Η μυκηναϊκή επιγραφή της Ίκλαινας

Διαστάσεις θραύσματος: 2,5 Χ 4 εκατοστά

Η ανακάλυψη ενός θραύσματος από μια πινακίδα με σύμβολα της μυκηναϊκής γραφής (Γραμμική Β) προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στην επιστημονική κοινότητα, δεδομένου ότι αποτελεί το αρχαιότερο αναγνώσιμο κείμενο στην ευρωπαϊκή Ήπειρο. Το θέμα προκάλεσε την δημοσίευση σχετικού άρθρου στην ιστότοπο του γνωστού περιοδικού National Geographic (http://news.nationalgeographic.com/news/2011/03/110330-oldest-writing-europe-tablet-greece-science-mycenae-greek/) στις 30 Μαρτίου 2011, του οποίου παραθέτουμε μετάφραση.

ΔΕΕ

Ανακαλύφθηκε αρχαία πινακίδα:  

 Το παλαιότερο αναγνώσιμο κείμενο στην Ευρώπη

 Αυτή η ελληνική πινακίδα, που ανακαλύφθηκε σε μια τοποθεσία συνδεδεμένη με την μυθική παράδοση, διασώθηκε χάρη σε ένα ατύχημα, λένε οι ειδικοί.

Σύμβολα σε θραύσμα πήλινης πινακίδας που ανακαλύφθηκε στην Ελλάδα, αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό αναγνώσιμο κείμενο στην Ευρώπη, αναφέρει μια νέα μελέτη. 

Θεωρούμενη ως "μαγική ή μυστηριώδης" στην εποχή της, η γραφή στην πινακίδα επιβίωσε μόνο και μόνο επειδή πήρε φωτιά ένας σωρός σκουπίδια περίπου 3.500 χρόνια πριν, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Η πινακίδα, η οποία ανακαλύφθηκε σε έναν ελαιώνα στην περιοχή που τώρα βρίσκεται το χωριό Ίκλαινα (Σημ. ΔΕΕ: Περίπου 15 χλμ ΒΑ της Πύλου στην Μεσσηνία), δημιουργήθηκε από μυκηναίο γραφέα που μιλούσε την ελληνική γλώσσα, μεταξύ του 1450 και 1350 π.Χ., σύμφωνα με τους αρχαιολόγους. Οι Μυκηναίοι, οι οποίοι έγιναν θρύλος εν μέρει από την Ιλιάδα του Ομήρου, κυριάρχησαν σε μεγάλο τμήμα της Ελλάδας από το 1600 έως το 1100 π.Χ.

Μέχρι σήμερα, οι ανασκαφές στην Ίκλαινα έφεραν στο φως ένα πρώιμο μυκηναϊκό ανάκτορο, με γιγάντιους αναλημματικούς τοίχους (Σημ. ΔΕΕ: Τοιχία για προστασία από κατολισθήσεις), τοιχογραφίες, καθώς και ένα εκπληκτικά προηγμένο αποχετευτικό σύστημα, σύμφωνα με τον διευθύνοντα των ανασκαφών, Μιχαήλ Κοσμόπουλο, καθηγητή αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο St. Louis του Μιζούρι. Ωστόσο, η πινακίδα που βρέθηκε το περασμένο καλοκαίρι, αποτελεί τη μεγαλύτερη έκπληξη του πολυετούς προγράμματος, είπε ο κ. Κοσμόπουλος και συνέχισε:

"Σύμφωνα με όσα γνωρίζαμε, η πινακίδα αυτή δεν θα έπρεπε να βρίσκεται εκεί. Πρώτον, διότι οι μυκηναϊκές πινακίδες δεν θεωρούνταν ότι είχαν δημιουργηθεί τόσο νωρίς. Δεύτερον, μέχρι τώρα, επιγραφές είχαν βρεθεί μόνο σε ελάχιστα μεγάλα παλάτια, συμπεριλαμβανομένης και της προηγούμενης επιγραφής που κατείχε το ρεκόρ, και η οποία βρέθηκε στα ερείπια παλατιού σε αυτό που ήταν η πόλη των Μυκηνών. Αν και ο αρχαιολογικός τόπος της Ίκλαινας είχε να επιδείξει ένα παλάτι κατά την πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή, την περίοδο που δημιουργήθηκε η πινακίδα ο οικισμός είχε καταστεί ένας μικρός δορυφόρος της πόλης της Πύλου, έδρα του βασιλιά Νέστορα, βασικού χαρακτήρα της Ιλιάδας. Πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση όπου η αρχαιολογία συναντά τα αρχαία κείμενα και την ελληνική μυθολογία".

