Ελλάδα-Τουρκία

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για την Οικονομία της εξ ανατολών γείτονος δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο "Κεφάλαιο" της 9ης Ιανουαρίου 2010. Αξίζει να διαβαστεί προσεκτικά και είμαι βέβαιος ότι θα γίνουν οι σχετικοί συνειρμοί.

Δ.Ε.Ε.

*

*

Τουρκία: Από το ναδίρ στο ζενίθ µέσα σε µία δεκαετία

Του Κώστα Ράπτη

*

Τo 2001 αντιµετωπιζόταν διεθνώς ως η «επόµενη Αργεντινή» και προσέφευγε στο Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο για να αποφύγει την κατάρρευση. Το 2009 είχε σκαρφαλώσει από την 26η στην 17η θέση µεταξύ των µεγαλύτερων οικονοµιών του κόσµου, µε φιλοδοξίες για ακόµη καλύτερες επιδόσεις. Αν υπάρχει µία λέξη η οποία να συµπυκνώνει όσα διαδραµατίζονται στην οικονοµία της γείτονος Τουρκίας, αυτή είναι αναµφίβολα η λέξη «δυναµισµός».Στο τηλεοπτικό µήνυµά του για την έλευση του νέου έτους, ο Τούρκος πρωθυπουργός δεν έκρυβε την ικανοποίησή του:

«Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του ΟΟΣΑ, η Τουρκία θα είναι το 2010 η δεύτερη, µετά τη Νότια Κορέα, ταχύτερα αναπτυσσόµενη οικονοµία, επί συνόλου 30 εξεταζόµενων χωρών, ενώ το 2011 θα είναι η υπ’ αριθµόν ένα ταχύτερα αναπτυσσόµενη οικονοµία. Πιστεύω πως η Τουρκία το νέο έτος θα ακούει το όνοµά της να µνηµονεύεται συχνότερα».

«Οπωσδήποτε αντιµετωπίσαµε προβλήµατα λόγω της κρίσης. Όµως η τουρκική οικονοµία δεν βίωσε τα καταστροφικά φαινόµενα που είδαν πολλοί οικονοµικοί γίγαντες ανά τον κόσµο», πρόσθεσε ο Τούρκος πρωθυπουργός αποδίδοντας το γεγονός στις «στέρεες βάσεις» που έθεσε η επταετής διακυβέρνηση της χώρας από το κόµµα του και επικαλούµενος δείκτες όπως ο περιορισµός του πληθωρισµού σε µονοψήφιους αριθµούς ή ο µέσος ρυθµός ανάπτυξης της περιόδου.

Την προηγουµενη, ο Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωνε στο κόµµα του ότι η Τουρκία είχε επιτύχει, έπειτα από µακρά διαπραγµάτευση, τη σύναψη µε τους δικούς της όρους µιας νέας διετούς συµφωνίας µε το ΔΝΤ, σε αντικατάσταση εκείνης που εξέπνευσε το Μάιο του 2008 και είχε ύψος 10 δισ. δολαρίων. Ωστόσο, όταν τον περασµένο Οκτώβριο η Κωνσταντινούπολη γινόταν η µόνη πόλη στα χρονικά που φιλοξενούσε για δεύτερη φορά τη σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσµιας Τράπεζας, το κυρίαρχο κλίµα ήταν ότι για πρώτη φορά έπειτα από µισό αιώνα η Τουρκία ήταν σε θέση να αποδεσµευτεί από τη διεθνή βοήθεια (και κηδεµονία).

«Δεν χρειαζόµαστε πια την πατερίτσα του ΔΝΤ», υπερηφανευόταν -κάπως πρόωρα- ο Ερντογάν, ενώ ο υπουργός Οικονοµίας Αλί Μπαµπατζάν δήλωνε στη σύνοδο ότι η Τουρκία θα είναι από τις πρώτες χώρες που θα εγκαταλείψουν την πολιτική χρηµατοπιστωτικής τόνωσης και δεσµευόταν για µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος από 6,6% σε 4% το 2011.

