισμένης κατηγορίας πολιτικοί, ιδιαίτερα εκείνοι που νομίζουν ότι μιλώντας σε «πλέρια δημοτικιά», κερδίζουν πόντους «προοδευτισμού».
Από πρόσφατες τηλεοπτικές εκπομπές περισυνέλεξα τα εξής αμίμητα:
«…Καλώ όλους στις 11 του Νοεμβρίου να πάρουν μέρος στη διαδικασία της εκλογής Προέδρου…» Βάσω Παπανδρέου.

«…Ας θυμηθούμε την επέτειο της 18 Οκτώβρη…» Βαγγέλης Βενιζέλος.

Η αγραμματοσύνη προφανώς δεν είναι προνόμιο κανενός. Εάν λοιπόν τα παραπάνω προβεβλημένα στελέχη του ΠΑΣΟΚ είχαν φροντίσει να μάθουν ένα-δυο πραγματάκια για την γλώσσα, ίσως απέφευγαν αυτά τα τραγελαφικά. Και τούτο διότι αυτές οι εκφράσεις όχι μόνον είναι για γέλια, αλλά καταστρέφουν και το γλωσσικό αισθητήριο πολλών από τους ακροατές τους, που τα αναμασούν με την πρώτη ευκαιρία, σκεπτόμενοι (όχι άδικα) ότι έτσι είναι τα σωστά μια και τα λένε κοτζάμ υπουργοί (έστω και πρώην).
Για να εξηγούμαι: Ή θα πεις 11 Νοεμβρίου, εάν θέλεις να δώσεις μια περισσότερο λόγια «πινελιά» στον λόγο σου ή εάν επιθυμείς να εκφραστείς στην τρέχουσα καθημερινή γλώσσα θα πεις 11 του Νοέμβρη. Το «11 του Νοεμβρίου» (πιο σπάνια) και κυρίως το «18 Οχτώβρη» και «3 Σεπτέμβρη» ή «17 Νοέμβρη», αποτελούν χαρακτηριστικά και απαράδεκτα δείγματα (και δήγματα) του καθαρευουσιάνικου δημοτικισμού. Όπως μάλιστα έχει ειπωθεί: «Όλα αυτά δεν ανήκουν ούτε στη δημοτική, ούτε στην καθαρεύουσα. Ανήκουν απλώς στην αγλωσσία». Και στην γλωσσική ακαλαισθησία, προσθέτω εγώ…

ΚΟΥΛΤΟΥΡΙΑΡΙΚΑ

Διάβασα σχετικά πρόσφατα στο «Ιστολόγιο» του «Άρδην» το παλιό άρθρο του Αλέκου Αλαβάνου «Η γη των Πακτών», που είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 32 του περιοδικού, τότε που ο σημερινός Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε διαφορετικές θέσεις από τις τωρινές. Αυτή όμως είναι μια άλλη συζήτηση, που μπορεί να γίνει κάπου αλλού. Η στήλη αυτή έχει να κάνει πάντως κάποιες παρατηρήσεις, «πραγματολογικές» όπως λέγαμε παλιά στο σχολείο και όχι γλωσσικές.
Γράφει λοιπόν ο κ. Αλαβάνος σε κάποιο σημείο του άρθρου του:
«…ο Σκύλαξ ο Καρυανδεύς, από ένα νησί που είναι στα σημερινά Δωδεκάνησα. Τότε ονομάζονταν Καρία αλλά δεν μπόρεσα να μάθω πως είναι η σημερινή του ονομασία. Αυτός λοιπόν ήταν ένας Έλληνας της Μ. Ασίας, ναύαρχος του Δαρείου…» (σ.σ. οι υπογραμμίσεις δικές μου).
Μπορεί βεβαίως να συνηθίζεται, να θεωρείται μάλιστα πολύ της μόδας και ασφαλώς πολύ «κουλτουριάρικο», να παραθέτει κάποιος στα κείμενά του αποσπάσματα αρχαίων συγγραφέων ή παραπομπές σε κείμενά τους. Με μια όμως βασική προϋπόθεση: Να είναι βέβαιος γι’ αυτά που παραθέτει, αλλιώς «γελάει και το παρδαλό κατσίκι» που λένε!
Στο παραπάνω τμήμα από το κείμενο του cher Alabanos, για τον περίφημο θαλασσοπόρο και γεωγράφο του 6ου αιώνα π.Χ. Σκύλακα από τα Καρύανδα, διαπίστωσα ότι δυστυχώς ισχύουν απόλυτα τα παραπάνω. Όπως αναφέρει ο αναντικατάστατος Στέφανος ο Βυζάντιος (στην πολυτιμότατη διασωθείσα επιτομή του τεράστιου, αλλά ατυχέστατα, χαμένου έργου του, «Εθνικά»), για τα Καρύανδα: «πόλις και λιμήν ομώνυμος πλησίον Μύνδου και Κω. Εκαταίος Καρύανδαν αυτήν φησι…» και για την Μύνδο «πόλις Καρίας». Σήμερα τα μεν Καρύανδα ταυτίζονται με τα ερείπια που βρέθηκαν κοντά στο χωριό Göltürkbükü, στην βόρεια πλευρά της χερσονήσου της Αλικαρνασσού (τμήμα της Καρίας, κατά την αρχαιότητα), η δε Μύνδος με το χωριό Gümüşlük, επίσης στην ίδια χερσόνησο, απέναντι από την Κάλυμνο και την Κω.

