Ο πετρελαϊκός πόλεμος

Ο πετρελαϊκός πόλεμος

Εάν ενταθούν οι κυρώσεις των Η.Π.Α. εναντίον της Ρωσίας, όπως έχει ήδη αποφασισθεί, τότε η «αυτοκρατορία» ίσως εξωθηθεί στα άκρα – πόσο μάλλον όταν η απομόνωση της θυμίζει τη Γερμανία, λίγο πριν το ξέσπασμα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. 

Ο A. Einstein έλεγε πως ο Θεός δεν παίζει ζάρια – εννοώντας ότι όλα έχουν τη λογική τους και προβλέπονται, εάν έχει κανείς τις απαιτούμενες γνώσεις. Αργότερα όμως ο ισχυρισμός του αμφισβητήθηκε τεκμηριωμένα, με την είσοδο των πιθανοτήτων στη θεμελιώδη φυσική - όπου ουσιαστικά αποδείχθηκε ότι «ο Θεός παίζει ζάρια», πως τα πάντα μπορούν δυστυχώς να συμβούν δηλαδή, εάν συγκλίνουν ορισμένες προϋποθέσεις.

Σε κάθε περίπτωση, τα σχέδια των ανθρώπων ελάχιστες φορές οδηγούν στα αποτελέσματα που επιδιώκονται – γεγονός που συμπεραίνεται, μεταξύ άλλων, από την εξέλιξη του πετρελαϊκού πολέμου.

Ειδικότερα οι Η.Π.Α., έχοντας στόχο να αποδυναμώσουν τη Ρωσία, αποφάσισαν να στοχεύσουν στο αδύναμο σημείο της – στην Αχίλλειο πτέρνα της δεύτερης μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης παγκοσμίως, η οποία αμφισβήτησε την ηγεμονία τους τόσο σε γεωπολιτικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο (δολάριο, χρηματοπιστωτικό σύστημα). Έτσι ξεκίνησαν να χειραγωγούν τις τιμές του πετρελαίου, με τη βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας, καθώς επίσης με την ισχυρή ανατίμηση του δολαρίου, ώστε να μην διακινδυνεύσει η ηγεμονική θέση του στις συναλλαγές ενέργειας (πετροδολάριο).

Η Σαουδική Αραβία φαίνεται πως συμμετείχε στο σχέδιο, για την εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων, όσον αφορά τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή – κυρίως για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη ισχύ του «Αραβικού Χαλιφάτου» (ISIS), το οποίο χρηματοδοτεί τις ενέργειες του με τη βοήθεια της «κλοπής» και πώλησης του πετρελαίου, σε φθηνές τιμές (ενδεχομένως με τη βοήθεια της Τουρκίας, η οποία φαίνεται ξαφνικά να αρνείται την κατασκευή του αγωγού που συμφωνήθηκε με τη Ρωσία).

Στη συνέχεια όμως φάνηκε πως η Σαουδική Αραβία είχε «δεύτερες σκέψεις» – επιδιώκοντας να καταπολεμήσει τον ανταγωνισμό της σχιστολιθικής βιομηχανίας εξόρυξης πετρελαίου των Η.Π.Α., με τη βοήθεια της μείωσης των τιμών σε επίπεδα χαμηλότερα του κόστους των αμερικανικών εταιρειών.

Με δεδομένη δε την προβληματική χρηματοδότηση τους με ομόλογα υψηλού κινδύνου (Junk Bonds), οι τιμές των μετοχών τους κατέρρευσαν, παρασέρνοντας σε κάποιο βαθμό και τα διεθνή χρηματιστήρια – ενώ είναι πολύ πιθανόν να προκληθούν μεγάλα προβλήματα στις τράπεζες που δανείζουν τις συγκεκριμένες εταιρείες.

Περαιτέρω, οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου, σε συνδυασμό με την παγκόσμια ύφεση, μείωσαν τα έσοδα, τις εισπράξεις καλύτερα, όλων των χωρών που εξάγουν πετρέλαιο – της Ρωσίας, της Μέσης Ανατολής, του Ιράν, της Αυστραλίας, της Νορβηγίας, του Καναδά, της Βενεζουέλας, της Νιγηρίας κοκ. Ως εκ τούτου, ξεκίνησε ένας πόλεμος μεταξύ τους, με στόχο τη διασφάλιση των ποσοτήτων εξαγωγής της εκάστοτε χώρας - οπότε το μερίδιο της στη διεθνή αγορά.

