Μια συνέντευξη

Με τον διεθνούς φήμης αρχαιολόγο Στέφανο Μίλλερ, υπερασπιστή της Μακεδονίας, στην κατοικία του στην αρχαία Νεμέα. Η Ελλάδα του έχει αποδώσει τιμητικά την ελληνική υπηκοότητα.

Μια Συνέντευξη στην εφημ. ΕΔΕΣΣΑΪΚΗ

Ποιο ήταν το κενό που ήρθε να καλύψει ο νέος Σύλλογος; Πιστεύετε ότι ήταν κάτι που έλειπε απ' την πόλη μας;

Όπως τονίζει συχνά ο Πρόεδρος του «Συλλόγου Ανάδειξης-Προστασίας Ελληνικής Ιστορίας και Παράδοσης» (Σ.Α.Π.Ε.Ι.Π.) κ. Χαράλαμπος Παπαζήσης, ο βασικότερος λόγος που γέννησε το ενδιαφέρον, αλλά και την ανάγκη ίδρυσής του ήταν η διαπίστωση της έλλειψης ενός Συλλόγου με στοχευμένες επιδιώξεις και σκοπούς στα θέματα που αναφέρονται στον τίτλο του. Στην περιοχή μας υπάρχουν βεβαίως πολλοί αξιόλογοι σύλλογοι που ασχολούνται με την ελληνική παράδοση μέσω χορευτικών μαθημάτων και εκδηλώσεων, αλλά Σύλλογος που θα ασχολούνταν εξειδικευμένα με την ανάδειξη της ελληνικής γενικότερα, αλλά και ειδικότερα της τοπικής ιστορίας και πολιτισμικής μας παράδοσης δεν υπήρχε. Παράλληλα είναι κοινός τόπος ότι τα σχολικά βιβλία δεν παρέχουν επαρκή πληροφόρηση και το διαδίκτυο περισσότερο προκαλεί σύγχυση, παρά διδάσκει. Αυτό το κενό στην ενημέρωση και στην γνώση θα προσπαθήσουμε να καλυφθεί. Σε  πρώτη φάση ξεκίνησε ένας κύκλος Σεμιναρίων που θα ολοκληρωθεί σε δύο περιόδους. Στην πρώτη περίοδο θα αναφερθούμε σε βασικά ζητήματα που απασχολούν και προβληματίζουν συχνά τους συμπολίτες μας, ενώ στην δεύτερη φάση τα θέματα θα είναι πιο εξειδικευμένα.

Ο κόσμος έχει ενημερωθεί; Υπάρχει ενδιαφέρον για εγγραφή μελών και στήριξη του συλλόγου; Ποιές οι εντυπώσεις απ' το πρώτο σεμινάριο;

Προσπαθούμε να ενημερώσουμε με κάθε μέσον και με την ευκαιρία θα ήθελα να ευχαριστήσω την ΕΔΕΣΣΑΪΚΗ που από την πρώτη στιγμή στάθηκε αρωγός στην πληροφόρηση του κόσμου για τις δραστηριότητες του Συλλόγου μας. Το ενδιαφέρον υπήρξε μεγάλο και επιβεβαίωσε τις αρχικές μας εκτιμήσεις ότι υπάρχει κόσμος που επιθυμεί να εμπλουτίσει τις γνώσεις του στα ζητήματα που προαναφέραμε. Η συμμετοχή στο πρώτο σεμινάριο ήταν πολύ μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, κάτι που με προβληματίζει και να εξηγήσω το γιατί. Όταν έκανα την πρόταση στην ιδρυτική Γενική Συνέλευση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και έτσι ξεκινήσαμε. Είχα βάλει ως ανώτατο όριο συμμετοχής τα 45-50 άτομα, ώστε να υπάρχει ουσιαστική συμμετοχή όλων, να επιλύονται όλες οι τυχόν απορίες, να υπάρχει χρόνος για συζήτηση, για διευκρινίσεις κλπ. Δεν ήταν στις προθέσεις μου το Σεμινάριο να μεταπέσει σε μια απλή ομιλία τύπου διάλεξης.

Διαβλέπω όμως ότι η συμμετοχή στις επόμενες συναντήσεις θα ξεπεράσει κατά πολύ το όριο που είχα θέσει, κάτι που πρέπει να διαχειριστούμε άμεσα και να βρούμε την σωστότερη λύση.

Ασχολείστε χρόνια με θέματα ιστορίας και κυρίως με την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα;

Η μεγάλη άγνοια που διαπίστωνα στις καθημερινές συζητήσεις σε μια σειρά από ζητήματα Ιστορίας, Εθνολογίας, Γλωσσολογίας, Λαογραφίας και στα συναφή θέματα. Ακόμη χειρότερη ήταν η ημιμάθεια που εντόπιζα σε αρκετούς με αποτέλεσμα να υπάρχει μια γενικευμένη σύγχυση. Ένας που δεν γνωρίζει κάποια πράγματα (ουδείς είναι παντογνώστης) θα επιδιώξει να ενημερωθεί διαβάζοντας ή ακούοντας. Ένας ημιμαθής θεωρεί ότι τα ξέρει όλα και δεν δέχεται ότι υπάρχουν άλλοι που γνωρίζουν πολλά περισσότερα.

Από την άλλη πλευρά συνειδητοποίησα ότι δεν υπήρχαν βιβλία στα οποία θα μπορούσε να καταφύγει κάποια/κάποιος που θα επιθυμούσε να ενημερωθεί στα παραπάνω θέματα, βιβλία εύκολα κατανοητά, αξιόπιστα ως προς τις πληροφορίες που μεταδίδουν, αλλά και να είναι εύκολο να διαπιστωθεί η εγκυρότητά τους με την τεκμηρίωση που περιέχουν, να έχουν χαμηλό κόστος, να είναι συνοπτικά κλπ. Ειδικά στο θέμα της Μακεδονίας τα βιβλία που υπήρχαν ήταν ογκώδη, πολυτελή και γι αυτό πανάκριβα, με πολλές λεπτομέρειες, κατάλληλα μεν για τους ερευνητές, αλλά όχι για τον μέσο πολίτη. Παράλληλα υπήρχε συνεχής προπαγανδιστικός καταιγισμός με αποτέλεσμα να αμφισβητείται και το αυτονόητο ότι δηλ. Μακεδονία=Ελλάδα.

Έπρεπε λοιπόν κάτι να γίνει. Έτσι ασχολήθηκα συστηματικά με αυτά τα ζητήματα. Είχα την τύχη να έχω ευχέρεια στις ξένες γλώσσες, αλλά και να γνωρίζω το τοπικό ιδίωμα, τα εντόπικα, με αποτέλεσμα να έχω την δυνατότητα να καταπιαστώ με αρκετά θέματα. Και αυτό έκανα.  