Συμπερασματικά:
1. Ο Σκύλαξ ο Καρυανδεύς καταγόταν από την πόλη Καρύανδα της Καρίας και όχι από κάποιο νησί (!) των Δωδεκανήσων.
2. Τα Δωδεκάνησα δεν ανήκουν στην Μικρά Ασία.
3. Η Καρία ήταν η χώρα των Καρών (που μόνιμα συγχέονται με τους Λέλεγες) και όχι βέβαια το αρχαίο όνομα που είχαν τα Καρύανδα! 
4. Ελπίζω να διαβάσει το κείμενό μου και να πληροφορηθεί ποιο είναι το σημερινό τους όνομα (=Göltürkbükü)
5. Ο Σκύλαξ, όπως προανέφερα, ήταν ένας θαλασσοπόρος που τον προσέλαβε ο Δαρείος Ι για να χαρτογραφήσει τις θαλάσσιες περιοχές της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών από τον Ινδό ποταμό μέχρι τον Αραβικό (Περσικό) κόλπο και είναι βέβαιο ότι δεν ήταν Ναύαρχος του Δαρείου (αν ήταν δυνατόν!).
6. Ο Σκύλαξ έγραψε μεν στα ελληνικά, όμως για το «Έλληνας» δεν είμαι και τόσο σίγουρος. Πιθανολογείται ότι ήταν καρικής καταγωγής. Υπενθυμίζω εξ άλλου ότι και ο φανατικός Ιουδαίος Φλάβιος Ιώσηπος (1ος αιώνας μ.Χ.) έγραψε στα ελληνικά, αλλά δεν νομίζω ότι από αυτό και μόνο το γεγονός θα μπορούσε κάποιος να τον χαρακτηρίσει Έλληνα!
Μετά τα παραπάνω, πιστεύω ότι δικαιούμαι να ισχυριστώ, ότι λίγο περισσότερη μελέτη Ιστορίας και Γεωγραφίας (πιθανόν και Εθνολογίας), δεν βλάπτει…

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΦΑΣΙΑ

Μια από τις λέξεις που θεωρώ ότι προσβάλλουν βάναυσα το γλωσσικό μου αισθητήριο είναι και η (ανύπαρκτη στα σωστά ελληνικά) λέξη κόστη. Όπως αναφέρει και το εξαίρετο Λεξικό του Δημητρίου Β. Δημητράκου (Αθήνα 1955) στο σχετικό λήμμα: *κόστος –ους, τό (ἄνευ πληθυντικοῡ): […]
Με άλλα λόγια αυτός ο ξένος όρος (όπως υποδηλώνει ο αστερίσκος πριν από την λέξη) δεν έχει πληθυντικό. Ακόμα και ο πολύς Μπαμπινιώτης, με τις περίεργες απόψεις του σε κάποια θέματα (όπως π.χ. το ότι μια λέξη λεξικογραφείται, άσχετα αν είναι λάθος, αρκεί να χρησιμοποιείται από μεγάλο τμήμα του πληθυσμού!) στο Λεξικό του, αναφέρει: κόστος (το) /κόστους/ συνήθ. χωρίς πληθ. – μερικοί χρησιμοποιούν τον τύπο κόστη.
Ποιοι όμως είναι αυτοί οι «μερικοί»; Δυστυχώς, πάρα πολλοί πανεπιστημιακοί (!), θετικών κυρίως επιστημών (μηχανικοί, οικονομολόγοι, μαθηματικοί κ.λπ.), συνήθως σπουδαγμένοι στο εξωτερικό και των οποίων η γλωσσική παιδεία σταμάτησε στο νηπιαγωγείο, άντε στο δημοτικό. Ακόμα και ένας μέτριος γνώστης της νεοελληνικής, θα έλεγε οι δαπάνες, τα έξοδα, τα κοστολόγια, αλλά αυτές οι λέξεις είναι μάλλον άγνωστες στους πανεπιστημιακούς μας. Ελπίζω πάντως ότι ακόμα και αυτοί δεν λένε τα στυλά, μια και η λέξη χρησιμοποιείται μόνον στον ενικό (το στυλό).
Προφανώς δεν γνωρίζουν (και μάλλον δεν τους ενδιαφέρει) για το πρόβλημα που δημιουργείται με τους χιλιάδες φοιτητές τους (δυστυχώς αναλόγου γλωσσικού επιπέδου), που την ξεφουρνίζουν ανυποψίαστα και ανερυθρίαστα, έχοντας πρόχειρη την δικαιολογία (και το θράσος) να δηλώνουν όταν τους γίνει (σπανιότατα) παρατήρηση: Εγώ δεν είμαι φιλόλογος!!! Είμαι περίεργος τι δηλώνουν όταν κάποιος τους κάνει την παρατήρηση ότι η σούπα χρειάζεται κουτάλι και όχι πηρούνι; Πιθανολογώ ότι η απάντησή τους (κατ’ αναλογία) θα είναι: Εγώ δεν διαβάζω σαβουάρ βιβρ!

Σημείωση Υπενθυμίζω ότι τα παραπάνω κείμενα πρωτοδημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα "Ρήξη" πριν από ένα χρόνο περίπου, οπότε κάποιοι χαρακτηρισμοί (π.χ. ο σημερινός Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ) ίσως δημιουργούν απορίες στον αναγνώστη.
Δ.Ε.Ε.