Η προϊστορία της Δυτικής Θράκης

Μαρώνεια, Άγιος Γεώργιος. Μεγαλιθική πύλη του δυτικού σκέλους των τειχών

Η προϊστορία στο χώρο της Δυτικής Θράκης

Διαμαντής Τριαντάφυλλος

Από τη Μέση και τη Νεότερη Παλαιολιθική εποχή βρέθηκαν κοντά στα Ρίζια του Έβρου αρκετά κομμάτια επεξεργασμένου πυριτόλιθου. Από τη Νεολιθική εποχή, που στη Θράκη φθάνει ως το 4500 π.Χ., η Παραδημή είναι ο μόνος οικισμός που έχει ανασκαφεί. Συγκρίνεται με τους οικισμούς Φωτολείβος Ι, Ντικιλί-Τας Ι και με τον πολιτισμό Vesselinovo-Karanovo III της Βουλγαρίας. Τα στιλβωμένα αγγεία δείχνουν υψηλή τεχνική, κάποια έχουν εγχάρακτη διακόσμηση και χαρακτηρίζονται από το κωνικό σχήμα του κάτω μέρους και τις κερατοειδείς ή κομβιόσχημες αποφύσεις στις λαβές. Η τρίτη περίοδος της Παραδημής έδωσε και εξαιρετικά ειδώλια. Στην τέταρτη περίοδο εμφανίζεται η κεραμική με γραφίτη (Graphit Malerei). Για τη νεολιθική αρχιτεκτονική δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία και οι υποθέσεις στηρίζονται στα ευρήματα του Karanovo. Η εποχή του Χαλκού (Σημ. ΔΕΕ: Ο συγγραφέας εννοεί προφανώς την Εποχή του Ορειχάλκου) αρχίζει γύρω στο 3000 π.Χ. Τα ευρήματα από την πρώιμη εποχή του Χαλκού (Σημ. ΔΕΕ: Εποχή Ορειχάλκου) στην Παραδημή μπορούν μόνο να παραβληθούν προς τα αντίστοιχα της Τροίας Ι. Περισσότερες πληροφορίες δίνουν οι οικισμοί του Φωτολείβους και του Ντικιλί-Τας που έδωσαν αρχιτεκτονικά λείψανα και πλούσια κεραμική με σχοινωτή διακόσμηση, χαρακτηριστική της Kurgan-Kultur (Schnurkeramik). Η Μέση Χαλκοκρατία δεν εμφανίζεται ανασκαφικά, ούτε τα μινυακά αγγεία που τη χαρακτηρίζουν. Άγνωστη ανασκαφικά είναι και η Ύστερη Χαλκοκρατία με τη μυκηναϊκή κεραμική. Τα κενά ως προς την εποχή του Χαλκού στη Θράκη συμπληρώνουν τα ανασκαφικά ευρήματα στη ΝΑ Βουλγαρία.

Οι πιο χαρακτηριστικές θέσεις της εποχής ως τα μέσα της Ύστερης Χαλκοκρατίας είναι τούμπες σχηματισμένες πάνω σε θέσεις χαλκολιθικές, νεολιθικές ή και νέες. Λίγο πριν από την αρχή της μέσης περιόδου της, εργαλεία και όπλα κατασκευάζονται από μέταλλο, χρησιμοποιούνται οι κλειστές μήτρες και γενικεύεται η ανάμιξη χαλκού και κασσίτερου. Σκοτεινές παραμένουν και η πρώιμη και μέση εποχή του Σιδήρου που αντιστοιχούν με την Πρωτογεωμετρική και Γεωμετρική του ελλαδικού χώρου. Στο ορεινό χωριό Ρούσσα του Έβρου βρέθηκαν κρηπιδώματα διαλυμένων τύμβων που περιλάμβαναν τάφους από σχιστόπλακες. Στην πρώτη περίοδο της Ρούσσας (9ος αιώνας π.Χ.) χρονολογούνται οι μεγαλύτεροι τάφοι, Dolmens, καθώς και η κεραμική με την αυλακωτή διακόσμηση στο λαιμό και τον ώμο των αγγείων. Χαρακτηριστικό σχήμα είναι ο «αμφορέας» με το αμφικωνικό σώμα, τον κωνικό λαιμό και τις τέσσερις κατακόρυφες κερατοειδείς αποφύσεις (Buckelkeramik). Τα γεωμετρικά σχέδια είναι εμπίεστα και εγχάρακτα ενώ αποδίδεται και η διακοσμητική μορφή του πελαργού. Στη δεύτερη περίοδο χρησιμοποιούνται στις θήκες τα μεγάλα τεφροδόχα αγγεία με τα υπολείμματα της καύσης των νεκρών, στην κεραμική κυριαρχεί η εμπίεστη διακόσμηση και εμφανίζονται οι χάλκινες και σιδερένιες τοξωτές και τριγωνικές πόρπες. Η κεραμική των δύο πρώτων περιόδων της Ρούσσας έχει ομοιότητες με την κεραμική της Τροίας VIIB2. Στην τρίτη περίοδο της Ρούσσας (γύρω στο 600 π.Χ.) ανήκουν οι απλές καύσεις ή τα τεφροδόχα αγγεία μέσα σε αβαθείς λάκκους. Χαρακτηριστικά κτερίσματα είναι τα σιδερένια μαχαιρίδια και οι αιχμές δοράτων. Σε υψώματα της Ροδόπης έχουν λαξευτεί σε βράχους δίσκοι ή και κοιλότητες σε διάφορους συνδυασμούς, ίχνη λατρείας ή αστρονομίας. Έχουν επίσης επισημανθεί ίχνη υπαίθριων ιερών. Στη θρησκεία και τη μυθολογία των αρχαίων Θρακών εμφανίζονται ο Ήλιος, ο Απόλλων, ο Μάρων, ο Ρήσος, ο Θραξ Ιππεύς ή Ήρως που αργότερα συμφύρεται με τον άγιο Γεώργιο και, βεβαίως, ο Ορφέας και ο Διόνυσος.

Περιοδικό "Αρχαιολογία και Τέχνες
Τεύχος 13 - Νοέμβριος 1984
Aφιέρωμα: Θράκη Κύριο θέμα Σελίδες: 10-19

Δικτυακός Τόπος: http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?artid=527