Γιατί σήμερα παρεξηγείται κάποιος που αγαπάει την πατρίδα του και είναι Φιλόπατρις και του …κολλάνε την "ετικέτα" Εθνικιστής;

Ανοίγετε ένα τεράστιο ζήτημα που απαιτεί πολλές διευκρινίσεις, αλλά δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα λόγω χώρου και έτσι θα επιχειρήσω να απαντήσω τηλεγραφικά. Ζούμε στην εποχή της κατευθυνόμενης παγκοσμιοποίησης, πίσω από την οποία υπάρχουν κολοσσιαία οικονομικά συμφέροντα, τα οποία έκριναν ότι θα ήταν πολύ εύκολος ο στόχος τους για συσσώρευση υπερκερδών εάν υπήρχε πλήρης εξαφάνιση των παραδοσιακών αξιών, κατάργηση των συνόρων, ισοπέδωση των εθνών και των εθνοτήτων και την μετατροπή της ανθρωπότητας σε μια τεράστια μάζα ανώνυμων καταναλωτών, χωρίς αυτοσυνείδηση, χωρίς παραδόσεις, χωρίς ρίζες. Όποιος τολμήσει να αντισταθεί υπάρχουν έτοιμες οι ετικέτες: εθνικιστής, ρατσιστής, ακροδεξιός, ναζιστής κλπ, κλπ. Ένας φιλόπατρις, ένας συνειδητός πατριώτης «χαλάει την σούπα» σε πολλούς, κυρίως όμως στους «παγκοσμιοποιητές». Έχουν φροντίσει λοιπόν, εδώ και χρόνια, να καλλιεργήσουν στους απλούς πολίτες μέσω των ελεγχόμενων ΜΜΕ παβλοφικού τύπου ανακλαστικά και έτσι απλοποιούν σε μεγάλο βαθμό το έργο τους. Όποιος δεν συμφωνεί με τα σχέδιά τους χαρακτηρίζεται «εθνικιστής» και αυτομάτως απομονώνεται. Ευτυχώς τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν και οι λαοί να ξυπνούν.

Τα παιδιά σήμερα έχουν γνώσεις ιστορίας και δη τοπικής; Τι συμβουλή θα δίνατε ως ιστορικός συγγραφέας, στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς;

Η κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι απαράδεκτη από κάθε άποψη. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη φωτισμένοι δάσκαλοι και καθηγητές που προσπαθούν να μορφώσουν τα παιδιά παρά το δυσμενές κλίμα που έχουν δημιουργήσει Μπαλτάδες και Γιαβρούμογλου. Αυτοί οι φωτισμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμβουλεύσουν καλύτερα από εμένα τα παιδιά. Φοβάμαι ότι σύντομα θα καταλήξουμε στο «κρυφό σχολειό» της παράδοσης. Εκείνο πάντως που θέλω να υπενθυμίσω στον κάθε σκεπτόμενο πολίτη είναι ότι οι λαοί που ξεχνούν την Ιστορία τους είναι καταδικασμένοι να την ξαναζήσουν στην χειρότερη εκδοχή.

Η κατάσταση στην Βαλκανική σας ανησυχεί;

Ασφαλώς και με ανησυχεί, όχι για άλλον λόγο, αλλά λόγω της ανεπάρκειας της σημερινής κυβέρνησης. Εάν υπήρχε μια σοβαρή και αξιόλογη ηγεσία θα μπορούσαμε να επωφεληθούμε αφάνταστα από την σημερινή κατάσταση. Δεν θέλω να πω περισσότερα.

Ολοκληρώνοντας, θα θέλαμε να μας μιλήσετε για το συγγραφικό σας έργο.

Πέρα από τρία πολύ γνωστά βιβλία μου στους ερευνητές και ειδικούς δηλ. τα δύο μεγάλα λεξικά (των αρχαιοελληνικών φύλων και των λαών του αρχαίου κόσμου) και την μελέτη για την εθνογένεση των Αλβανών και τους αρβανιτόφωνους Έλληνες, υπάρχουν τα άλλα τρία βιβλία για την Μακεδονία, το «Μακεδονικά Ι», το «Μακεδονικά ΙΙ» και το «Αρχαία Μακεδονία». Υπάρχουν γύρω στα δέκα ακόμα βιβλία, από τα οποία δυστυχώς τα περισσότερα έχουν εξαντληθεί και οι εκδότες μου, διστάζουν να τα επανεκδώσουν λόγω της οικονομικής κρίσης. Μέχρι τέλος του χρόνου θα έχει κυκλοφορήσει και το βιβλίο που συν-γράψαμε με τον Καθηγητή Νεώτερης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Νικ. Βασιλειάδη με τίτλο «Από τον σλαβομακεδονισμό στον σκοπιανό μακεδονισμό-Η γενεαλογία μιας εθνολογικής λαθροχειρίας» από τις εκδόσεις «Μπαρμπουνάκη».

Και συνεχίζουμε…

ΔΕΕ

Δεύτερη επίσημη γλώσσα στα Σκόπια τα αλβανικά!

Επιβεβαιώθηκε η ανάλυση για το μέλλον του σκοπιανού κράτους που πριν από 8 μήνες περίπου είχα δημοσιεύσει εδώ: 

http://ethnologic.blogspot.gr/2017/03/blog-post_11.html  

όπου τόνιζα ότι:

"...Θα εξαναγκαστούν οι Σλάβοι των Σκοπίων να ικανοποιήσουν σταδιακά τα βασικά αιτήματα των αλβανικής καταγωγής κατοίκων της χώρας οι οποίοι απαιτούν να αναγνωρισθούν ως ισότιμη εθνότητα της χώρας, δηλ. αναγνώριση της αλβανικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους παράλληλα με την σκοπιανή, διδασκαλία της στα σχολεία, ίδρυση αλβανόφωνου Πανεπιστημίου, ισοτιμία στην επιλογή των ανωτάτων στελεχών στρατού, αστυνομίας, δημόσιας διοίκησης, κρατικών Οργανισμών κλπ και κυρίως εναλλαγή στις θέσεις του Προέδρου Δημοκρατίας και Πρωθυπουργού (Αλβανός-Σλάβος και Σλάβος-Αλβανός αντίστοιχα)..."

ΔΕΕ

Δεύτερη επίσημη γλώσσα 

στα Σκόπια τα αλβανικά!

Τα ανταλλάγματα από τα Τίρανα και οι υποψίες για δάκτυλο Άγκυρας

Η Αλβανία επιχειρεί να απλώσει τα «πλοκάμια» της στα Βαλκάνια και να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή, στο πλαίσιο του μεγαλοϊδεατισμού της. 

Στην κατεύθυνση αυτή, κατάφερε να πείσει τα Σκόπια να εγκρίνουν σχέδιο νόμου για την ανακήρυξη της αλβανικής γλώσσας ως δεύτερης επίσημης στη χώρα. Ως αντάλλαγμα, τα Τίρανα προσφέρουν τη στήριξή τους στον αλυτρωτισμό των Σκοπίων, κυρίως σε βάρος της Ελλάδας, αλλά και στην κυβέρνηση Ζάεφ. Ελληνικές πηγές βλέπουν τουρκικό δάκτυλο πίσω από το σχέδιο αυτό, στο οποίο εντάσσουν και την πρόσφατη άρνηση του Κοσσυφοπεδίου να συμφωνήσει στα σύνορά του με το Μαυροβούνιο. 

Το Κοινοβούλιο της ΠΓΔΜ ενέκρινε την περασμένη Τετάρτη σχέδιο νόμου που καθιστά την αλβανική δεύτερη επίσημη γλώσσα της χώρας, εν μέσω κριτικής από την αντιπολίτευση. Δίδεται έτσι η δυνατότητα περαιτέρω παρέμβασης των Αλβανών στα Σκόπια και συγκεκριμένα σε όλα τα θεσμικά όργανα και τους δημόσιους οργανισμούς. Όχημα για να το πετύχουν αυτό τα Τίρανα είχαν την αλβανική μειονότητα, η οποία αποτελεί το ένα τέταρτο του πληθυσμού της ΠΓΔΜ. Με τον ίδιο τρόπο οι Αλβανοί κινούνται προκειμένου να αυξήσουν την επιρροή τους και σε άλλες γειτονικές χώρες, ενώ δεν πρέπει να αγνοείται και το θέμα των «Τσάμηδων», που εγείρουν σε βάρος της Ελλάδας σε ένα γενικότερο πλαίσιο δημιουργίας της «Μεγάλης Αλβανίας». 

