Για την Θράκη

Αρχαία Θράκη

Ένα παλαιότερο άρθρο του Σαράντου Καργάκου με θέμα την Θράκη και το οποίο παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω ορισμένων αναφορών σε γλωσσολογικά ζητήματα. Βεβαίως, κάποιοι ισχυρισμοί του, όπως τα περί καταγωγής των βλαχοφώνων Ελλήνων από τους αρχαίους Θράκες είναι συζητήσιμα και τουλάχιστον αμφιλεγόμενα. Επίσης, ενώ σωστά ξεκαθαρίζει ότι η σημερινή Αλβανική γλώσσα δεν έχει σχέση με την αρχαία Ιλλυρική, υποστηρίζει λανθασμένα ότι είναι απόγονος της Θρακικής και όχι της Δακικής, όπως σήμερα αποδέχεται η πλειονότητα των Γλωσσολόγων. Στο ζήτημα αυτό θα επανέλθουμε με τεκμηριωμένες απόψεις σύντομα. Σε κάθε περίπτωση αξίζει τον κόπο το κείμενο του Σ. Καργάκου να διαβαστεί.

ΔΕΕ

"Η Θράκη μήτρα λαών"

Οικονομικός Ταχυδρόμος: Σαράντος Καργάκος

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αν καταστεί ποτέ ένωση και δεν καταλήξει σε αποσύνθεση και διάλυση των ήδη υφισταμένων κρατών, θα λειτουργήσει σα χοάνη Εθνών και εθνοτήτων. Μοιραία κάποιες εθνότητες θα αφομοιωθούν και θα εξαφανιστούν. Γι’ αυτό η Κοινότητα καταρτίζει επιτροπές που μελετούν τις εθνικές μειονότητες και τη γλώσσα τους. Τέτοιες επιτροπές επισκέφθηκαν προ διετίας την Ελλάδα και την Κύπρο. Ως προς την Ελλάδα επισημάνθηκε ότι ομιλούνται οι ακόλουθες γλώσσες: Βλαχική, Αλβανική, Τουρκική, Αθιγγανική, Εβραϊκή, Αρμενική, Βουλγαρική και «Μακεδονική». Με το τελευταίο υπονοείται το σλαβοφανές ιδίωμα που απαντά κυρίως στη Δυτική Μακεδονία σε μερίδα πληθυσμού, ο οποίος είναι δίγλωσσος.

Αλλά αυτό που ενδιαφέρει τη Θράκη είναι η περίπτωση της Βουλγαρικής και Αθιγγανικής γλώσσας. Την πρώτη μιλούν οι Πομάκοι και τη δεύτερη οι Αθίγγανοι. Οι επιτροπές της Κοινότητας αναγνωρίζουν τους πληθυσμούς αυτούς σαν ιδιαίτερες εθνότητες με ιδιαίτερη γλώσσα. Παρά τούτο εμείς, λόγω κακής πολιτικής, επιτρέψαμε να καταταγούν οι πληθυσμοί αυτοί υπό τους Μουσουλμάνους και σταδιακά, υπό την επιρροή ευφυούς προπαγανδιστικής τακτικής των Τούρκων, να αποκτούν σε μεγάλο βαθμό τουρκική συνείδηση. Έχουμε συνεπώς λόγους σοβαρούς να διασώσουμε την ιδιαιτερότητα των πληθυσμών αυτών και να αποτρέψουμε την πλήρη αφομοίωσή τους από το τουρκογενές στοιχείο, αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να εργασθούμε για το μελλοντικό αντίπαλό μας, τη Βουλγαρία.

Με τη Θράκη σχετίζεται και η περίπτωση της Αλβανικής γλώσσας, καθ’ ότι η γλώσσα αυτή είναι απόγονος της αρχαίας Θρακικής και όχι της Ιλλυρικής. Η περίπτωση των Αλβανών είναι άκρως ενδιαφέρουσα και έχει ως εξής: κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους μαρτυρείται πόλη της Ηπείρου με την ονομασία Αλβανούπολις. Το όνομα προέκυψε από τους «Albani», Ρωμαίους στρατιώτες που είχαν τη φύλαξη της Εγνατίας Οδού. Από την Αλβανούπολη στους χριστιανικούς χρόνους προέκυψε εκκλησιαστική διοίκηση υπό το όνομα Αλβανία, οι κάτοικοι της οποίας λεγόταν Αλβανοί. Η Βυζαντινή πριγκίπισσα και μεγάλη ιστορικός Άννα Κομνηνή αναφέρει τους Αλβανούς ως βλαχόφωνους και όχι αλβανόφωνους. Η σημερινή αλβανική κατάγεται από τη γλώσσα των αρχαίων Θρακών, οι οποίοι προσέφεραν στο ρωμαϊκό κράτος τούς άριστους των μισθοφόρων. Μεταξύ αυτών ήταν και ο θρυλικός Σπάρτακος, που προκάλεσε το μεγαλύτερο κοινωνικό επαναστατικό κίνημα της αρχαιότητας. Ως γλώσσα μισθοφόρων η θρακική διατηρήθηκε σε πολλές λεγεώνες θρακικής προελεύσεως παράλληλα με τη λατινική. Έτσι ορισμένοι Θράκες απέφυγαν τον εκλατινισμό. Όταν Θρακικές λεγεώνες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τη λεγόμενη Αλβανία, αναμείχθηκαν με τον εντόπιο πληθυσμό, κυριάρχησαν επ’ αυτού γλωσσικά, αλλά έλαβαν την ονομασία Αλβανία παράλληλα προς το Ηπειρώτες. Έκτοτε, μέχρι των νεοτέρων χρόνων, υπήρξαν περίφημοι μισθοφόροι που πλαισίωναν τους στρατούς των ιταλικών πόλεων, κυρίως της Βενετίας. Από αυτό πρόεκυψε και το νεότερο εθνικό όνομα Σκιπετάροι. Η άποψη ότι το σημερινό επίσημο όνομα του αλβανικού κράτους «Shqiberi» υποδηλώνει τη χώρα του αετού ή ότι ο όρος «shqio» προέρχεται από λέξη σημαίνουσα την «καθαρή προφορά» είναι πολύ ωραία για να είναι αληθινά. Το όνομα Σκιπετάροι υποδηλώνει στρατιωτική ιδιότητα. Προέρχεται από τη βενετική λέξη «sciopetier» που σημαίνει τον Καραμπινοφόρο.

Και σε ό, τι αφορά τη βλαχοφωνία των Αλβανών, την οποία μνημονεύει η Άννα Κομνηνή: υποψιάζομαι ότι και οι πλείστοι των βλαχοφώνων είναι θρακικής καταγωγής. Το σκεπτικό μου στηρίζεται στα εξής: στους μετά τον Καίσαρα χρόνους το Ρωμαϊκό Κράτος ήταν οι λεγεώνες του. Πολλές λεγεώνες ήσαν απαρτισμένες από Θράκες, καθ’ ότι οι κάτοικοι κυρίως των βόρειων θρακικών φυλών είχαν αναγάγει το μισθοφορισμό σε πόρο ζωής. Οι Θράκες λεγεωνάριοι μιλούσαν ένα παραφθαρμένο λατινικό ιδίωμα. Η ρωμαϊκή διοίκηση παραχωρούσε στους λεγεωνάριους τεμάχια γης, οπότε αυτοί σταδιακά εξελίχθηκαν σε ένοπλους γεωργούς και ποιμένες. Γύρω από τις ιδιότυπες αγροτοστρατιωτικές κοινότητες εγκαταστάθηκαν για λόγους ασφαλείας και λόγους προμηθείας εφοδίων, πληθυσμοί ασχολούμενοι με την κτηνοτροφία και τη σιδηρουργία, για να παρέχουν στους λεγεωνάριους κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα, όπλα, αγροτικά εργαλεία. Τέτοιες αγροτο-στρατιωτικές Κοινότητες δημιουργήθηκαν σ’ όλη την έκταση της Βαλκανικής από Πίνδου μέχρι Δακίας (Ρουμανίας) και λόγω υποχωρήσεως της Θρακικής (πλην Αλβανίας), μιλούσαν μια παραφθαρμένη λατινική, με έντονες κατά περιοχές διαφορές.