Για παράδειγμα, η Νιγηρία προμήθευε από το 1970 τα αμερικανικά διυλιστήρια με υψηλής αξίας πετρέλαιο – όπου ακόμη και το 2010 εξήγαγε στη χώρα καθημερινά 1.000.000 βαρέλια με δεξαμενόπλοια. Μετά την έκρηξη όμως της παραγωγής σχιστολιθικού αερίου, οι ποσότητες άρχισαν να μειώνονται ραγδαία – φτάνοντας στον Ιούλιο του 2014, όπου οι εξαγωγές της Νιγηρίας στις Η.Π.Α. μηδενίσθηκαν.

Έτσι η αφρικανική χώρα αναγκάσθηκε να επεκταθεί σε άλλες αγορές, όπως στην Ινδονησία, στην Ινδία και στην Κίνα – σε πελάτες δηλαδή των χωρών της Μέσης Ανατολής και κυρίως της Σαουδικής Αραβίας.Προκλήθηκε λοιπόν ένας πόλεμος για την εξασφάλιση των μεριδίων αγοράς, ο οποίος δημιούργησε προβλήματα στον OPEC, ενώ θα μπορούσε να αλλάξει εντελώς την παγκόσμια αγορά πετρελαίου.

Τα πρώτα αποτελέσματα αυτού του πολέμου, μετά από την πτώση της τιμής του πετρελαίου την Παρασκευή στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων ετών, καθώς επίσης μετά τις προβλέψεις της διεθνούς οργάνωσης ενέργειας (IEA), όσον αφορά την παγκόσμια ζήτηση, να μειώνονται για 5η συνεχή φορά μέσα σε έξι μήνες,διαπιστώθηκαν ξανά χθες στα αραβικά χρηματιστήρια – στα οποία οι τιμές των μετοχών εξελίχθηκαν έντονα αρνητικά, όπως φαίνεται από το γράφημα που ακολουθεί.

 .

Αραβικά χρηματιστήρια – η εξέλιξη στους δείκτες μετοχών σε επιλεγμένες αραβικές χώρες.

 .

Περαιτέρω, επειδή οι αγορές θεώρησαν εύλογα τις χαμηλότερες προβλέψεις κατανάλωσης πετρελαίου ως προειδοποίηση μίας παγκόσμιας ύφεσης, οδήγησαν σε απώλειες τους δείκτες των χρηματιστηρίων – με τον αμερικανικό Dow Jones να γράφει ζημίες -1,8% (τη μεγαλύτερη εβδομαδιαία ποσοστιαία μείωση των τελευταίων τριάντα ετών).

Ο παγκόσμιος οργανισμός ενέργειας πρόβλεψε τον Ιούνιο ότι, η αύξηση της ζήτησης το 2015 θα περιορισθεί κατά 800.000 βαρέλια ημερησίως – ενώ η ποσότητα εξόρυξης των Η.Π.Α. το ίδιο έτος, θα αυξηθεί κατά 1.500.000 βαρέλια. Επομένως, από τη συγκεκριμένη οπτική γωνία, δεν είναι μη αιτιολογημένη η πτώση της τιμής από τα 110 δολάρια στα 62 πρόσφατα - ενώ η Bank of America εκτίμησε πως θα συνεχισθεί η καθοδική πορεία της τιμής του αμερικανικού πετρελαίου, κάτω από τα 50 $ ανά βαρέλι.

Μία από τις αιτίες της συγκεκριμένης εξέλιξης φαίνεται στο παράδειγμα μίας  μικρής περιοχής του Τέξας, μεταξύ του San Antonio και των συνόρων του με το Μεξικό – όπου, μετά την ανακάλυψη ενός σχιστολιθικού κοιτάσματος το 2008, οι ποσότητες εξόρυξης ανήλθαν στα 4,7 εκ. βαρέλια (πηγή: WSJ).

Στη συνέχεια, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τα έτη 2009 και 2010, αυξήθηκε η ζήτηση πετρελαίου – γεγονός που έκανε συμφέρουσα την αναζήτηση νέων πηγών. Έτσι, τόσο στη συγκεκριμένη περιοχή, όσο και σε πολλές άλλες, ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου, ο οποίος οδήγησε στην εξεύρεση και εξόρυξη τεραστίων ποσοτήτων πετρελαίου - όπου μόνο στο ανατολικό Τέξας έχουν τοποθετηθεί περίπου 200 «αντλίες», οι οποίες τρυπούν όλο και πιο βαθιά το έδαφος.

Διπλασιάστηκαν λοιπόν στην παραπάνω μικρή περιοχή οι ποσότητες, φτάνοντας στα 8,9 εκ. βαρέλια από 4,7 εκ. προηγουμένως – κάτι που συνέβη σε πολλά άλλα μέρη, όταν την ίδια χρονική περίοδο οι Η.Π.Α. καταναλώνουν όλο και λιγότερο πετρέλαιο, ενώ οι εξαγωγές του ήταν ουσιαστικά αδύνατες, με βάση τη νομοθεσία του 1970.