Πριν από μερικές ημέρες η νέα επιτροπή της κυβέρνησης του Κοσόβου για την οριοθέτηση των συνόρων με το Μαυροβούνιο δεν έδωσε το πράσινο φως για την επικύρωση της σχετικής διακρατικής συμφωνίας. Σημειώνεται ότι Κόσοβο και Μαυροβούνιο είχαν καθορίσει τη συνοριογραμμή τους το 2015 και αυτό που απέμεινε ήταν η έγκρισή της από τα δύο Κοινοβούλια, κάτι που δεν συνέβη από την κυβέρνηση Χαραντινάι. Το γεγονός προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ, αλλά ικανοποίηση στην Αλβανία. 

Στο μεταξύ, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης των Σκοπίων Μπούγιαρ Οσμάνι χαρακτήρισε χθες «χρυσό παράθυρο ευκαιρίας» για λύση του ζητήματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ εντός του 2018 και αυτό γιατί, όπως είπε, το επόμενο έτος, το 2019, είναι εκλογικό για την Ελλάδα, την ΠΓΔΜ, αλλά και την Ε.Ε.

http://www.dimokratianews.gr/content/80234/deyteri-episimi-glossa-sta-skopia-ta-alvanika

Από τι πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος;

Από τι πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος;

Αμερικανοί επιστήμονες που ασχολήθηκαν διεξοδικά με τον θάνατό του, αναφέρουν πως οφειλόταν σε αλκοολική ηπατοπάθεια, δηλητηρίαση με αρσενικό ή στρυχνίνη, ηπατίτιδα, περιτονίτιδα, σαλμονέλωση, τραυματισμό και φλεγμονή.

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Πολίτης», ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Ρόμπιν Λέιν-Φοξ, που υπήρξε σύμβουλος του Ολιβερ Στόουν σε θέματα ιστορίας της ταινίας του, αναφέρει πως δεν είναι γνωστά τα αίτια του θανάτου του Αλέξανδρου.

Ο Δημήτρης Τσουτσούλης, Senior registrar του Νοσοκομείου Hammersmith του Λονδίνου, αποδίδει τον θάνατο πιθανότατα σε τυφοειδή πυρετό, σύμφωνα με αμερικανούς ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ οι οποίοι διατύπωσαν τις απόψεις τους σε τεύχος της επιθεώρησης «New England Journal Medicin» στις 11 Ιουνίου 1998.

Τα περί δηλητηρίασης με στρυχνίνη, που στην εποχή του ήταν άγνωστη, από τη γυναίκα του, τη Ρωξάννη, επειδή είχε σεξουαλικές σχέσεις τάχα με τον Ηφαιστίωνα, ανήκουν στον χώρο της φαντασίας. Επίσης από την αρχαιότητα ακόμη υποστηρίχθηκε η άποψη ότι ο Αλέξανδρος δηλητηριάστηκε είτε από τον Μήδιο είτε από τον γιο του Αντίπατρου, τον Ιόλα, ο οποίος ήταν αρχιοινοχόος του. Ακόμη, ότι σε αυτή τη συνωμοσία έλαβε μέρος και ο Αντίπατρος και πως το δηλητήριο το έστειλε ο Αριστοτέλης, ο δάσκαλός του, επειδή φοβήθηκε για τον εαυτό του μετά την εκτέλεση του Καλλισθένη, που ήταν μαθητής του.

«Από προσωπική έρευνα και με την πολύτιμη συμβολή του αείμνηστου καθηγητή της Χειρουργικής Χαράλαμπου Σμπαρούνη επάνω στα συμπτώματα της πάθησης που προκάλεσε τον θάνατο του Αλέξανδρου οδηγηθήκαμε στην πιθανότερη αιτία που τον προκάλεσε. Ξέρουμε ότι αυτά κράτησαν 14 ημέρες γιατί ο θάνατός του δεν ήταν αιφνίδιος. Ας τα παρακολουθήσουμε», αναφέρει ο ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Νίκος Παπανικολάου. 

Την πρώτη ημέρα, 31 Μαΐου (15 Δαισίου) 323 π.X., ύστερα από βαρύ φαγητό και οινοποσία, αισθάνθηκε έντονο πόνο στην κοιλιά και στον θώρακα, που τον ακολούθησε εμετός, ρίγος και πυρετός. Τη δεύτερη ημέρα αισθάνθηκε εξάντληση, που δεν τον δυσκόλεψε το βράδυ να φάει και να πιει ώσπου να μεθύσει. Ο πόνος στην κοιλιά συνεχίστηκε με αντανάκλαση στον ώμο. Ο πυρετός και το ρίγος εξακολούθησαν. Την τρίτη ημέρα ο πυρετός παρέμεινε υψηλός και συνοδεύτηκε από ιδρώτα, ρίγος και σωματική κατάπτωση. Την τέταρτη, πέμπτη, έκτη και έβδομη ημέρα η κατάσταση επιδεινώθηκε και, άρρωστος, δεν είχε καλή επικοινωνία. Την όγδοη έφτασε σε προκωματώδη κατάσταση που κράτησε ως τη δωδεκάτη ημέρα. 

Παρ' όλα αυτά όρισε διάδοχός του να είναι ο «κράτιστος». Τη δέκατη τρίτη ημέρα η αναπνοή του δυσχεραίνεται και η όψη του παίρνει το χαρακτηριστικό περιτονιδικό προσωπείο, το «ιπποκράτειο προσωπείο», όπως χαρακτηριστικά λέγεται στην Ιατρική, γιατί πρώτος το περιέγραψε ο πατέρας της Ιατρικής. Τη δέκατη τέταρτη ημέρα, 13 Ιουνίου, πέθανε.

H συμπτωματολογία της πάθησης του βασιλιά της Μακεδονίας, με τα σημερινά δεδομένα της ιατρικής επιστήμης, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πέθανε από χολολιθίαση, η οποία του προκαλούσε συχνές κρίσεις.

Είναι γνωστό ότι η χολολιθίαση οδηγεί σε οξεία πυώδη ή σηπτική χολοκυστίτιδα και χολαγγειίτιδα και σε οξεία νεκρωτική ή σηπτική παγκρεατίτιδα. Έτσι, γίνεται φανερό ότι αυτή πρέπει να οδήγησε στον θάνατο τον Μέγα Αλέξανδρο, γιατί της αρρώστιας προηγήθηκε βαρύ γεύμα και κατάχρηση οινοπνεύματος και γιατί η εξέλιξή της είχε την τυπική εικόνα της οξείας παγκρεατίτιδας, δηλαδή διαξιφιστικό πόνο στην κοιλιά με αντανάκλαση στον θώρακα, συνοδευόμενο από εμετό, από ρίγος και πυρετό, κολλώδεις ιδρώτες, ωχρότητα, συγχυτική κατάσταση, παραλήρημα και «ιπποκράτειο προσωπείο». Στη ληξιαρχική πράξη θανάτου θα μπορούσαμε σήμερα να αναφέρουμε ως αιτία: οξεία παγκρεατίτιδα.

