Ο οικονομικός στραγγαλισμός της Ρωσσίας

Ο οικονομικός στραγγαλισμός της Ρωσσίας

Πριν από δέκα χρόνια περίπου τα τότε γνωστά αποθέματα πετρελαίου μόλις ξεπερνούσαν το 1,2 τρισ. βαρέλια και η κατανάλωση παρουσίαζε αύξηση ταχύτερη από την αναπλήρωση που επιτύγχαναν οι ανακαλύψεις νέων συμβατικών κοιτασμάτων. 

Σήμερα τα γνωστά συμβατικά κοιτάσματα φτάνουν το 1,5 τρισ. βαρέλια και σ΄ αυτά έχουν προστεθεί επίσης άλλο 1 τρισ. βαρέλια από μη συμβατικές πηγές, όπως είναι τα κοιτάσματα από σχιστολιθικό πετρέλαιο, τα εξωχώρια κοιτάσματα σε μεγάλα βάθη που έγινε εφικτή η εξόρυξή τους και τα κοιτάσματα αμμώδους πίσσας.

Προκειμένου να αντιληφθεί κάποιος τι σημαίνουν τα μεγέθη αυτά θα πρέπει να έχει υπόψη πως η ετήσια παγκόσμια κατανάλωση φτάνει τα 32 δισ. βαρέλια. Ήτοι, μόνο τα γνωστά κοιτάσματα επαρκούν για 78 χρόνια με τους σημερινούς ρυθμούς κατανάλωσης. 

Η αύξηση των διαθέσιμων κοιτασμάτων σε συνδυασμό με την επιβράδυνση της αύξησης της ζήτησης, λόγω μέτρων εξοικονόμησης αναμένεται να αλλάξουν τα δεδομένα στην αγορά της ενέργειας, την παγκόσμια οικονομία και τις γεωπολιτικές ισορροπίες.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά...

Μέσα στα επόμενα 5 χρόνια οι ΗΠΑ από εισαγωγέας αργού πετρελαίου θα γίνουν μετά από πολλές δεκαετίες εξαγωγέας. Η ενεργειακή ανεξαρτησία των ΗΠΑ θα έχει θετικές συνέπειες για τις ίδιες και τις ανεπτυγμένες χώρες που είναι εισαγωγείς και καταναλωτές πετρελαίου και αρνητικές για τις χώρες που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο. 

Κατά μια ανάλυση με απόψεις πολλών ειδικών που δημοσιεύει το περιοδικό Barron’s: «Οι τεράστιες νέες ανακαλύψεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο θα μπορούσαν να οδηγήσουν την τιμή του πετρελαίου σε τόσο χαμηλό επίπεδο κοντά στα 75 δολάρια το βαρέλι κατά τη διάρκεια των επόμενων πέντε ετών από την τρέχουσα τιμή των 100 δολαρίων.

Κατά το ίδιο αφιέρωμα: «Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή σε σχέση με το μοντέλο των τελευταίων 40 χρόνων που προέβλεπε την συνεχή αύξηση της ζήτησης λόγω της ανάπτυξης των αναδυόμενων οικονομιών και της μείωσης της προσφοράς.»

Τα αποθέματα πετρελαίου των γνωστών κοιτασμάτων από μη συμβατικές πηγές (σχιστολιθικό-εξωχώριες μεγάλου βάθους, αμμώδης πίσσα) υπολογίζονται σήμερα σε 1 τρισ. βαρέλια. 

Πρόκειται για μια επιπλέον προσφορά που ισοδυναμεί με την προσφορά των ποσοτήτων που έχουν ανακαλυφθεί τα τελευταία 30 χρόνια και πλέον.

Η πλειοψηφία αυτών των αποθεμάτων είναι ανακτήσιμη σε τιμές μέχρι τα 75 δολάρια το βαρέλι. Μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια η αύξηση της αμερικάνικης παραγωγής πετρελαίου θα καταστήσει τη χώρα καθαρά εξαγωγική όπως ήταν μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Βρετανός οικονομικός αναλυτής Alfred Marshall παρομοιάζει την προσφορά και τη ζήτηση σαν τις δυο λεπίδες ενός ψαλιδιού. Όταν η μια κλείνει ή ανοίγει το ίδιο κάνει και η άλλη.