Τα μεγάλα διυλιστήρια αντικατέστησαν ως εκ τούτου τις εισαγωγές τους από τη Νιγηρία, την Αλγερία, την Αγκόλα, τη Βραζιλία κοκ., αγοράζοντας από τις εγχώριες βιομηχανίες – με εξαίρεση τον Καναδά, από τον οποίο συνεχίζουν να εισάγουν.

Ο OPEC

Τον Αύγουστο του 2008 οι χώρες του OPEC εξήγαγαν στις Η.Π.Α. 180,6 εκ. βαρέλια – μία ποσότητα που περιορίσθηκε δραματικά το Σεπτέμβρη του 2014, στα μόλις 87 κ. Αυτό σημαίνει ότι περί τα 100 πετρελαιοφόρα, τα οποία έφταναν στις Η.Π.Α. καθημερινά, πρέπει να οδηγηθούν σε άλλες χώρες.

Εν τούτοις, σύμφωνα με τις προβλέψεις των αναλυτών στις αρχές του 2014, η παγκόσμια ζήτηση θα αυξανόταν κατά 1,4 εκ. βαρέλια στα 92,7 κ. συνολικά – οπότε δεν υπήρχε λόγος σημαντικής μείωσης των τιμών. Επρόκειτο όμως για μία απολύτως λανθασμένη εκτίμηση – ενώ την ίδια εποχή οι ισοτιμίες των νομισμάτων πολλών αναπτυσσομένων και αναδυομένων οικονομιών άρχισαν να υποτιμώνται απέναντι στο δολάριο, με αποτέλεσμα να γίνεται ακριβότερο το πετρέλαιο, στα δικά τους νομίσματα.

Παράλληλα, πολλές ασιατικές χώρες μείωσαν σημαντικά τις επιδοτήσεις των καυσίμων, τις οποίες παρείχαν στους πολίτες τους, για να περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες τους, έτσι ώστε να μπορούν να δανείζονται με βιώσιμα επιτόκια από τις αγορές – οπότε μειώθηκε η κατανάλωση πετρελαίου στο εσωτερικό τους.

Σε τελική ανάλυση λοιπόν, η αύξηση της προσφοράς, σε συνδυασμό με τη μείωση της ζήτησης, πίεσε τις τιμές προς τα κάτω – κάτι που θα είχε ήδη συμβεί από το καλοκαίρι, εάν δεν υπήρχε ο φόβος των αναταραχών στη Μέση Ανατολή.

.

Οι επόμενες εξελίξεις

Τέλη Ιουλίου η αμερικανική κυβέρνηση ενέκρινε για πρώτη φορά μετά το 1970 τις εξαγωγές πετρελαίου – ξεκινώντας ουσιαστικά τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Αν και επρόκειτο για μία εξαίρεση του κανόνα και όχι για έναν καινούργιο, οι αγορές κατάλαβαν πως οι Η.Π.Α. όχι μόνον δεν εισάγουν λιγότερο πετρέλαιο, αλλά αρχίζουν και να εξάγουν – με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η πτώση των τιμών.

Την ίδια εποχή η Λιβύη ανήγγειλε την επαναλειτουργία δύο εξαγωγικών σταθμών, οι οποίοι ήταν κλειστοί για περισσότερο από ένα έτος – με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν οι εξαγωγές της προς την Ευρώπη, εις βάρος της Νιγηρίας η οποία, χάνοντας τις Η.Π.Α. ως πελάτη και μη βρίσκοντας αντίστοιχους στην ΕΕ, αναγκάσθηκε να καλύψει τις ποσότητες εξάγοντας στην Κίνα.

Η Σαουδική Αραβία όμως ήθελε να εμποδίσει τη Νιγηρία να συνάψει στενές σχέσεις με τα διυλιστήρια της Ασίας - με αποτέλεσμα να μειώσει τις τιμές της ειδικά εκεί, ακολουθούμενη από το Ιράν και το Κουβέιτ με μία μικρή καθυστέρηση.

Δύο εβδομάδες αργότερα η IEA μείωσε ξανά τις προβλέψεις της, ανακοινώνοντας μία αύξηση της τάξης των 200.000 βαρελιών μόλις, στα 700.000 βαρέλια – στο μισό δηλαδή, σε σύγκριση με τις αρχές του έτους, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η πρώτη μεγάλη πτώση της τιμής, η οποία συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια όλου σχεδόν του Οκτωβρίου.