Νίκος Χασαπόπουλος

in.gr

Σφραγιδόλιθος ασύγκριτης τέχνης

Σφραγιδόλιθος ασύγκριτης τέχνης 

με σκηνές Ιλιάδας

Από τον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» της Πύλου

Ένας σφραγιδόλιθος από αχάτη με εγχάρακτο σχέδιο εκπληκτικής τέχνης και λεπτομέρειας, που απεικονίζει μια εντυπωσιακή σκηνή μάχης, έχει εντυπωσιάσει τους αμερικανούς αρχαιολόγους. Ο σφραγιδόλιθος βρέθηκε στον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» στην Πύλο και θυμίζει σκηνές Ιλιάδας

Συγκεκριμένα, πριν από δυο χρόνια, οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι ανακάλυψαν στον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» στην Πύλο ένα μικροσκοπικό αντικείμενο, μεγέθους περίπου 3,5 εκατοστών. 

Όπως αναφέρει δημοσίευμα των New York Times, στην αρχή πίστεψαν ότι ήταν ένα είδος μεγάλης χάντρας και το έβαλαν στην άκρη για να επικεντρωθούν σε άλλα, πιο εντυπωσιακά αντικείμενα, όπως χρυσά δαχτυλίδια, τα οποία βρέθηκαν σε τάφο του 1500 π.Χ. με πλούσια κτερίσματα. 

Όταν όμως στη συνέχεια ο συντηρητής του αντικειμένου απομάκρυνε όλες τις προσμίξεις από την επιφάνεια της «χάντρας», αυτό που αποκαλύφθηκε άφησε εμβρόντητους ειδικούς και μη: Ένας σφραγιδόλιθος από αχάτη με εγχάρακτο σχέδιο εκπληκτικής τέχνης και λεπτομέρειας, που απεικονίζει μια εντυπωσιακή σκηνή μάχης, όπου «πρωταγωνιστεί» ένας πολεμιστής-ήρωας, γυμνός και με μακριά μαλλιά. 

Ο ένας από τους δυο εχθρούς του κείτεται νεκρός κάτω από τα πόδια του, ενώ ο δεύτερος απεικονίζεται λίγα δευτερόλεπτα πριν τον θάνατό του, όταν δηλαδή ο ήρωας, που τον έχει ακινητοποιήσει πιάνοντάς τον από την περικεφαλαία, βυθίζει το ξίφος στο στέρνο του. 

Σφραγιδόλιθος ασύγκριτης τέχνης 

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τους δυο ανασκαφείς για το ανεπανάληπτο εύρημα που, σύμφωνα με το αμερικανικό δημοσίευμα το οποίο επικαλείται δήλωση του Malcolm H. Wiener, ειδικού στην αιγαιακή προϊστορία, πρόκειται για «ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα τέχνης στο Αιγαίο που μπορεί να συγκριθεί με μερικά σχέδια του Μιχαήλ Αγγέλου στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης».

Ακολουθεί η συνέντευξη με τους δυο ανασκαφείς:

Ερ. Μιλήστε μας για τον σφραγιδόλιθο, την απεικόνιση και τη σημασία του. Γιατί το αμερικανικό άρθρο μιλάει για σχέση με ομηρικές σκηνές; 

Απ. Η σκηνή απεικονίζει μια μάχη μεταξύ τριών πολεμιστών. Ο ήρωας, που δεν φέρει ασπίδα και φοράει βραχύ περίζωμα, έχει ήδη νικήσει έναν αντίπαλο και είναι έτοιμος να σκοτώσει έναν άλλο. Αν και δεν έχουμε ισχυριστεί ότι η σκηνή σχετίζεται άμεσα με τα έπη του Ομήρου, παραπέμπει σε κάποιες σκηνές μάχης στην Ιλιάδα. Ο σφραγιδόλιθος είναι το πιο έξοχο δείγμα γλυπτικής της Εποχής του Χαλκού που έχει βρεθεί. 

Ερ. Γιατί πιστεύετε, σύμφωνα με το άρθρο, ότι ο καλλιτέχνης ήταν μύωπας; 

Απ. Ο δημοσιογράφος των Times New York έκανε αυτή την εκτίμηση, επειδή το αντικείμενο είναι τόσο μικρό και με τόση λεπτομέρεια επεξεργασμένη. Ο σφραγιδόλιθος έχει μήκος μόλις 3,5 εκατοστά και θα ήταν τρομερά δύσκολο να δημιουργήσεις ένα έργο με τόση λεπτομέρεια πάνω σε τόσο μικρή και σκληρή επιφάνεια. 

Ερ. Γνωρίζετε με ποιον τρόπο έγινε η χάραξή του κι αν χρησιμοποιήθηκαν μεγεθυντικοί φακοί; 

Απ. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε πώς χαράχθηκαν αυτοί οι σφραγιδόλιθοι. Δεν έχουν βρεθεί μεγεθυντικοί φακοί ως τώρα, ούτε στην Κρήτη ούτε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Όμως είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε κάποιος να χάραξε κάτι με τόση λεπτομέρεια με γυμνό μάτι.

Ερ. Ποιος ήταν ο τόπος προέλευσης του σφραγιδόλιθου;

Απ. Πιστεύουμε ότι δημιουργήθηκε στη Νεοανακτορική εποχή στην Κρήτη και όχι στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από όσο γνωρίζουμε, οι Μυκηναίοι δεν κατείχαν την τεχνολογία για να παράγουν τέτοια αριστουργήματα.

Ερ. Τι άλλο περιμένουμε από τους θησαυρούς του τάφου στην Πύλο;

Απ. Υπάρχουν πολλοί θησαυροί που ετοιμάζουμε για δημοσίευση, συμπεριλαμβανομένων δυο χρυσά κύπελλα κι ένα ξίφος με χρυσό χείλος. Υπάρχουν πάρα πολλά αντικείμενα που χρειάζονται συντήρηση, η οποία είναι μια πολύ χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία. Έχουμε μερικούς από τους καλύτερους Έλληνες συντηρητές που μας βοηθούν σε αυτό το τεράστιο έργο.

Ερ. Πόσα σφραγιδόλιθοι βρέθηκαν συνολικά;

Απ. Ήταν πάνω από 50, αλλά αυτός είναι μακράν ο καλύτερος. Δεν υπάρχει όμοιός του.

Η ανασκαφή του τάφου 

του «Γρύπα Πολεμιστή» στην Πύλο 

Το καλοκαίρι του 2015 η σκαπάνη των Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ έφερε στο φως έναν ασύλητο, πλούσια κτερισμένο, λακκοειδή τάφο, πλησίον του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορα, στον Ανω Εγκλιανό, στη Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστορος. Όπως είχε αναφέρει τότε το ΥΠΠΟΑ, τάφος, ο οποίος ανήκε σε πολεμιστή, χρονολογείται περίπου το 1500 π. Χ. (Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδος) και αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια.

Ένας χρόνο πριν, τον Οκτώβριο του 2016, οι ανασκαφείς δημιούργησαν πάλι αίσθηση, όταν κατά τη διάλεξή τους στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας είχαν παρουσιάσει το πρόσωπο του «ενοίκου» του τάφου, όπως είχε ανασυσταθεί από τα οστά του κρανίου του: Ένας όμορφος άνδρας, με μακριά μαύρα μαλλιά, περίπου 30-35 ετών. «Τον έχουμε αποκαταστήσει με μακριά μαύρα μαλλιά, με βάση την αναπαράσταση πολεμιστή που βρέθηκε σε μία σφραγίδα στον τάφο και η οποία θα δημοσιευτεί του χρόνου», είχε αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τότε η κ. Στόκερ, προαναγγέλλοντας την εντυπωσιακή ανακάλυψη. 