Αγορά και ανταγωνισμός το μυστικό της προόδου

Προσέξτε πως λειτουργεί ο κύκλος της αγοράς στο πετρέλαιο και παντού. Η τιμή του πετρελαίου μετά το 1999 αυξήθηκε από τα 10 δολάρια στα 150 το 2008 και τώρα πάνω από τα 100. Λόγω αύξησης της ζήτησης μπήκε σε λειτουργία ο μηχανισμός της αγοράς και της καινοτομίας στην ανεύρεση και εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων ή απλά την εκμετάλλευση παλαιότερων που είχαν υψηλό κόστος εξόρυξης και δεν συνέφεραν όταν η τιμή έπεσε κάτω από το κόστος αυτό.

Η άνοδος των τιμών αύξησε τις έρευνες και κατά συνέπεια αύξησε τα διαθέσιμα κοιτάσματα. Επειδή η αγορά λειτουργεί άναρχα, ακόμη οι μεγάλες εταιρείες συνεχίζουν το εντοπισμό νέων κοιτασμάτων η παραγωγή των οποίων θα ξεκινήσει μετά από 5-10 χρόνια. 

Κάποια στιγμή η αγορά θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται πως η προσφορά αυξάνεται με μεγαλύτερους ρυθμούς από τη ζήτηση και τότε θα αρχίσει να προεξοφλεί τη μελλοντική πτώση της τιμής του πετρελαίου. Κοντά σ’ αυτό το σημείο είμαστε τώρα. 

Τη δεκαετία που πέρασε υπήρξαν δυο σημαντικές τεχνικές εξελίξεις που άλλαξαν τα δεδομένα. Η βελτίωση της τεχνικής ικανότητας άντλησης από βαθύτερες εξωχώριες γεωτρήσεις και η επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου.

Αυτό συνέβη γιατί τα υψηλά περιθώρια κέρδους στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων κινητοποίησαν τεράστια κεφάλαια στον τομέα της έρευνας, αποδεικνύοντας γι’ άλλη μια φορά το κλειδί της προόδου που κρύβει το οικονομικό σύστημα των ελεύθερων αγορών και του ανταγωνισμού.

Από την άλλη πλευρά η άνοδος της τιμής του πετρελαίου οδήγησε στην ανεύρεση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, αλλά τεχνολογιών που δεν χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ή παράγωγά του σαν πηγή ενέργειας.

Ο στόλος των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων αυξάνεται στον κόσμο, όπως και αυτών που καταναλώνουν φυσικό αέριο ή βιοκαύσιμα. Από τη μια πλευρά έχουμε αύξηση της προσφοράς και από την άλλη μείωση της ζήτησης. Το αποτέλεσμα είναι εύκολα προβλέψιμο. 

Η γεωπολιτική σημασία

Πρόσφατα η Wall Street Journal, μετά τα γεγονότα στην Κριμαία, πρότεινε στο κύριο άρθρο της την έγκριση των 25 αιτήσεων για τη δημιουργία τερματικών σταθμών εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου, δεδομένου πως κάθε δολάριο από εξαγωγή αμερικάνικου φυσικού αερίου θα είναι ένα δολάριο λιγότερο στα ταμεία του Πούτιν. 

Η έκρηξη της ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων και η αύξηση της παραγωγής αποτελούν μια αρνητική προοπτική για χώρες που εξαρτώνται άμεσα από τις εξαγωγές πετρελαίου, όπως η Ρωσία, η Βενεζουέλα, η Βραζιλία και οι χώρες του Κόλπου. Οι χώρες του Κόλπου έχουν το πλεονέκτημα του χαμηλού κόστους εξόρυξης, αλλά και αυτών τα έσοδα θα μειωθούν.