Η πινακίδα διατηρήθηκε από το ψήσιμο

Οι σημάνσεις επί του θραύσματος της πινακίδας - η οποία έχει ύψος περίπου 1 ίντσα (2,5 εκατοστά) και 1,5 ίντσα (4 εκατοστά) πλάτος - αποτελούν πρώιμα δείγματα του συστήματος γραφής που είναι γνωστό ως Γραμμική Β. Χρησιμοποιούμενη για μια πολύ αρχαία μορφή της ελληνικής, η Γραμμική Β αποτελείτο από περίπου 87 σημεία, που το κάθε ένα αντιπροσώπευε μία συλλαβή. Οι Μυκηναίοι φαίνεται ότι χρησιμοποίησαν τη Γραμμική Β για να καταγράφουν μόνο τα οικονομικά θέματα που ενδιέφεραν την κυβερνώσα ελίτ. Τα σημεία στην πρόσοψη της πινακίδας φαίνεται να σχηματίζουν ένα ρήμα που σχετίζεται με τις κατασκευές, λένε οι ερευνητές. Η πίσω πλευρά έχει έναν κατάλογο ονομάτων μαζί με αριθμούς - πιθανώς ένας κατάλογος ιδιοκτησίας.

"Επειδή αυτά τα αρχεία έτειναν να αποθηκεύονται μόνο για ένα οικονομικό έτος, ο πηλός δεν φτιαχνόταν για να διαρκεί", συνέχισε ο κ. Κοσμόπουλος, του οποίου η εργασία χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από την Επιτροπή της National Geographic Society για την Έρευνα και την Εξερεύνηση. "Εκείνες οι επιγραφές δεν ψήνονταν, παρά μόνο αποξηραίνονταν στον ήλιο και ήταν, συνεπώς, πολύ εύθραυστες [...] Βασικά κάποιος τότε πέταξε την πινακίδα στον λάκκο και στη συνέχεια έκαψε τα σκουπίδια του. Αυτή η φωτιά σκλήρυνε και διατήρησε την πινακίδα".

Δεν είναι η αρχαιότερη γραφή
Ενώ η πινακίδα της Ίκαλιανας αποτελεί παράδειγμα του αρχαιότερου συστήματος γραφής στην Ευρώπη, άλλες γραφές είναι ακόμα παλαιότερες εξηγεί ο κλασσικιστής Καθηγητής Thomas Palaima, ο οποίος δεν πήρε μέρος στην μελέτη, η οποία θα δημοσιευθεί στο τεύχος Απριλίου του περιοδικού για τα Πεπραγμένα της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην Αθήνα. Για παράδειγμα, γραφές που ανακαλύφθηκαν στην Κίνα, την Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, χρονολογούνται αρκετά παλαιότερα, γύρω στο 3000 π.Χ. Η Γραμμική Β θεωρείται ότι προήλθε από το παλαιότερο, ακόμη μη αποκρυπτογραφημένο σύστημα γραφής, γνωστό ως Γραμμική Α. Ορισμένοι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι η Γραμμική Α σχετίζεται με το αρχαιότερο ιερογλυφικό σύστημα, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι.

Μαγική, μυστηριώδης γραφή

Παρ' όλα αυτά η πινακίδα της Ίκλαινας αποτελεί ένα μοναδικό εύρημα, δήλωσε ο Tom Palaima, ειδικός στις Μυκηναϊκές πινακίδες και Διοίκηση, στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν, Τέξας. Εκτός από την ηλικία του, αυτό το τεχνούργημα (arifact) θα μπορούσε να προσφέρει πληροφορίες για τον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης των αρχαίων Ελληνικών βασιλείων, πρόσθεσε. Για παράδειγμα, οι αρχαιολόγοι παλαιότερα θεωρούσαν ότι οι ταμπλέτες αυτές κατασκευάζονταν και φυλάσσονταν αποκλειστικά στις μεγάλες πρωτεύουσες, ή τα "ανακτορικά κέντρα", όπως η Πύλος και οι Μυκήνες.

Η πινακίδα της Ίκλαινας, η οποία βρέθηκε στα ερείπια μιας πόλης β' κατηγορίας θα μπορούσε να υποδεικνύει ότι η παιδεία και η γραφειοκρατία κατά τα τέλη της Μυκηναϊκής περιόδου ήταν λιγότερο κεντροποιημένη από ό, τι εθεωρείτο μέχρι σήμερα. Ο Palaima πρόσθεσε ότι η ικανότητα ανάγνωσης και γραφής ήταν εξαιρετικά περιορισμένη κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο και θεωρούνταν από τους περισσότερους ανθρώπους ως μαγική ή μυστηριώδης. Πέρασαν 400 με 600 χρόνια πριν απομυθοποιηθεί ο γραπτός λόγος στην Ελλάδα, καθώς το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο ξεπέρασε τη Γραμμική Β και τελικά εξελίχθηκε στα 26 γράμματα (Σημ. ΔΕΕ: εννοεί τα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου, που ως γνωστόν προήλθε από το ελληνικό, που σήμερα έχει 24 γράμματα), που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή τη σελίδα.