Το νορβηγικό ...πρότυπο! (3)

Πιστεύω ότι για να κατανοηθούν τα πρόσφατα γεγονότα της Νορβηγίας απαιτείται να γνωρίζουμε κάποια βασικά στοιχεία της ιστορίας της και της πολιτικο-κοινωνικής εξέλιξης αυτής της χώρας. Ακολουθεί μια σύντομη αναδρομή.

ΔΕΕ

Νορβηγία

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

1. Ιστορικά γεγονότα μέχρι την διάλυση της "Ένωσης του Κάλμαρ"

Οι πρώτες επαφές των Νορβηγών με τον έξω κόσμο σημειώνονται στην διάρκεια της λεγομένης «Εποχής των Βίκιγκς» (Viking Age), από τέλη περίπου του 8ου αιώνα μ.Χ. μέχρι τα μέσα του 11ου αιώνα μ.Χ. Οι θηριώδεις ληστρικές επιδρομές των Βίκιγκς σημειώθηκαν σε όλες σχεδόν τις παραθαλάσσιες περιοχές της Ευρώπης. Βαθμιαία συνοδεύτηκαν και από αποικισμούς, κυρίως σε χώρες του βόρειου Ατλαντικού (Ισλανδία, Γροιλανδία, Βρεταννικά νησιά). Στο Βυζάντιο απετέλεσαν τμήμα της περίφημης αυτοκρατορικής φρουράς των Βαράγγων.

Με την ανάμειξη των Βίκιγκς με γερμανικούς ή γαλατορωμαϊκούς πληθυσμούς θα σχηματισθεί ένας ιδιαίτερος λαός, οι Νορμανδοί, οι οποίοι έχοντας ως βάση την χερσόνησο της Νορμανδίας στην Γαλλία, θα τρομοκρατήσουν ολόκληρη την Ευρώπη με τις επιδρομές τους και θα ιδρύσουν βασίλεια και ηγεμονίες.

Παραδοσιακά, το πρώτο νορβηγικό βασίλειο θεωρείται ότι σχηματίσθηκε το 872 μ.Χ. από τον Χάραλντ Ι, στο νότιο παραλιακό τμήμα της σημερινής Νορβηγίας. Η σκληρή διακυβέρνησή του θα προκαλέσει ένα κύμα μετανάστευσης προς άλλες χώρες, κυρίως προς την Ισλανδία, τα νησιά Φερόες, την Γροιλανδία και τα Βρεταννικά νησιά. Ο Χριστιανισμός θα εμφανισθεί στην Νορβηγία μόλις τον 10ο αιώνα και θα αρχίσει να διαδίδεται στην διάρκεια του 11ου αιώνα.

Το 1319 το βασίλειο της Νορβηγίας θα ενωθεί με αυτό της Σουηδίας, όταν οι ευγενείς των δύο χωρών θα συμφωνήσουν να ανακηρυχθεί βασιλέας ο τρίχρονος γιος του αποβιώσαντος βασιλιά της Νορβηγίας (Χάκων V, Haakon V Magnusson 1299 - 1319), o Μάγκνους Έρικσον (Magnus VII). Το 1349 η βουβωνική πανώλης (Μαύρος θάνατος) θα εξοντώσει το 50-60% του πληθυσμού της Νορβηγίας.

Τα επόμενα 200 χρόνια περίπου θα περάσουν με πολέμους εναντίον της Δανίας, η οποία με την στρατιωτική ισχύ της και μέσω βασιλικών επιγαμιών θα επιτύχει την περίφημη «Ένωση του Κάλμαρ» και η Μαργαρίτα Ι της Δανίας θα πείσει τα Βασιλικά Ανακτοβούλια των τριών χωρών να στέψουν το 1397 βασιλιά της Δανίας, Νορβηγίας και Σουηδίας, τον εγγονό της Ερρίκο της Πομερανίας. Η ίδια θα αναλάβει ως αντιβασίλισσα μέχρι την ενηλικίωσή του, αλλά στην πραγματικότητα αυτή θα κυβερνήσει τις τρεις χώρες μέχρι τον θάνατό της το 1412.

2. Από την Δανέζικη κυριαρχία μέχρι την ανεξαρτησία

Η ένωση θα διαλυθεί το 1521 με την αποχώρηση της Σουηδίας, ενώ η Νορβηγία θα παραμείνει ενωμένη με την Δανία μέχρι το 1814, ένα χρονικό διάστημα πάνω από 400 χρόνια, που θα αποκληθεί από το νορβηγικό ρομαντικό κίνημα του 19ου αιώνα «η 400ετής Νύχτα», λόγω του ότι όλη η πολιτική, οικονομική και πνευματική εξουσία του βασιλείου είχε συγκεντρωθεί στην Αυλή της Κοπεγχάγης. Επί πλέον η Νορβηγία θα χάσει πολλές επαρχίες της προς όφελος της Σουηδίας, λόγω των πολέμων Δανίας-Σουηδίας. Οι συνθήκες ζωής στην Νορβηγία ήσαν εξαιρετικά σκληρές με αποκορύφωμα την περίοδο 1695-1696 όταν με την «μεγάλη πείνα» χάθηκε πάνω από το 10% του πληθυσμού της χώρας. Μεταξύ 1740-1800 λόγω κακών καιρικών συνθηκών, εννιά τουλάχιστον φορές θα χαθούν οι σοδιές με αποτέλεσμα πολλούς θανάτους από πείνα.