Όλοι λοιπόν περίμεναν το συνέδριο του OPEC, ο οποίος συνήθως αποφάσιζε τον περιορισμό της εξόρυξης πετρελαίου, με στόχο τη σταθεροποίηση της τιμής του – κάτι που όμως δεν συνέβη αυτή τη φορά, επειδή τα περισσότερα μέλη του δεν ήθελαν να περιορισθούν οι εισπράξεις τους, λόγω του ότι με αυτές χρηματοδοτούν τα πλουσιοπάροχα κοινωνικά προγράμματα που έχουν υιοθετήσει στις χώρες τους.

Η Σαουδική Αραβία τώρα, η οποία είχε κακές εμπειρίες από τις αποφάσεις μείωσης της εξόρυξης, επειδή αυτή τις τηρούσε ενώ τα περισσότερα άλλα κράτη δεν το έκαναν, αποσπώντας της μερίδια αγοράς, δεν επέμενε – πόσο μάλλον όταν η Κολομβία, καθώς επίσης η Νιγηρία, προσπαθούν να της αποσπάσουν μερίδια από την Κίνα, έχοντας χάσει την παραδοσιακή τους εξαγωγική αγορά, τις Η.Π.Α.

.

Τα θετικά και αρνητικά της πτώσης των τιμών του πετρελαίου

Για τις χώρες εισαγωγής πετρελαίου η πτώση της τιμής του είναι φυσικά πάρα πολύ καλή – αφού μειώνονται οι δαπάνες τους, οπότε εξελίσσεται θετικότερα το εμπορικό τους ισοζύγιο. Όσον αφορά τα δημόσια έσοδα βέβαια,με δεδομένο το ότι οι φόροι επί της τιμής του πετρελαίου περιορίζονται σε απόλυτο μέγεθος (ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία φορολογεί το πετρέλαιο περισσότερο), μειώνονται, εάν δεν αυξηθεί η κατανάλωση – οπότε δημιουργούνται κενά, τα οποία πρέπει να αναπληρωθούν.

Για τις χώρες εξαγωγής, κυρίως για αυτές που έχουν υψηλό κόστος εξόρυξης, όπως το Ιράν (γράφημα), ή μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας τους από το πετρέλαιο, όπως η Ρωσία, η κατάσταση είναι εντελώς αντίθετη – με τη Ρωσία να επιβαρύνεται διπλά, λόγω των κυρώσεων που της έχουν επιβληθεί. Εάν δε ενταθούν οι κυρώσεις εκ μέρους των Η.Π.Α., όπως έχει ήδη αποφασισθεί, χωρίς όμως να έχει ακόμη υπογράψει την απόφαση ο αμερικανός πρόεδρος, τότε η Ρωσία ίσως εξωθηθεί στα άκρα – πόσο μάλλον όταν η απομόνωση της θυμίζει τη Γερμανία, λίγο πριν από το ξέσπασμα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

 .

 .

Τέλος, ένα από τα αρνητικά της μείωσης της τιμής του πετρελαίου είναι η διεξαγωγή επενδύσεων – οι οποίες θα μειωθούν, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή στο μέλλον να εκτοξευθεί ξανά στα ύψη η τιμή του, όταν θα έχουν περιορισθεί σημαντικά οι ποσότητες εξόρυξης.

Ολοκληρώνοντας, έχουμε την άποψη ότι κανένας πόλεμος δεν είναι θετικός για τον πλανήτη. Επομένως, ούτε ο σημερινός πετρελαϊκός, ο οποίος μπορεί να μας προκαλέσει μία σειρά προβλημάτων που ούτε καν φανταζόμαστε – να έχουμε δηλαδή άσχημες εκπλήξεις, τις οποίες δεν μπορεί κανείς να προβλέψει.

.

Υστερόγραφο: Με το ρούβλι κυριολεκτικά να καταρρέει, αφού η πτώση της ισοτιμίας του απέναντι στο δολάριο έχει φτάσει στο -13% μέσα σε μία μόνο ημέρα, κάτι σχεδόν μοναδικό στην ιστορία, η καγκελάριος φαίνεται να αλλάζει στάση σε σχέση με τον αγωγό South Stream – τον οποίο έπαψε να κατασκευάζει η Ρωσία, για λόγους κόστους.

Εντελώς ξαφνικά λοιπόν χαρακτηρίζει τους Ρώσους ως «αξιόπιστους εταίρους», είτε επειδή η κατασκευή του αγωγού θα έπρεπε να χρηματοδοτηθεί από την Κομισιόν, είτε λόγω του ότι κατανοεί τον κίνδυνο να ξεσπάσει πόλεμος εντός της ηπείρου μας – εάν συνεχισθεί η απομόνωση της Ρωσίας, καθώς επίσης οι σφοδρές οικονομικές επιθέσεις εναντίον της.

http://infognomonpolitics.blogspot.gr/