Μάγνητες

Μάγνητες

Ἀρχαιοελληνικό φῦλο, στενά συγγενές μέ τούς Μακεδόνες, ὅπως ἀποδεικνύουν στοιχεῖα τῆς νεώτερης ἔρευνας. Ἡ ὀνομασία καί τῶν δύο φύλων προέρχεται ἀπό τήν ρίζα μακ- πού σημαίνει μέγεθος, μέ τήν εἰδι- κότερη ἔννοια ὕψος, τήν ὁποία συναντᾶμε καί στίς ἑλληνικές λέξεις μάκος/μῆκος, μακρός κ.λ.π. (Ι.Ε.Ε. "Εκδοτική Αθηνών" τόμ. Β´ σελ. 21 καί 237). Οἱ Μάγνητες θεωροῦνται μάλιστα ἀπό ὁρισμένους ἐρευνητές (βλ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, "Εκδοτική Αθηνών" σελ. 63) ὡς κλάδος τῶν Μακεδόνων, προερχόμενοι ἀπό τήν περιοχή τοῦ ὄρους Λάκμος, στήν κεντρική Πίνδο, ὅπου εἶχαν ἐγκατασταθεῖ, ἀπό τήν ἐποχή τῆς εἰσόδου τῶν Πρωτο-ἑλληνικῶν φύλων (μεταξύ 2200/2100 - 1900 π.Χ.) στόν ἑλλαδικό χῶρο. Ὁ μεγάλος ἐπικός ποιητής τοῦ 8ου-7ου αἰώνα π.Χ. Ἡσίοδος, ἐμφανίζει στίς Ἠοῖες του, τόν Μάγνητα καί τόν Μακεδόνα ὡς γιούς τῆς Θυΐας, τῆς κόρης τοῦ Δευκαλίωνος καί ἑπομένως στενούς συγγενεῖς τῶν γιῶν τοῦ Ἕλληνος (γιοῦ τοῦ Δευκαλίωνος καί ἀδελφοῦ της Θυΐας) καί τῆς νύμφης Ὀρσηΐδος, δηλαδή τοῦ Δώρου, τοῦ Ξούθου καί τοῦ Αἰόλου. Κατά τήν Μυθολογία (Ἀπολλοδ. Α´ VII.3), ὁ Ξοῦθος (=ξανθός) ἦταν ὁ πατέρας τοῦ Ἀχαιοῦ καί τοῦ Ἴωνος καί ἔτσι ἔχουμε τούς μυθικούς γενάρχες τῶν ἑλληνικῶν φύλων δηλ. τῶν Δωριέων, τῶν Ἀχαιῶν, τῶν Αἰολέων καί τῶν Ἰώνων (βλ. Πίνακα IV). 

Ἡ συγγένεια Μακεδόνων καί Μαγνήτων παρουσιάζει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ἀπό τήν πλευρά μιᾶς ἀκόμη ἐπιβεβαίωσης τῆς καταγωγῆς τῶν Μακεδόνων ὡς ἑνός ἀδιαμφισβήτητα ἑλληνικοῦ φύλου. Ἐκτός ἀπό τό γεγονός τῆς κοινῆς προέλευσης τῶν δύο ἐθνικῶν ὀνομάτων ἀπό τήν ἴδια ρίζα μακ- πού ἤδη ἀναφέραμε παραπάνω, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες προφανῶς ἀναγνώριζαν αὐτή τήν συγγένεια καί κατά τήν ἄποψή μας ἔτσι ἑρμηνεύεται καί τό ὅτι ὁ Ἡσίοδος παρουσίασε τόν Μακεδόνα καί τόν Μάγνη ὡς ἀδελφούς. Ἀλλά ἡ συγγένεια ἐπιβεβαιώνεται καί ἀπό δύο ἀκόμη ἀδιάσειστα στοιχεῖα τοῦ θρησκευτικοῦ καί κοινωνικοῦ βίου, ὅπως τό ὅτι καί τά δύο φῦλα τελοῦσαν μία ἑορτή τά Ἑταιρείδια, ἄγνωστη στά ὑπόλοιπα ἑλληνικά φῦλα τῆς ἐποχῆς, καθώς καί τό ὅτι εἶχαν ἕναν ἰδιαίτερο χορό, τήν Καρπαία, μέ τήν παρατήρηση ὅτι τόν ἴδιο χορό ἐκτός ἀπό τούς Μακεδόνες καί τούς Μάγνητες εἶχαν καί οἱ Αἰνιάνες ἀπό τήν ἐποχή πού τό φῦλο αὐτό γειτόνευε μαζί τους (βλ. λεπτομέρειες στό Μακεδονία, ὅ.π. σελ. 49-63). 

Οἱ Μάγνητες, θά μετακινηθοῦν (γύρω στό 1400 π.Χ.) στήν Πιερία καί στήν διάρκεια τῶν μεγάλων ἀνακατατάξεων καί μεταναστεύσεων τοῦ τέλους τοῦ 13ου αἰώνα π.Χ., θά ἐκτοπισθοῦν ἀπό ἐκεῖ ἀπό ἕνα τουλάχιστον θρακικό φῦλο. Θά μετακινηθοῦν τότε (κατά τόν N. Ηammond: The Macedonian State σελ. 7, αὐτή ἡ μετακίνηση πραγματοποιήθηκε νωρίτερα, κατά τήν διάρκεια τοῦ 13ου αἰώνα π.Χ.) στήν Ἀνατολική Θεσσαλία ὅπου θά ἐγκατασταθοῦν τελικά στίς περιοχές γύρω ἀπό τήν Ὄσσα καί τό Πήλιο, δίνοντας τό ὄνομά τους στήν χώρα (Μαγνησία). 

Σύμφωνα μέ τόν ὁμηρικό «Νηῶν Κατάλογο», οἱ Μάγνητες κατεῖχαν τά Τέμπη καί τό Πήλιο τήν ἐποχή τοῦ Τρωϊκοῦ πολέμου, στόν ὁποῖον συμμετεῖχαν μέ ἀρχηγό τόν Πρόθοο, γιό τοῦ Τενθρηδόνα (Ἰλιάς Β 756-759). Αὐτό τό χωρίο ὅμως ἀναγνωρίζεται γενικῶς ὡς μετέπειτα παρεμβολή, γιατί ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ ἐνδείξεις ἄλλων τμημάτων τοῦ «Καταλόγου». Μετά τήν κατάκτηση τῆς Θεσσαλίας μεταξύ τοῦ 12ου - 9ου αἰῶνος π.Χ., οἱ κατακτητές Θεσσαλοί ἐπέβαλαν καθεστώς δουλοπαροικίας στούς ὑποταγμένους λαούς (=Πενέσται), ἐκτός ἀπό ἐκείνους μέ τούς ὁποίους ἔκλεισαν συμφωνίες διαφορετικῆς μεταχείρισης, ὅπως οἱ Μάγνητες, οἱ Περραιβοί καί οἱ Ἀχαιοί τῆς Φθιώτιδος (βλ. C.A.Η. Vol. III part 3, σελ. 295), πού θά παραμείνουν στήν χώρα τους καί ἔτσι δέν θά ἀναγκασθοῦν νά μεταναστεύσουν (ἐκτός ἀπό ἕνα μικρό τμῆμα τους). Τό ἴδιο καθεστώς (παραπλήσιο μέ τῶν Περιοίκων τῆς Λακωνίας), ἀλλά ἀνεπίσημα, ἀπολάμβαναν καί οἱ Δόλοπες. 

Ἡ παραπάνω διαπίστωση, ὅτι δηλ. οἱ Μάγνητες καί ὁρισμένα ἄλλα φῦλα οὐδέποτε ὑπῆρξαν Πενέστες, ἀλλά ὑπήκοοι καί ὁρισμένες φορές σύμμαχοι τῶν Θεσσαλῶν, μετά ἀπό ἐπίσημη συμφωνία, προέκυψε ἀπό νεώτερες ἔρευνες (βλ. λεπτομέρειες C.A.Η. Vol. III part 3, ὅ.π.), οἱ ὁποῖες ἀνέτρεψαν τήν παλαιότερη ἄποψη, στηριζόμενη κυρίως στά ἀναφερό- μενα σέ διασωθέν ἀπόσπασμα τοῦ Θεόπομπου τοῦ Χίου (F 122), ὅτι οἱ Θεσσαλοί (ὅπως καί οἱ Σπαρτιάτες), συνέλεξαν τούς δούλους τους ἀπό τούς προηγούμενους κατοίκους τῶν περιοχῶν πού κατέκτησαν, «Περραιβούς καί Μάγνητας», τούς ὁποίους ὀνόμασαν Πενέστες (ἐνῶ οἱ Σπαρτιάτες Εἵλωτες). 

Κατά τόν 9ο αἰώνα π.Χ. οἱ Μάγνητες θά ἱδρύσουν τρεῖς ἀποικίες, μία στήν Κρήτη κοντά στήν Φαιστό καί δύο στήν Μικρά Ἀσία: Τήν πρώτη νοτιοανατολικά ἀπό τήν Ἔφεσο, στίς ἐκβολές τοῦ ποταμοῦ Μαιάνδρου καί τήν ἄλλη βορειοανατολικά τῆς Σμύρνης, στίς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Ἕρμου, στίς παρυφές τοῦ ὄρους Σίπυλον. Καί οἱ τρεῖς πόλεις ἔφεραν τό ὄνομα Μαγνησία. Ἀξίζει νά μνημονεύσουμε στό σημεῖο αὐτό, τήν μαρτυρία τοῦ Στράβωνος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρει (ΙΔ´ I. 40), ὅτι οἱ Μάγνητες τῆς Μαγνησίας τοῦ Μαιάνδρου, ἐξοντώθηκαν ἀπό τούς συμμάχους τῶν Κιμμερίων, τούς Τρῆρες, σέ μία ἐπιδρομή τους στήν περιοχή, μεταξύ 726 και 660 π.Χ. 

Οι Μαγνησίες της Μ. Ασίας

Οἱ Μάγνητες, μετά τό 352 π.Χ., θά περάσουν στήν ἐξουσία τοῦ Μακεδονικοῦ Βασιλείου, ὅταν ἡ περιοχή τους παραχωρήθηκε στόν Φίλιππο Β´ καί θά παραμείνουν ὑποτελεῖς μέχρι τήν ἦττα τοῦ Φιλίππου Ε´ τό 197 π.Χ. ἀπό τούς Ρωμαίους.

Στήν διάρκεια τῆς Ρωμαιοκρατίας θά παύσουν νά ἀναφέρονται ὡς ξεχωριστό φῦλο.