Το ανασκαφικό πρόγραμμα στην Πύλο, υπό τους δυο ανασκαφείς, διεξήχθη από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών κατόπιν άδειας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όλες οι εργασίες διενεργήθηκαν υπό την άμεση εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 45 αρχαιολόγοι, εξειδικευμένοι επιστήμονες και φοιτητές διαφόρων εθνικοτήτων από πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού.

in.gr, ΑΠΕ-ΜΠΕ

http://news.in.gr/culture/article/?aid=1500173080

Οι Μακεδόνες αγωνιστές μετά την καταστροφή της Νάουσας (1822)

Στα δεξιά η κα Βίκυ Χατζάρα

Παραλειπόμενα από την επιτυχημένη εκδήλωση παρουσίασης του νέου βιβλίου του εκλεκτού Ναουσαίου λόγιου Μανώλη Βαλσαμίδη "ΨΗΦΙΔΕΣ, 6ος τόμος, ΙΣΤΟΡΙΚΑ" που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2017 στην αίθουσα "Βέτλανς" στην Νάουσα. Εκπληκτική για πολλούς λόγους η σπουδαία εισήγηση της κας Β. Χατζάρα, που την ζητήσαμε και είχε την καλοσύνη να μας την στείλει.  

ΔΕΕ

Οι Μακεδόνες αγωνιστές 

μετά την καταστροφή της Νάουσας (1822)

Βικτωρία Χατζάρα, δικηγόρος Αθηνών

Καλησπέρα και από εμένα

Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τη μη κερδοσκοπική εταιρία «Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος», για την ευκαιρία που μου δίνεται να συμμετέχω στη σημερινή εκδήλωση.

Θέλω όμως πρώτα και πάνω απ’ όλα να ευχαριστήσω τον κύριο Μανώλη, τον «παππού» μας, για την τεράστια τιμή που μου κάνει να συμπαρουσιάσω τον έκτο τόμο από τις «Ψηφίδες» του, τιμή που δεν περίμενα να μου γίνει. Μπορεί να μην συνυπήρξαμε με τον κύριο Μανώλη στον Πυρσό τον καιρό που είχα την ευκαιρία να συμμετέχω στις διοργανώσεις του, είχε όμως αφήσει παντού το στίγμα του. Μας έμαθε πολλά, πρώτα στη μητέρα μου και μέσα από αυτήν και σε μένα, πράγματα που με βοηθάνε μέχρι και σήμερα στη δουλειά μου, αν και τόσο διαφορετική και αν και τόσα χρόνια μετά. Μας (και μου) έδωσε όμως πάνω απ’ όλα την τόσο σπάνια ευκαιρία να δούμε και έξω από τα όρια της μικρής μας πόλης, να αλληλεπιδράσουμε με ξένους πολιτισμούς και να συνειδητοποιήσουμε πόσο ξεχωριστός και μοναδικός είναι ο δικός μας.

Και αυτή είναι μια κληρονομιά που δύσκολα ξεπερνιέται. Γιατί δεν φτάνει μόνο να αγαπάς αυτό που είναι στο DNA σου. Πρέπει και να βλέπεις και πέρα από αυτό, να μην φοβάσαι να το «μετρήσεις» με άλλα, ακόμα κι αν σου λένε ότι είναι ίσως ανώτερα, για να συνειδητοποιήσεις ότι πρέπει να είσαι περήφανος για αυτά που έχεις ριζωμένα μέσα σου.

Αυτό έρχονται να κάνουν και οι «Ψηφίδες», από μία άλλη ίσως οπτική πλευρά. Γιατί δεν του έφτανε του «παππού» μας να έχει αφήσει μια πολιτιστική παρακαταθήκη, ήθελε να μεγαλώσει την κληρονομιά που αφήνει σε όλους μας, ήθελε να μας δώσει και άλλους ακόμα λόγους να αγαπήσουμε την πατρίδα μας και να νιώσουμε περήφανοι για αυτήν.

Αυτή τη φορά όμως όχι πολιτιστικούς, όχι τετριμμένα κλισέ περί μοναδικότητας της Μπούλας, αλλά απτά, ιστορικά δεδομένα, που έρχονται να πλαισιώσουν, να συμπληρώσουν την εικόνα που έχουμε για τη μοναδικότητα του τόπου μας, και να μας δώσουν επιπλέον λόγους να είμαστε περήφανοι όταν λέμε από πού κρατάει η σκούφια μας – πόσο μάλλον για εμάς που ζούμε μακριά από την πατρίδα. Έρχονται να ενώσουν τις «Ψηφίδες» της πόλης μας και της παρακαταθήκης που κληρονομήσαμε από τη στιγμή που γεννηθήκαμε σε αυτήν.

Δεν θέλω να σας κουράσω με λεπτομέρειες για το βιβλίο, σκοπός άλλωστε δεν είναι να σας πω εγώ τι λέει, αλλά να πω γιατί πρέπει και γιατί αξίζει πραγματικά τον κόπο να το διαβάσετε μόνοι σας.

Γνωρίζοντας και τον κύριο Μανώλη και διαβάζοντας τις ιστορικές του «Ψηφίδες» καταλαβαίνει κανείς ότι είναι αποτέλεσμα κοπιαστικής έρευνας, ότι τα γεγονότα που αναφέρει είναι βγαλμένα από καλά κρυμμένες σελίδες της ιστορίας μας. Σελίδες που ποτέ κανείς δεν μας έμαθε. Σελίδες όμως που, τουλάχιστον στα δικά μας σχολεία έπρεπε να μας μάθουν. Γιατί όλοι μάθαμε κάποτε για τα κατορθώματα των μεγάλων ηρώων, του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη, του Ανδρούτσου. Ποτέ όμως δεν μάθαμε, και αυτό είναι παράλειψη, ότι πίσω από αυτά τα κατορθώματα υπήρχε και ένας Καρατάσος.

Αυτό έρχεται να κάνει με τις ιστορικές του «Ψηφίδες» ο κύριος Μανώλης. Έρχεται να μας μάθει, για άλλη μια φορά, ότι η ιστορική συνεισφορά μας δεν περιορίζεται στο δρώμενο ή στην κλωστοϋφαντουργία, αλλά είναι αναπόσπαστα δεμένη με την ελευθερία της χώρας μας. Ότι ο αγώνας και η θυσία της πόλης δεν περιορίστηκε στο Ολοκαύτωμα που όλοι ξέρουμε και γιορτάζουμε, αλλά συνεχίστηκε και πολύ μετά. Όλοι ξέρουμε, όπως και ακούσαμε μόλις, τις δραματικές συνέπειες και το βαρύ τίμημα που πλήρωσε η πόλη για την επανάστασή της. Τα βιώματα της εποχής αντανακλώνται άλλωστε χαρακτηριστικά και στα τραγούδια που έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα, τραγούδια που μεταφέρονται στις «Ψηφίδες». Μας μεταφέρονται αυτούσια δύο τραγούδια για τον χαλασμό, δύο τραγούδια που έχουν όμως κοινό τόπο. Χαρακτηριστικά και μόνο και στα δύο αυτά υπάρχουν κοινοί στίχοι: 

«Πήραν μανούλες με παιδιά και πεθερές με νύφες

πήραν και μιαν αρχόντισσα και μια κυρά μεγάλη

απ’ το φλουρί δε φαίνονταν κι απ’ το μαργαριτάρι

-    Περπάτα μήλο κόκκινο και ρόιδο μου βαμμένο

Μήνα τα ρούχα σε βαρούν μήνα τα κοντογούνια;

- Μήτε τα ρούχα με βαρούν μήτε τα κοντογούνια

Μον’ με βαρεί το ντέρτι μου που έχω στην καρδιά μου

Μου πήραν τον αντρούλη μου μέσα απ’ την αγκαλιά μου»

Το ότι οι στίχοι αυτοί βρίσκονται και στα δύο τραγούδια που έχουν φτάσει μέχρι εμάς για την καταστροφή της Νάουσας, είναι από μόνο του απόδειξη των δεινών που πέρασε ο ντόπιος πληθυσμός. Γιατί ποια άλλη εξήγηση υπάρχει εκτός από το ότι τα γεγονότα αυτά, οι αρπαγές των γυναικών και ο χωρισμός των οικογενειών, έγιναν στην πραγματικότητα;

Σε κανέναν μας όμως δεν διδάχτηκε, και αυτό έρχονται να κάνουν οι «Ψηφίδες», ότι η επανάσταση της Νάουσας δεν ήταν ένα πυροτέχνημα. Δεν ήταν απλά μία κίνηση αντιπερισπασμού για το καλό της επανάστασης στα νότια. Αλλά πήγαζε από τη γνήσια πίστη των κατοίκων της στην ιδέα της πατρίδας και τη θέλησή τους να ζήσουν ελεύθεροι.

Όπως αναφέρει και ο κύριος Μανώλης, η Νάουσα είχε άλλωστε προνόμια, δεν θεωρήθηκε ποτέ κατακτημένη, δεν είχε τζαμί, δεν είχε τουρκική φρουρά, δεν είχε κάποιο λόγο να επαναστατήσει, εκτός από την εθνική της συνείδηση. Ο πλούτος άλλωστε και τα προνόμια της πόλης μέχρι την επανάστασή της έχουν περάσει στα ίδια τα δημοτικά τραγούδια του χαλασμού που είπαμε: «απ’ το φλουρί δεν φαίνονταν κι απ’ το μαργαριτάρι». Πώς αλλιώς, χωρίς προνόμια θα μπορούσαν να είναι εμφανή τέτοια πλούτη; Προνόμια όμως που χάθηκαν μονομιάς μετά την επανάσταση και το Ολοκαύτωμα, όπως επίσης αναφέρεται στις «Ψηφίδες». Γι’ αυτό ίσως και έπεσε ανάθεμα στους «υπαίτιους», στους υποκινητές της επανάστασης.

Νικόλαος Κασομούλης (1795 – 1872)

Περιγράφεται στις «Ψηφίδες» αναλυτικά η κάθοδος του Νικόλα Κασομούλη στο Νότο μετά την καταστροφή, ενός εμπόρου με καταγωγή από το Πισοδέρι, που από το 1820 είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, και που είχε αναλάβει την οργάνωση της επανάστασης στις περιοχές του Ολύμπου και της Νάουσας. Στην περιγραφή αυτή χαρακτηριστικά περιγράφεται πώς, μετά την άφιξή του στην Κοζάνη, άκουγε τους ντόπιους να λένε ότι «κατέστρεψε τον τόπο», ενώ αργότερα ακόμα και τοπικοί άρχοντες τον κατηγορούσαν ότι πήρε τον κόσμο στο λαιμό του. Το λαϊκό αυτό ανάθεμα άλλωστε, φαίνεται να πέρασε στο λαϊκό υποσυνείδητο, αφού σε ένα από τα τραγούδια για τον χαλασμό οι στίχοι αναφέρουν χαρακτηριστικά:

«Ανάθεμα στους αίτιους και στους Μωραϊτάδες,

που σήκωσαν επανάσταση που σήκωσαν κεφάλι

που χάλασαν το Αϊβαλί, που χάλασαν τη Χίο,

που χάλασαν τη Νιάουστα που ‘ταν κεφαλοχώρι»

Και μετά όμως την καταστροφή η πόλη συνέχισε να προσφέρει στον κοινό αγώνα, κάτι που δεν αναφέρεται σε κανένα σχολικό βιβλίο, και ομολογώ ότι χωρίς τις «Ψηφίδες» το πιο πιθανό είναι να μην μάθαινα ποτέ.

Αγγελής Γάτσος ( 1771 - 1839 ), ο υπερήφανος 

σλαβόφωνος Μακεδόνας Έλληνας αγωνιστής

Ποιος από εμάς ήξερε ότι οι Μακεδόνες με αρχηγό τον Τάσο Καρατάσο και τον Αγγελή Γάτσο, κατέβηκαν στο Μεσολόγγι και συμμετείχαν στη μάχη των Δερβενακίων; Ποιος από εμάς ήξερε ότι το 1823 ο Καρατάσος αναγορεύθηκε στρατηγός Καρύστου;

Οι «Ψηφίδες» έρχονται να συμπληρώσουν, χάρη στην έρευνα του κυρίου Μανώλη, το μωσαϊκό της ελληνικής επανάστασης. Ρίχνουν φως σε πλευρές της που ποτέ δεν προβλήθηκαν ισάξια με άλλες – ίσως γιατί δεν έχουν να δείξουν περίτρανα επιτεύγματα; Ίσως γιατί δεν δημιουργούν ένα μύθο ηρώων γύρω από τους πρωταγωνιστές τους; Κανείς δεν ξέρει.

Αν όμως τα γεγονότα που περιγράφονται στις «Ψηφίδες» τα δει κανείς στο γενικότερο πλαίσιο, τότε είναι εμφανής η συνεισφορά των Ναουσαίων, των Μακεδόνων αγωνιστών, στον εθνικό αγώνα για απελευθέρωση. Ήδη από την έναρξη της επανάστασης, πριν ακόμη επαναστατήσει η Νάουσα, φαίνεται η δεινή στρατηγική ικανότητα των αρχηγών της. 

Δεν έφτανε στους αρχηγούς της να εφοδιαστούν με τα απαραίτητα πολεμοφόδια, αλλά έπρεπε και η κήρυξη της επανάστασης να γίνει και συμβολικά και με τρόπο που να συνεισφέρει στο αποτέλεσμα που επεδίωκαν. Για το λόγο αυτό, όπως περιγράφεται στις «Ψηφίδες», ζήτησαν από τον Κασομούλη και τα Ψαριανά πλοία που μετέφεραν τα εφόδια μέχρι τις ακτές της Πιερίας να βομβαρδίσουν για αντιπερισπασμό το λιμάνι της ίδιας της Θεσσαλονίκης, όπως και γίνεται.

Περιγράφονται ακόμη αναλυτικά στο βιβλίο οι ενέργειες που έκανε ο Καρατάσος με τους αγωνιστές του με προπύργιο τη Σκιάθο όπου είχαν καταφύγει, αλλά και η στρατηγική του ματιά να κρατήσει ελληνικά μέρη κρίσιμα για τον συνολικό αγώνα, ακόμα και μετά την απώλεια της πόλης μας.

Περιγράφει για το 1823 ο κύριος Μανώλης ότι ο Καρατάσος, βλέποντας τις κινήσεις των Τούρκων στη Μαγνησία, επιχειρεί και, μαζί με τον Γάτσο, κρατάει το Τρίκερι, περιοχή στη μύτη ακριβώς του Πηλίου, αποκλείοντας έτσι θαλάσσιες οδούς κρίσιμες για το σχεδιασμό των αντιπάλων.