Μετά την επίθεση της Αγγλίας εναντίον τους, το Βασίλειο της Δανίας-Νορβηγίας συμμάχησε με την Γαλλία του Ναπολέοντα με αποτέλεσμα να υποφέρουν λόγω του αποκλεισμού της ηπειρωτικής Ευρώπης που είχε επιβάλει ο βρεταννικός στόλς, με αποκορύφωμα την μεγάλη πείνα του 1812. Καθώς το Βασίλειο της Δανίας βρέθηκε με την πλευρά των χαμένων το 1814, αναγκάσθηκε με την Συνθήκη του Κιέλου να παραχωρήσει την Νορβηγία στον Βασιλέα της Σουηδίας, ενώ οι παλιές νορβηγικές επαρχίες της Ισλανδίας, των νησιών Φερόες και της Γροιλανδίας παρέμειναν στην επικυριαρχία της Δανίας. Οι Νορβηγοί βρήκαν αφορμή να διακηρύξουν την ανεξαρτησία τους, υιοθετώντας ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα και εκλέγοντας τον διάδοχο της Δανίας Χριστιανό-Φρειδερίκο ως βασιλέα στις 17 Μαίου 1814, που από τότε θεωρείται εθνική εορτή της Νορβηγίας. Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν τον Σουηδο-Νορβηγικό πόλεμο λόγω της εισβολής σουηδικών στρατευμάτων που επιχείρησαν να επιβάλουν την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων για την προσάρτηση της Νορβηγίας στην Σουηδία. Όμως ούτε η Σουηδία είχε αξιόμαχο στρατό ούτε οι Νορβηγοί άντεχαν τα έξοδα μιας πολύμηνης στρατιωτικής σύγκρουσης με αποτέλεσμα οι δυο πλευρές να συνθηκολογήσουν και να αρχίσουν διαπραγματεύσεις. Στις 4 Νοεμβρίου 1814 ο Χριστιανός-Φρειδερίκος παραιτήθηκε και το νορβηγικό κοινοβούλιο που εξέλεξε τον Κάρολο ΧΙΙΙ της Σουηδίας ως βασιλιά της Νορβηγίας, διατηρώντας όμως την αυτονομία της.

Η Νορβηγία θα επουλώσει πολύ αργά τις πληγές της από τις επιπτώσεις των Ναπολεόντειων πολέμων και μόλις στην δεκαετία του 1830 θα αρχίσει κάποια οικονομική βελτίωση της χώρας. Ακόμη όμως η Νορβηγία παρέμεινε μια άκρως συντηρητική κοινωνία. Η ζωή στην Νορβηγία (και ειδικότερα η οικονομική δραστηριότητα) βρισκόταν «κάτω από την κυριαρχία μιας ολιγαρχίας αριστοκρατών οι οποίοι κατείχαν όλες τις θέσεις-κλειδιά στην κεντρική κυβέρνηση» (Karen Larsen, A History of Norway, p. 412). Δεν υπήρχε ισχυρή αστική τάξη στην Νορβηγία να απαιτήσει την κατάργηση του ελέγχου της Οικονομίας από τους αριστοκράτες. Έτσι, ενώ ολόκληρη η Ευρώπη συγκλονιζόταν από επαναστατικά κινήματα το 1848, η Νορβηγία παρέμεινε ανεπηρέαστη. Κάποιες κοινωνικές κινήσεις συντρίφτηκαν στον γρανιτένιο υπερσυντηρητισμό της νορβηγικής κοινωνίας.

Γραμματόσημα των νησιών Φερόες με Βίκιγκς

3. Από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα

Τελικώς, μετά από δεκαετίες και χάρη στις ενέργειες του Πρωθυπουργού της Νορβηγίας Χριστιανού Μίκελσεν (Christian Michelsen), η Νορβηγία θα αποσχισθεί ειρηνικά από την Σουηδία στις 7 Ιουνίου 1905. Μετά από Δημοψήφισμα για Δημοκρατία ή Βασιλεία, στο οποίο υπερίσχυσε η πρόταση για Βασιλεία, η νορβηγική κυβέρνηση προσέφερε τον θρόνο της Νορβηγίας στον Δανό πρίγκιπα Κάρολο, ο οποίος εκλέχτηκε ομόφωνα από το Κοινοβούλιο βασιλεύς της Νορβηγίας με το όνομα Χάκων VII ώστε να τονιστεί η συνέχεια της παράδοσης από τους μεσαιωνικούς βασιλείς της Νορβηγίας, μετά από 586 χρόνια.

Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Νορβηγία παρέμεινε τυπικά ουδέτερη, αλλά στην πραγματικότητα η Βρεταννική αυτοκρατορία εξανάγκασε τους Νορβηγούς να της παραδώσουν το μεγαλύτερο μέρος του τεράστιου εμπορικού τους στόλου και να συμμετάσχουν στον εμπορικό αποκλεισμό της Γερμανίας, με καταστροφικά αποτελέσματα εις βάρος των Νορβηγών, κυρίως λόγω των απωλειών σε πλοία του εμπορικού της στόλου, με αποτέλεσμα η Νορβηγία να πέσει από την 4η στην 6η θέση παγκοσμίως.

Η Νορβηγία διακήρυξε την ουδετερότητά της και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά οι Γερμανοί προτίμησαν να την καταλάβουν ώστε να μη επαναληφθούν τα γεγονότα του προηγουμένου πολέμου. Στις 9 Απριλίου του 1940 κήρυξαν τον πόλεμο και στις 10 Ιουνίου 1940 η Νορβηγία συνθηκολόγησε, ο δε γηραιός βασιλιάς Χάκων VII και η νορβηγική κυβέρνηση κατέφυγαν στην Αγγλία. Ο αρχηγός του μικρού εθικοσοσιαλιστικού κόμματος της Νορβηγίας Βίντκουν Κουίσλιγκ συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, οι οποίοι τον τοποθέτησαν επί κεφαλής της κατοχικής κυβέρνησης.

Υπολογίζεται ότι πάνω από 15.000 Νορβηγοί κατετάγησαν στον Γερμανικό στρατό και στο επίλεκτο Σώμα των Βάφφεν ΣΣ (βλ. http://www.nuav.net/volunter.html).

Μετά την απελευθέρωση της Νορβηγίας στην εξουσία ανήλθε το Εργατικό Κόμμα που παρέμεινε στην εξουσία από το 1945 μέχρι το 1962 και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή της Νορβηγίας, κυβερνώντας για μεγάλα διαστήματα σε συμμαχία με μικρά αριστερά κόμματα.

Το σημαντικότερο οικονομικό γεγονός στην Νορβηγία ήταν η ανακάλυψη το 1969 των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου της Βόρεις Θάλασσας, την εκμετάλλευση των οποίων ανέλαβε το 1973 η κρατική νορβηγική εταιρεία πετρελαίων, αλλά μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 δεν υπήρχαν κέρδη, λόγω των τεράστιων επενδύσεων που έγιναν για την εξόρυξη του πετρελαίου.

Το 1981 με την άνοδο στην εξουσία του Συντηρητικού κόμματος, άρχισε η φιλελευθεροποίηση της αποτελματωμένης νορβηγικής οικονομίας, στην οποία ο πληθωρισμός είχε φτάσει σε ποσοστά ρεκόρ (13.5%). Από τότε άρχισε η σταθερή οικονομική άνοδος της χώρας και με την έναρξη εισροής σημαντικών εσόδων από το πετρέλαιο, όπως προαναφέρθηκε, η νορβηγική οικονομία απογειώθηκε.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η Νορβηγία αποπλήρωσε τελείως το εξωτερικό της χρέος.

Δυστυχώς, η οικονομική άνοδος δεν έφερε και ανάλογες κοινωνικές αλλαγές. Η νορβηγική κοινωνία εξακολουθεί να είναι μια εσωστρεφής κοινωνία, με σοβαρά προβλήματα ψυχικής ισορροπίας των κατοίκων της, οι οποίοι παραμένουν υπερσυντηρητικοί, ατομιστές σε υπερβολικό βαθμό, κλειστοί χαρακτήρες, με βίαια ξεσπάσματα.

Σύμφωνα με τις στατιστικές (βλ. http://www.nationmaster.com/graph/cri_dru_off-crime-drug-offences#)

η Νορβηγία κατέχει την 36η θέση παγκοσμίως σε εγκλήματα σχετιζόμενα με ναρκωτικά (η Ελλάδα κατέχει την 55η θέση), ενώ στους βιασμούς οι (υποτίθεται) σεξουαλικά απελευθερωμένοι Νορβηγοί κατέχουν την 18η θέση (!), ενώ οι Έλληνες μόλις την 59η (όπου πρέπει να υπολογίσουμε και την μεγάλη αύξηση λόγω της ανεξέλεγκτης εισβολής των λαθρομεταναστών). Τέλος, οι θάνατοι από ναρκωτικά είναι υπερδιπλάσιοι στην Νορβηγία (0.53) από την Ελλάδα (0.26) σε σχέση με τον πληθυσμό (http://www.emcdda.europa.eu/stats07/drdtab05b).

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης