Ο Ντόναλντ Τραμπ και η κρίση της παγκοσμιοποίησης

Ο Ντόναλντ Τραμπ και η κρίση

 της παγκοσμιοποίησης

Του Γιώργου Καραμπελιά*

Η εκλογή Τραμπ επιβεβαιώνει και επισφραγίζει την κρίση της παγκοσμιοποίησης και του πολιτικοπολιτισμικού κατεστημένου. Γι’ αυτήν μας είχε ήδη προϊδεάσει η άνοδος κινημάτων, όπως εκείνη του Μπέπε Γκρίλο, της Μαρίν Λε Πεν, ή το αναπάντεχο Brexit στη Μ. Βρετανία –και ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι πολύ πιο εξαντλητικός, μιας και τα ίδια ή ανάλογα φαινόμενα θα εκδηλωθούν στις προεδρικές εκλογές της Αυστρίας, στην Ολλανδία, στη Γερμανία κλπ, κλπ. Έτσι, με την εκλογή Τραμπ, οι ρηγματώσεις της παγκοσμιοποίησης μεταβάλλονται σε ένα αδιαμφισβήτητο ρήγμα.

Όταν στην ίδια την καρδιά και αφετηρία της μονοπολικής παγκοσμιοποίησης, σύμβολο της οποίας υπήρξε το ζεύγος Κλίντον –παρεμπιπτόντως ο Μπιλ Κλίντον είναι ο πρώτος που εκλαΐκευσε τον όρο globalization–, εκλέγεται ως Πρόεδρός της ένας ανοικτός επικριτής και αντίπαλός της, αυτό σηματοδοτεί την οριστική είσοδο σε μια νέα ιστορική εποχή.

Έχει ήδη επισημανθεί το γεγονός πως ο Τραμπ εξελέγη με ένα πρόγραμμα που στρέφεται ενάντια στην ελεύθερη διακίνηση των εμπορευμάτων, των κεφαλαίων και του εργατικού δυναμικού, που αποτέλεσαν το θεμελιώδες τρίπτυχο της παγκοσμιοποίησης. Επιστροφή της δασμολογικής προστασίας, απέναντι στην Κίνα ή το Μεξικό, περιορισμοί στην εξαγωγή κεφαλαίων και ανακατεύθυνσή τους στην εσωτερική παραγωγή, προπαντός φραγμοί στη μετανάστευση και την ελεύθερη διακίνηση εργατικού δυναμικού.

Η παγκοσμιοποίηση, τουλάχιστον κατά την ανοδική και σχετικά ανώδυνη περίοδό της, μέχρι το 2008, είχε κατασκευάσει ένα οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο το οποίο μετέφερε τη βιομηχανική παραγωγή στην Ασία και τη Λατινική Αμερική, διατηρώντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την κατανάλωση στη Δύση. Αυτό το μοντέλο μπήκε σε κρίση το 2008, κρίση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και προκαλεί αλυσιδωτές κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις.

Οι δυτικές κοινωνίες θα πρέπει να «προσαρμοστούν» στο ίδιο τους το δημιούργημα. Δηλαδή, μισθούς Κίνας και κοινωνικές συνθήκες Λατινικής Αμερικής –«Βουλγαρίας» στα καθ’ ημάς– για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στον αυξανόμενο ανταγωνισμό τους. Γι’ αυτό και έχει αρχίσει μία διεργασία κατάρρευσης της προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων των εγχώριων εργατών, αυξανόμενης εισαγωγής φτηνού εργατικού δυναμικού –στην Ευρώπη κατεξοχήν από μουσουλμανικές χώρες και στις ΗΠΑ από το Μεξικό. Δηλαδή η οικονομική κρίση της παγκοσμιοποίησης επιδεινώνει την κοινωνική πραγματικότητα των δυτικών χωρών. Χαρακτηριστικό και ακρότατο παράδειγμα η ίδια η χώρα μας, που οδηγείται κυριολεκτικά σε τριτοκοσμοποίηση.