Η βλαχική στα καθ’ ημάς ονομάζεται Αρουμανική ή συνηθέστερα «Κουτσοβλαχική». Για ν’ αποφύγουμε και άλλες επιπλοκές στο μέλλον, δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να δεχθούμε την «κουτσοβλαχική» σαν εθνική, αλλά σαν κοινωνική γλώσσα. Ομοίως και τη «βουλγαρική» (γλώσσα των Πομάκων), την Αθιγγανική, τα «Αρβανίτικα», δηλαδή την Αλβανική που μιλούν οι γέροντες κυρίως στα Μεσόγεια, στη Βοιωτία και στην Κορινθία. Αναγνώριση μιας γλώσσας ως εθνικής σημαίνει ταυτόχρονα και αναγνώριση ιδιαίτερης εθνότητας. Το Υπουργείο Εξωτερικών πρέπει έγκαιρα να στελεχωθεί με επιτελείο ειδικών γλωσσολόγων.

Και κλείνουμε την παρένθεσή μας με μια αναφορά στην προέλευση του ονόματος Βλάχοι. Είναι πολύ γοητευτική η άποψη που διατύπωσε το 1908 ο Σπ. Παπαγεωργίου ότι το Βλάχος προέρχεται από το «Φελλάχος». Όμως από τις αρχές του περασμένου αιώνα ο μεγάλος Δάσκαλος του Γένους Κ. Κούμας (1777-1832) είχε διατυπώσει την άποψη ότι το όνομα των Βλάχων προέρχεται από το εκλατινισμένο κελτικό Volcae (Ουάλκαι ή Ουόλκοι). Το 1946 ο καθ. Δ. Γεωργακάς επανέφερε στο προσκήνιο την ετυμηγορία του Κούμα. (Οι Ρουμάνοι μόλις από το 1984 άρχισαν να μνημονεύουν τον Κούμα). Όταν άρχισαν οι γερμανικές επιδρομές (4ος-5ος αιώνας) τα γερμανικά φύλα αποκαλούν τους εκλατινισμένους λαούς της Ευρώπης Valah. Λόγω δε της εξαπλώσεως των Γερμανών σ’ όλη την έκταση της Ευρώπης, ο τύπος Valac, ανάλογα με τις τοπικές φωνητικές συνθήκες μεταβάλλεται και έτσι έχουμε στη Βρετανία τους Ουαλούς, στο Βέλγιο τους Βαλώνους, στη Γαλλία τους Γκολουά, στην Ελβετία τη Βαλαισία και στη Βαλκανική τον τύπο «Vlah», ο οποίος στη βυζαντινή περίοδο με την προσθήκη της ελληνικής καταλήξεως -ος, γίνεται Βλάχος.

Όμως, η βλαχική της Ελλάδος διασώζει ακόμη και λέξεις ομηρικές, όπως δείχνουν εργασίες ειδικών επιστημόνων. Στην Τουρκοκρατία οι Βλάχοι, ως ποιμένες, αξιοποίησαν το λατινογενές ιδίωμα ως επαγγελματικό, διότι ήταν κατά κάποιο τρόπο ένα επαγγελματικό διαβατήριο στις μετακινήσεις τους σ’ όλη την Βαλκανική.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ 
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΡΓΑΚΟΣ 
ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 21 - 1 - 2006