Η Ρωσία το 1998 χρεοκόπησε γιατί η τιμή του πετρελαίου έπεσε κάτω από τα 20 δολάρια το βαρέλι. Τα έσοδα της Ρωσίας από πετρέλαιο και φυσικό αέριο καλύπτουν το 70% των εξαγωγών της και το 50% των κρατικών εσόδων της ρωσικής ομοσπονδίας. 

Η Ρωσία παράγει 7 εκατ. βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα και δεύτερη ακολουθεί η Σαουδική Αραβία. 

Το 60% του ρωσικού πετρελαίου παράγεται στη Σιβηρία με πολύ υψηλότερο κόστος εξόρυξης και μεταφοράς.

Περίπου το 75% των εξαγωγών φυσικού αερίου της Ρωσίας πάει στη Δυτική Ευρώπη, καλύπτοντας το 30% των αναγκών της. Οι τιμές που πληρώνει η Ευρώπη το φυσικό αέριο είναι τριπλάσιες από αυτές που πληρώνει η αμερικάνικη οικονομία.

Η δημιουργία σταθμών μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη αναμένεται να σπάσει το τοπικό μονοπώλιο που έχει δημιουργήσει η Ρωσία στα επόμενα 5 χρόνια, πολύ πριν φτάσει το αζέρικο αέριο στην Ευρώπη. Αναμένεται ακόμη να εξομαλύνει τις τιμές φυσικού αερίου σε όλη την υδρόγειο. 

Κατά τον Α. Jaffe του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια "Ο προϋπολογισμός της ρωσικής κυβέρνησης για να είναι ισοσκελισμένος απαιτεί η τιμή του πετρελαίου να παραμείνει πάνω από τα 100 δολάρια μέχρι το 2020. Η τιμή στα 75 δολάρια θα δημιουργήσει τέτοιας έκτασης προβλήματα που η πρόσφατη αναταραχή του ρουβλιού θα μοιάζει ασήμαντη».

Κλειδί το κόστος εξόρυξης

Όπως είπαμε τα τελευταία δέκα χρόνια προστέθηκαν τρεις νέες μη συμβατικές πηγές πετρελαίου: Οι εξωχώριες γεωτρήσεις μεγάλου βάθους, το σχιστολιθικό πετρέλαιο και το πετρέλαιο από τα κοιτάσματα πίσσας και άμμου. Αυτές οι νέες πηγές προσέθεσαν στο ισοζύγιο των αποθεμάτων περί το 1 τρισ. βαρέλια. Αυτό αποτελεί μια μεγάλη προσθήκη στο 1,5 τρισ. βαρέλια των συμβατικών κοιτασμάτων. Ο Eric Lee της Citigroup υποστηρίζει πως τα νέα μη συμβατικά αποθέματα είναι ανακτήσιμα κάτω από τα 75 δολάρια το βαρέλι. Γι’ αυτό και τα 75 δολάρια θεωρούνται σαν οροφή στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται. 

Οι μεταφορές καταναλώνουν το μισό πετρέλαιο που παράγεται κάθε χρόνο. Η χρήση φυσικού αερίου στην αυτοκίνηση αναμένεται να πιέσει τη ζήτηση και την τιμή του πετρελαίου περαιτέρω. Η πετρελαιοκίνηση στις ΗΠΑ σε σχέση με το ισοδύναμο της κίνηση με φυσικό αέριο είναι περίπου τρεις φορές ακριβότερη. 

Οι ενδείξεις συγκλίνουν πως εντός της επόμενης πενταετίας ξεκινά μια περίοδος φθηνότερης ενέργειας που θα αλλάξει τα δεδομένα στην παγκόσμια οικονομία με χαμένους και κερδισμένους. Κερδισμένους τις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο και χαμένους τις χώρες που εξάγουν.

Χώρες όπως η Νορβηγία που έχουν μια οργανωμένη εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων θα πληγούν λιγότερο από την πτώση της τιμής. Υπανάπτυκτες ολιγαρχίες όπως η Ρωσία ή δημαγωγικά καθεστώτα όπως η Βενεζουέλα και η Βραζιλία θα πληγούν περισσότερο με πιθανές αλυσιδωτές χρεοκοπίες.

Πηγή: www.capital.gr