Η αποτελεσματικότητα άλλωστε του Καρατάσου και των παλικαριών του, δεν αναγνωρίστηκε μόνο από τους αρχηγούς της επανάστασης, αλλά και από τους εχθρούς, παρά την αριθμητική τους υπεροχή.

Για το λόγο αυτό άλλωστε και του πρότεινε ο Κιουταχής συνθηκολόγηση, με όρους μάλιστα ιδιαιτέρως ευνοϊκούς, μεταξύ των οποίων, όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται στο σχετικό κεφάλαιο των «Ψηφίδων», να αποσυρθούν τα τουρκικά στρατεύματα από τη Μαγνησία, να διαπεραιωθούν ανεμπόδιστοι οι Μακεδόνες αγωνιστές πίσω στη Σκιάθο, να ορισθεί αρματολός της Εύβοιας ο ίδιος ο Καρατάσος, να αποδοθούν όμηροι οικογένειες Μακεδόνων που φυλάσσονταν στη Θεσσαλονίκη. Συκοφαντήθηκε για αυτή τη συνθηκολόγηση ο Καρατάσος, με το πρόσχημα ότι δήθεν πήρε ως αντάλλαγμα την οικογένειά του. από πουθενά όμως δεν προκύπτει καμία ιδιοτέλεια, ούτε του ίδιου, ούτε και των υπόλοιπων αγωνιστών του. Σε άλλο σημείο των «Ψηφίδων» γίνεται αναφορά στην τύχη της οικογένειας του γενναίου αρχηγού, 11μελούς οικογένειας, που από τον χαλασμό της Νάουσας γλύτωσαν μόλις 3 μέλη της, ο Καρατάσος και δυο γιοί του. Άλλοι δύο γιοι έπεσαν στη μάχη της Νάουσας, η γυναίκα με τα δύο μικρότερα αγόρια αιχμαλωτίστηκαν, το ένα από αυτά σφάχτηκε μπροστά στα μάτια της, το άλλο χάθηκε. Για άλλα τρία παιδιά του Καρατάσου καμία πληροφορία δεν έχει σωθεί. Η δε γυναίκα του βασανίστηκε και τελικά σκοτώθηκε, με τρόπο που έμεινε στη λαϊκή μας παράδοση: «Τουρκεύεις Καρατάσενα, τουρκεύεις Ζαφειρούλα; Δεν θέλω σκλάβα να γενώ και φερετζέ να βάλω, Ρωμηά εγώ γεννήθηκα, Ρωμηά θε να πεθάνω».

Αντίθετα, από τα γεγονότα που περιγράφονται στα κεφάλαια των «Ψηφίδων», το αίσθημα που επικρατεί είναι αυτό του θαυμασμού. Θαυμασμού για τους ανθρώπους που, παρόλο που είδαν τον κόσμο τους να διαλύεται, παρόλο που έμειναν χωρίς σπίτι, χωρίς οικογένεια, χωρίς πατρίδα, συνέχισαν να πολεμούν για τα ιδανικά τους, χωρίς να ζητούνε κανένα αντάλλαγμα. Και, εκείνο τον καιρό χωρίς καμία βοήθεια.

Είναι χαρακτηριστική η επιστολή του Καρατάσου προς την κεντρική επαναστατική Κυβέρνηση, που υπάρχει αυτούσια στις «Ψηφίδες», του Ιουλίου 1823, στην οποία, αφού γίνεται αναφορά στις επιτυχίες στο Τρίκερι, περιγράφονται οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αγωνιστές με την έλλειψη νερού και πολεμοφοδίων. Θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα μέρος μόνο αυτής. Γράφει λοιπόν ο Καρατάσος: «Με μεγάλον μου κακοφανισμόν, και αγανάκτησιν σας γράφω δια την μεγάλην αδιαφορίαν όπου η Πελοπόννησος καμνει, και δεν εβγάνει έξω στρατεύματα εις τας άθλιας επαρχίας της Θετταλίας, αίτινες έγιναν θύμα δι’ αυτήν και μόνην, και αυτή αδιαφορεί τώρα μήνας τέσσαρας. Ακούονται στρατεύματα εξερχόμενα εις τα έξω, και έως τώρα τίποτες δεν φαίνεται. Αγνοώ όμως αν έχη σκοπόν να αφανισθώμεν όλοι οι έξω, και να σωθή αυτή μόνη. Και τούτο είναι απίθανον. Επειδή σιμά όπου δεν ημπορεί να τ’ απολαύση, είναι και πολλά εναντίον εις την πίστην μας, και εις την ανθρωπότητα. Πλην οι αίτιοι ας δώσουν απολογίαν εις τον Θεόν, και εν τω νυν αιώνι, και εν τω μέλλοντι».

Επιστολή δε με ημερομηνία μεταγενέστερη εγγράφου της κεντρικής Κυβέρνησης, στο οποίο είχαν δοθεί διαβεβαιώσεις για την αποστολή βοήθειας προς τους αγωνιστές της Μαγνησίας.

Η επιστολή που είπαμε του Καρατάσου, εκτός από το πνεύμα προσφοράς στον κοινό αγώνα, φανερώνει και την ανιδιοτέλεια των Μακεδόνων αγωνιστών. Οι Μακεδόνες πολεμούν το 1823 στη Μαγνησία, θέλοντας να ανακοψουν την ορμή των τουρκικών στρατευμάτων, περιμένουν δε συνδρομή από την επαναστατική κυβέρνηση, προφανώς, όπως φαίνεται από τα γραφόμενα του στρατηγού, χωρίς να ξέρουν ότι την ίδια στιγμή στην Πελοπόννησο προετοιμαζόταν εμφύλιος πόλεμος για την εξουσία. Το φθινόπωρο του 1823 ξεσπάει εμφύλιος μεταξύ των Φιλικών και των Κοτζαμπάσηδων, με μοναδικό αντικείμενο την ηγεσία της επανάστασης.

Επανάσταση όμως που, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στις «Ψηφίδες», θα είχε καταπνιγεί ήδη από το 1823, αν δεν υπήρχαν οι δυνάμεις των Μακεδόνων αγωνιστών στις Σποράδες και στη Μαγνησία. Γίνεται χαρακτηριστικά αναφορά στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου σε «απορία» των ιστορικών γιατί οι στρατηγοί του Κιουταχή δεν προχώρησαν, μετά την Ανατολική Θεσσαλία και την Στερεά, και στην Πελοπόννησο. Αν σκεφτεί κανείς τους αριθμούς, αλλά και το κλίμα διχασμού που προφανώς ήδη υπήρχε το καλοκαίρι του 1823 στις ελληνικές τάξεις, είναι σοβαρή η πιθανότητα μια τέτοια κίνηση να έληγε μια και καλή την ελληνική επανάσταση και ο κόσμος να ήταν πολύ διαφορετικός σήμερα. Σταμάτησαν όμως οι τουρκικές δυνάμεις του Κιουταχή γιατί δεν ήθελαν να έχουν στα νώτα τους τις δυνάμεις του Καρατάσου. Και όχι μόνον αυτό.