Η θεαµατική έξοδος της Τουρκίας από την οικονοµική κακοδαιµονία στηρίχτηκε κατ΄ αρχήν σε κινήσεις όπως η θέσπιση της νέας λίρας το 2005, οι εκτεταµένες ιδιωτικοποιήσεις και η πολιτική των χαµηλών επιτοκίων. Το µεγαλυτερο µυστικο της όµως υπήρξε κυρίως πολιτικό, όπως πολιτικές είναι και οι προκλήσεις που αυτή αντιµετωπίζει στο τωρινό σταυροδρόµι. Η καθοδήγηση από το ΔΝΤ, η προώθηση της ενταξιακής πορείας στην Ε.Ε., οι θεσµικές µεταρρυθµίσεις στην κατεύθυνση της ενίσχυσης του κοινοβουλευτισµού και της ενσωµάτωσης της κουρδικής µειονότητας ήταν οι παράγοντες που δηµιούργησαν κλίµα πολιτικής σταθερότητας και εµπιστοσύνης στην τουρκική οικονοµία. Αντιστρόφως όµως, αυτές τις µέρες η αναζωπύρωση του κουρδικού προβλήµατος (µε τις βίαιες διαδηλώσεις που ξεσήκωσε η δικαστική απαγόρευση του Κόµµατος Ανοιχτής Κοινωνίας), ο νέος γύρος αντιπαραθέσεων µε το στρατό (που αποκορυφώθηκε µε τις νέες αποκαλύψεις ότι παρακλάδια του δικτύου Εργκένεκον σχεδίαζαν τη δολοφονία του αντιπροέδρου της κυβέρνησης), αλλά και η υποχώρηση της προοπτικής ένταξης στην Ε.Ε. διαµορφώνουν ένα περιβάλλον περισσότερο ρευστό, που θα θέσει σε δοκιµασία κατά το 2010 τις τουρκικές οικονοµικές φιλοδοξίες.

*

Πολλά τα deals

Δυναµική επιστροφή στη διεθνή επιχειρηµατική σκηνή

Τα ανοίγµατα της κυβέρνησης Ερντογάν οδηγούν σε οικονοµική διείσδυση, σε µια περιοχή από την οποία είχε αποκοπεί για περίπου έναν αιώνα. Τα διαφοροποιηµένα χαρακτηριστικά της τουρκικής οικονοµίας εξηγούν σε µεγάλο βαθµό και τις αλλαγές που σηµειώθηκαν την προηγούµενη δεκαετία στην εσωτερική και εξωτερική της πολιτική. Ο οικονοµικός δυναµισµός της πρόσφατης περιόδου συνδέεται εν πολλοίς µε τους λεγόµενους «Τίγρεις της Ανατολίας», τις εξαγωγικού προσανατολισµού µικροµεσαίες επιχειρήσεις (συχνά µε οικογενειακή βάση) που ανθούν στην τουρκική ενδοχώρα και έρχονται να εκθρονίσουν τα «παλιά τζάκια» της Κωνσταντινούπολης, που συνδέονταν µε το παλαιότερο «εθνικο-αναπτυξιακό» µοντέλο και, πολιτικά, µε το «κεµαλικό κατεστηµένο». Στο Κόµµα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν αυτά τα ανερχόµενα στρώµατα της Ανατολίας βρήκαν τον εκφραστή των συντηρητικών αξιών τους αλλά και των εξωστρεφών φιλοδοξιών τους. Αντίθετα, ο τουρκικός στρατός βρέθηκε να δίνει µάχη οπισθοφυλακής για τη διατήρηση όχι µόνο του πολιτικού του ρόλου, αλλά και των οικονοµικών συµφερόντων που ενσαρκώνουν οι πολύπλευρες δραστηριότητες του Μετοχικού Ταµείου του (OYAK).

Αντίστοιχα, στον εκτός των συνόρων χώρο, τα µεσανατολικά ανοίγµατα της κυβέρνησης Ερντογάν λιγότερο αφορούν τις νέες «ισλαµικές ευαισθησίες» της Άγκυρας και περισσότερο την οικονοµική της διείσδυση σε µια «οθωµανική ενδοχώρα», από την οποία είχε αποκοπεί για περίπου έναν αιώνα. Ο όγκος των τουρκικών εξαγωγών στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική επταπλασιάστηκε µέσα σε µόλις µία επταετία για να φθάσει τα 31 δισ. δολάρια το 2008. Τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες αναλαµβάνουν έργα από την Αίγυπτο (νέο αεροδρόµιο του Καΐρου) και την Αλγερία ή το Κατάρ µέχρι το ιρακινό Κουρδιστάν, ενώ τον περασµένο Οκτώβριο τουρκικές κυβερνητικές αντιπροσωπείες υπέγραψαν 48 συµφωνίες συνεργασίας µε το Ιράκ και άλλες 40 µε την άλλοτε αντίπαλο Συρία. Παροµοίως, η φιλοδοξία ανάδειξης της Τουρκίας σε κόµβο µεταφοράς ενέργειας (αγωγοί Nabucco, BTC, Blue Stream κ.τ.λ.) οδηγεί ακόµη και στην εξοµάλυνση εξαιρετικά επιβαρυµένων σχέσεων, όπως αυτές µε την Αρµενία…