Απέναντι στις συνέπειες αυτής της κρίσης που πλήττουν τόσο τη γηγενή εργατική τάξη, όσο και ένα μεγάλο μέρος των μεσαίων στρωμάτων που καταστρέφονται ή υποβαθμίζονται, εντείνονται και πολλαπλασιάζονται οι αντιδράσεις. Αντιδράσεις που στρέφονται ενάντια στο ίδιο το πολιτικό κατεστημένο, τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς που συνέβαλαν από κοινού στη δημιουργία της παγκοσμιοποίησης. Διότι η ιδιαιτερότητα του συστήματος που οικοδόμησε η περίοδος της παγκοσμιοποίησης είναι πως αυτό πατούσε τόσο στη συστημική νεοφιλελεύθερη Δεξιά, όσο και στην πολυπολιτισμική Αριστερά. Ο Τόνι Μπλερ, ο Μπιλ Κλίντον, ο Ζακ Ντελόρ και ο Σρέντερ, χέρι-χέρι με την Άνγκελα Μέρκελ, τον Νικολά Σαρκοζί και τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο.

Κατά συνέπεια, η αντίδραση ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και την κρίση της ήταν αδύνατο να εκφραστεί μέσα από τα παραδοσιακά πολιτικά οχήματα της Αριστεράς και της Δεξιάς και έτεινε να παραγάγει νέα αντισυστημικά μορφώματα. Μορφώματα τα οποία στη Ν. Ευρώπη, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία εμφανίζονταν με αριστερό πρόσημο και στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη κατεξοχήν με συντηρητικό κάποτε και ακροδεξιό πρόσημο.

Το γεγονός ότι αυτή η αμφισβήτηση έφτασε και στην καρδιά της Δύσης, τις ΗΠΑ, καταδεικνύει την καθολικότητα του φαινομένου της απόρριψης της παγκοσμιοποίησης και των πολιτικών της εκφράσεων, της συστημικής Αριστεράς και Δεξιάς. Και επειδή η κρίση των δυτικών οικονομιών και κοινωνιών δεν φαίνεται να παίρνει τέλος, αντίθετα μοιάζει να εισέρχεται σε μία νέα περίοδο όξυνσης, τα ανάλογα πολιτικά φαινόμενα θα επιταθούν.

Οδηγούμαστε έτσι σε έναν νέο ιστορικό κύκλο όπου οι αξίες της εθνικής ταυτότητας και του εθνικού κράτους, οι οποίες είχαν υποβαθμιστεί κατά την προηγούμενη περίοδο, θα αναδειχθούν και πάλι, με φορείς τις ίδιες τις χώρες που στην προηγούμενη περίοδο είχαν πλειοδοτήσει προς την κατεύθυνση της παγκοσμιοποίησης.

Πράγματι η παγκοσμιοποίηση έγινε μπούμερανγκ, διότι οδήγησε στην ενίσχυση της Ανατολής έναντι της Δύσης, που έχασε την πρωτοκαθεδρία στο επίπεδο της παραγωγής και πλέον κινδυνεύει να την χάσει και στο χρηματοπιστωτικό και στο πολιτικό πεδίο. Η Κίνα και μετά από λίγο και η Ινδία θα τείνουν να μεταβληθούν στο νέο οικονομικό και πολιτικό επίκεντρο σε πλανητική κλίμακα.

Επομένως, αυτό που άρχισε την εποχή του Ρήγκαν και της Θάτσερ, ως εξαγωγή της παραγωγής προς τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, θα αμφισβητηθεί από τους πολιτικούς τους επιγόνους, τον Ντόναλντ Τραμπ και ίσως αύριο τη Μαρίν Λε Πεν, διότι πλέον η παγκοσμιοποίηση αποτελεί όλο και περισσότερο μειονέκτημα για τις δυτικές κοινωνίες. Ο κύκλος τείνει να ολοκληρωθεί.

Σε αυτά τα πλαίσια, οδηγείται σε απόλυτο αδιέξοδο και η πολιτική ενός κόμματος, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα. Ο ΣΥΡΙΖΑ εξελέγη από ένα κύμα αντίδρασης στις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και της κρίσης της –αυτό που έχουμε αποκαλέσει κρίση του παρασιτικού εκσυγχρονισμού–, αλλά παγιδεύτηκε από την ίδια την εθνομηδενιστική και πολυπολιτισμική ιδεολογία του και μεταβλήθηκε σε όργανο των «αντιπάλων» του. 

Κατά συνέπεια, έχει ήδη ενταχθεί πλήρως στο κάδρο των «συστημικών» κομμάτων και θα μεταβληθεί και ο ίδιος σε στόχο του αντισυστημικού αντιπαγκοσμιοποιητικού ρεύματος που φουσκώνει.

* Ο κ. Γ. Καραμπελιάς είναι επικεφαλής του Κινήματος Άρδην, είναι συγγραφέας του πρόσφατου σχετικού βιβλίου Πέραν της Αριστεράς και της Δεξιάς: Η Υπέρβαση.