Καταστροφή Ψαρών (1824)

Οι Μακεδόνες, όπως περιγράφεται αναλυτικά στις «Ψηφίδες», υπερασπίστηκαν οποιοδήποτε μέρος τους ζητήθηκε, από τη Σκιάθο όπου είχαν καταλύσει μετά το Ολοκαύτωμα, όταν τον Οκτώβριο του 1823 ο Χοσρέφ πασάς επιχείρησε – χωρίς επιτυχία – να την καταλάβει με το στόλο του, μέχρι και τα ίδια τα Ψαρά. Αυτή και μόνο η διαπίστωση αρκεί για να αναδειχθεί η συνεισφορά των Ναουσαίων αγωνιστών, οι οποίοι όχι μόνο δεν κέρδισαν κάτι, αλλά και ουδέποτε αναγνωρίστηκαν. 

Αντιθέτως μάλιστα. Η παρουσία των Μακεδόνων αγωνιστών στις Σποράδες έχει περάσει στην ελληνική λογοτεχνία και, έτσι, στο λαϊκό υποσυνείδητο, ως παρουσία φτωχών κοινών κλεφτών και πειρατών. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού, που παραθέτει ο κύριος Μανώλης στις «Ψηφίδες» είναι από την πασίγνωστη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη που διαδραματίζεται στη Σκιάθο της εποχής εκείνης. Εκεί οι αγωνιστές του Καρατάσου και του Γάτσου που είχαν καταλύσει στο νησί περιγράφονται ως κοινοί κλέφτες, χωρίς κανένα άλλο έσοδο, με μοναδική ενασχόληση το πλιάτσικο σε βάρος τουρκικών αλλά και χριστιανικών πλοίων. Κλέφτες που κυνηγούσαν μάλιστα γυναίκες από τον ντόπιο πληθυσμό.

Πένητες όμως αγωνιστές, με μοναδική τους πυξίδα την ελευθερία. Αναφέρει ο κύριος Μανώλης ότι τα τελευταία λόγια του Γέρου Καρατάσου στο γιο του ήταν εντολή, να μην ησυχάσει μέχρι να ελευθερωθεί η Μακεδονία.

Δημήτριος ή Τσάμης Καρατάσος 

(1798 - 1861)

Και αναφέρει, ακόμα πιο θαυμαστά, ότι η φλόγα αυτή όχι μόνο δεν έσβησε με το Γέρο, αλλά πέρασε και στον γιο του, τον Τσάμη Καρατάσο, που όργωσε τα Βαλκάνια με σκοπό να πετύχει την εντολή του πατέρα του. Το 1861, μόλις πριν πεθάνει, βρίσκεται μάλιστα στη Σερβία, προτείνοντας στον τότε ηγεμόνα, Μιχαήλ Ομπρένοβιτς, τη δημιουργία κοινού μετώπου των βαλκανικών χωρών εναντίον της Τουρκίας. Πού να ήξερε ότι το όραμα που είχε θα γινόταν τελικά πραγματικότητα μετά από μισό αιώνα! Και θα ήταν αυτό που θα οδηγούσε τελικά στην απελευθέρωση της πατρίδας του.

Δεν θέλω να σας κουράσω άλλο με περισσότερες λεπτομέρειες. Από τα γεγονότα που με τόση επιμέλεια και κόπο συνέλεξε και μας μεταφέρει ο κύριος Μανώλης στις ιστορικές «Ψηφίδες» του βγαίνουν δύο συναισθήματα: θαυμασμός και αδικία. Θαυμασμός για τους ανθρώπους εκείνους, τους προγόνους μας, που δεν σκέφτηκαν τη βολή τους, δεν σκέφτηκαν ότι ο αγώνας δεν τους αφορά, και με μόνο κριτήριο την πίστη στην εθνική ιδέα πάλεψαν ακόμα και όταν χάθηκαν όλα και συνέχισαν να παλεύουν μέχρι το τέλος. Και αδικία γιατί η μεγάλη συνδρομή τους στον κοινό σκοπό μέχρι και σήμερα δεν έχει αναγνωρισθεί. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν αναφέρομαι σε επιστημονικές, λεπτομερείς μελέτες για τους αγώνες του 1821.

Αναφέρομαι στην κοινή γνώση που μπορεί να ξέρει για τον γενναίο Κολοκοτρώνη, για τον Μακρυγιάννη, τον Ανδρούτσο, για το Μεσολόγγι, το Σούλι, τη Γραβιά, αλλά δεν έχει μάθει ποτέ για τον Καρατάσο, τον Γάτσο, τον Ζαφειράκη, τη Νάουσα. Δεν έχει μάθει ποτέ ότι σε ένα σημείο και αυτοί έκαναν δυνατό αυτό που έχουμε σήμερα. Και αντάλλαγμα της θυσίας είναι ένας τάφος κάπου στη Ναύπακτο, με ένα σιδερένιο σταυρό και χωρίς όνομα, την ίδια στιγμή που στήνονται μνημεία με πολύ μικρότερες αφορμές. Είναι σχεδόν λυπηρό που η μόνη αναγνώριση μπορεί να βρεθεί μόνο στο εξωτερικό, στον τάφο του Τσάμη Καρατάσου, όπου αναγράφεται στα σερβικά: «Ταξιδιώτη όταν περάσεις απ’ αυτόν τον τόπο τον τάφο αυτό προσκύνησε γιατί εδώ βρίσκεται ήρωας, ήρωας μεγάλης μάχης και ιερής, στην οποία κάθε ευτυχία της Ελλάδας έχει θεμελιωθεί»...

Με συνάρπαζε πάντα η ιστορία. Και όχι μόνο τα στεγνά γεγονότα, αλλά και οι άνθρωποι πίσω από αυτά, γιατί τελικά οι άνθρωποι τη γράφουν.

Πώς, για παράδειγμα η μαθητεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στις παρυφές της πόλης μας οδήγησε τελικά στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού μέχρι την άκρη του κόσμου. Η ιστορία όμως του αγώνα για την απελευθέρωση είχε πάντα για μένα ένα κενό. Ένα κενό για τα πρόσωπα, για τα πραγματικά γεγονότα, για τη συνέχειά τους. Και αυτό το κενό έρχεται, για μεγάλη μας τύχη, να καλύψει με την έρευνά του ο κύριος Μανώλης και οι «Ψηφίδες» του. Γιατί από αυτές μαθαίνουμε ότι όχι μόνο επαναστατήσαμε πιστεύοντας στην ιδέα της ελευθερίας, αλλά ότι συνεχίσαμε να πιστεύουμε και να αγωνιζόμαστε για αυτήν. Ότι ναι, και σε εμάς οφείλεται η επιτυχία του εγχειρήματος.

Δεν είναι η θέση μου και σε καμία περίπτωση δεν θέλω να κάνω υποδείξεις. Αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι οι ιστορικές «Ψηφίδες» μπορούν και πρέπει να γίνουν το έναυσμα μιας συνολικής προσπάθειας για επίσημη και συστηματική καταγραφή των τότε γεγονότων. Ήδη είμαστε πολύ μακριά από αυτά, ποτέ όμως δεν είναι αργά. Δεν αρκεί μία προτομή, ούτε μία Κυριακή το χρόνο για να τιμηθούν αρκετά οι ήρωες της πόλης. Τα γεγονότα που περιγράφονται στις ιστορικές «Ψηφίδες», το πνεύμα και η προσωπικότητα των ηρώων μας μπορούν και πρέπει να γίνουν κοινή γνώση της πόλης. Μπορούν και πρέπει να περάσουν στις επόμενες γενιές. Προσωπικά, κύριε Μανώλη, ευχαριστώ πολύ που μου δώσατε το κίνητρο και την αφετηρία για να τα μάθω καλύτερα.

Σας ευχαριστώ.