Δεν έχεις, Όλυμπε, θεούς, μηδέ λεβέντες η Όσσα, ραγιάδες έχεις, μάννα γη, σκυφτούς για το χαράτσι, κούφιοι και οκνοί καταφρονούν τη θεία τραχιά σου γλώσσα, των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι…
(Κωστής Παλαμάς)

Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και τι πρέπει να κάνουμε


Η εθνική απονεύρωση.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις 
και τι πρέπει να κάνουμε

Συνέντευξη του Νικόλαου Κατσίμπρα, πρώην αξιωματικού του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Σήμερα διδάσκει αρχές διαπραγματεύσεων και επίλυσης συγκρούσεων στο πανεπιστήμιο Columbia και στο πανεπιστήμιο της πόλης της Νέας Υόρκης. Επίσης είναι αντιπρόσωπος του Hellenic American Leadership Council στη Νέα Υόρκη.

Η τουρκική προκλητικότητα κλιμακώνεται καθημερινά, η ιμπεριαλιστική πολιτική του Ερντογάν είναι αδιαμφισβήτητη και ιδιαίτερα επιθετική. Στην Ελλάδα εκτός από την οικονομική κρίση, με όλες τις συνέπειές της, υφιστάμεθα πιέσεις, από τις πλέον έντονες των τελευταίων δεκαετιών και στα εθνικά ζητήματα. Ο διεθνής παράγοντας πιέζει για λύση τώρα στο Κυπριακό και η Τουρκία καθίσταται ένας καθοριστικός «παίκτης» στη διεθνή αρένα, αμφισβητώντας τη Συνθήκη της Λωζάνης, την κυριαρχία μας στο Αιγαίο, εγείροντας, με μεθοδικό και στρατηγικό τρόπο διαρκώς νέα ζητήματα. Την ίδια ώρα αντιμετωπίζουμε μια πρωτοφανή αλβανική προπαγάνδα υποκινούμενη από την Άγκυρα, όπως υποστηρίζουν πολλοί αναλυτές, ενώ η εκκρεμότητα με την ονομασία της πΓΔΜ παραμένει.
Ζούμε μια πολυπλοκότητα, την οποία η χώρα μας φαίνεται να μην την αναγνωρίζει ή να μην μπορεί να τη διαχειριστεί όπως αρμόζει σε ένα κυρίαρχο κράτος. Παράλληλα επικρατεί αδιαφορία, αλλά και άγνοια μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας, λόγω έλλειψης εθνικής παιδείας, για την κατάσταση στο Αιγαίο ή τα βόρεια σύνορά μας.
Όμως, ζητήματα status quo είναι εγκληματικό να αντιμετωπίζονται με προχειρότητα, ή να τυγχάνουν αντικείμενο μικροκομματικής εκμετάλλευσης.
Ωστόσο αναπόφευκτα τίθεται το ερώτημα, πώς μπορεί να προσεγγίσει κανείς τέτοια ζητήματα χωρίς να κινδυνεύει να χαρακτηρισθεί ως «εθνικιστής», χωρίς να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από πατριδοκάπηλους; Μόνο με αυτό που χαρακτήριζε πάντα τον Έλληνα, την κοσμοπολίτικη αντίληψή του, είναι η απάντηση ή τουλάχιστον μια από αυτές.


Συνομιλήσαμε με έναν ευγενή, υψηλής παιδείας και χωρίς ίχνος έπαρσης, άνθρωπο που προβληματίζεται για την εξελίξεις στην Ελλάδα, αλλά δεν μένει εγκλωβισμένος στον αρνητισμό, αντίθετα έχει όραμα και προτάσεις και τις μοιράστηκε μαζί μας.
Ο κ. Κατσίμπρας έχει λόγους να αγαπά την πατρίδα του. Είναι η μνήμη, η προσωπική και η συλλογική, αυτή που καθορίζει τους χαρακτήρες μας. Συμφωνεί και μας εξηγεί:
«Οι πρώτες μνήμες μου είναι στην 117 Πτέρυγα Μάχης, στην Ανδραβίδα του νομού Ηλείας, όπου ο πατέρας μου πέρασε τα περισσότερα χρόνια της καριέρας του ως πιλότος μαχητικού. Εκεί ξεκίνησε ως νέος ιπτάμενος το 1982, ενώ εγώ ήμουν βρέφος, και αποχαιρέτισε τα F-4 Phantom ως διοικητής πτέρυγας το 2007, ενώ εγώ ήμουν νέος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ). Οι μνήμες και τα βιώματα μου στην μονάδα ήταν καθοριστικά για το ποιος είμαι σήμερα. Μεγαλώνοντας στην αεροπορική οικογένεια, τόσο εγώ όσο και τα υπόλοιπα παιδιά των ιπταμένων και τεχνικών της μονάδας, μάθαμε πολύ καλά κάποιες βασικές αρχές, απλά παρατηρώντας τον αγώνα των γονιών μας. Αυτό είναι κάτι που μας ενώνει μέχρι και σήμερα, κι ας έχουμε χαθεί οι περισσότεροι».



 Μπορείτε να γίνετε πιο σαφής;
Για πολλά χρόνια, ήταν δεδομένο για εμένα και τον αδερφό μου ότι ο πατέρας μας δεν θα ήταν παρών στην καθημερινότητα μας, καθώς οι ώρες που περνάνε οι ιπτάμενοι στις πολεμικές μοίρες τους είναι ατελείωτες και το βάρος το σηκώνουν οι μανάδες. Όλες οι οικογένειες και το προσωπικό ζούσαμε στο παλμό των δονήσεων των Phantom. Από την μία νοιώθαμε την υπερηφάνεια για το σκοπό που υπηρετούσαν οι πατεράδες μας και εμείς απλά έτυχε να είμαστε μέρος του, από την άλλη μεγαλώνοντας, ήρθαμε αντιμέτωποι με την σκληρή πραγματικότητα των θυσιών που απαιτούνται.
Το πρώτο μεγάλο μάθημα ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν το αεροσκάφος του πατέρα μου πήρε φωτιά και εξερράγη στον αέρα. Ο πατέρας μου εγκατέλειψε και σώθηκε, σε αντίθεση με άλλους φίλους και συμμαθητές του, οι οποίοι δεν ήταν το ίδιο τυχεροί. Εκεί βλέπεις στην πράξη το ρητό του Κένεντι, για την σημασία της προσωπικής υποχρέωσης προς την πατρίδα, αλλά επίσης βλέπεις και τα κακώς κείμενα του κρατικού μηχανισμού. Το κράτος χρωστάει πολλά σε αυτούς τους ανθρώπους, ιδίως στους πεσόντες και στις οικογένειές τους. Άλλο κράτος, άλλο πατρίδα. Όπως και να έχει, αυτή η παιδική ηλικία, οι μνήμες στην 117, ήταν ο μόνος λόγος που έδωσα πανελλήνιες για την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Αν η 117 ήταν η εισαγωγή στην διαμόρφωση του χαρακτήρα μου, το ΠΝ ήταν το κύριο μέρος. Ήταν εννέα χρόνια της ζωής μου, τα οποία αποτελούν για εμένα πολύτιμη μνήμη και μάθημα. Είμαι καλύτερος άνθρωπος λόγω του Πολεμικού Ναυτικού. Έφυγα νωρίς, το οποίο είναι ασυνήθιστο για αξιωματικό, αλλά η ζωή απαιτεί καμιά φορά να ρισκάρεις.
Σήμερα με ποιο τρόπο εφαρμόζετε την εμπειρία σας ως πρώην αξιωματικός στην ακαδημαϊκή καριέρα σας και πως σας βοηθά να προσεγγίζετε τα εθνικά μας θέματα;
«Τώρα διδάσκω αρχές διαπραγματεύσεων και επίλυσης συγκρούσεων στο Columbia και στο πανεπιστήμιο της πόλης της Νέας Υόρκης και είμαι αντιπρόσωπος του Hellenic American Leadership Council στην ΝΥ. Η HALC είναι ένας μοναδικός, επαγγελματικός Ελληνοαμερικανικός οργανισμός, ο οποίος κινητοποιεί στρατηγικά την ομογένεια, μεταφράζοντας το κοινωνικό μας κεφάλαιο σε πολιτικό, ακολουθώντας το επιτυχημένο μοντέλο των Εβραϊκών οργανώσεων. Είναι πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην ομογένεια. Πράγματι έχω δει ότι η στρατιωτική εμπειρία μου συμπληρώνει την ακαδημαϊκή οπτική, κάτι το οποίο εκτιμάται εδώ στις ΗΠΑ, τόσο στα προγράμματα που διδάσκω όσο και στο πολιτικό μέρος της δουλειάς μου και στην συνεργασία μου με think tanks. Στην Αμερική αυτό είναι σύνηθες, αλλά έχει επίσης αρχίσει να αλλάζει και στην Ελλάδα με εξαιρετικές πρωτοβουλίες όπως η Ακαδημία Στρατιωτικών Αναλύσεων, η οποία ιδρύθηκε από ακαδημαϊκούς στρατιωτικούς πριν λίγα χρόνια και της οποίας είμαι μέλος».

Όσον αφορά στο σήμερα, μέχρι πρότινος κυριαρχούσε η έκφραση και η άποψη «το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του», όμως διαπιστώνουμε, ακόμη και οι υποστηριχτές αυτής της άποψης, θέλω να πιστεύω, ότι δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα.  Θα ήθελα σας παρακαλώ να μου μιλήσετε για τον τουρκικό παρεμβατισμό στο Αιγαίο, βάσει των στοιχείων που έχετε στη διάθεσή σας και πως αυτός ο παρεμβατισμός οδηγεί την Ελλάδα σε μια «εθνική απονεύρωση» όπως την έχετε χαρακτηρίσει;  
Η επιθετικότητα των προκλήσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο είναι μια πραγματικότητα εδώ και πάνω από 40 χρόνια. Συγκεκριμένα, το 2016 ήταν χρονιά ρεκόρ για τις πτήσεις της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας (ΤΠΑ) πάνω από ελληνικά εδάφη, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΓΕΕΘΑ, τα οποία είναι διαθέσιμα από το 2009. Κάθε πρόκληση αντιμετωπίζεται άμεσα από την Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) και το ΠΝ. Ο ελληνικός αμυντικός μηχανισμός είναι εκπαιδευμένος και δοκιμασμένος σε αέρα και θάλασσα, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις της Τουρκίας για δεκαετίες. Οι μονάδες του ΠΝ μαζί με τα παρατηρητήρια έχουν πλήρη εικόνα του Αιγαίου και κάνουν την παρουσία μας αισθητή. Το πρόβλημα είναι κυρίως με τις παραβιάσεις των Εθνικών Χωρικών μας Υδάτων (ΕΧΥ) από μικρά σκάφη και περιπολικά της Τουρκικής ακτοφυλακής. Στον αέρα, η φύση των παραβιάσεων του Εθνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ) είναι διαφορετική και οι αριθμοί είναι τεράστιοι – χιλιάδες παραβάσεις FIR και παραβιάσεις ΕΕΧ κάθε χρόνο.
Κάθε φορά που ένα Τούρκικο μαχητικό απογειώνεται από συγκεκριμένα αεροδρόμια, το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων κινητοποιεί έναν καλοκουρδισμένο μηχανισμό αεράμυνας. Οι πιο πολλές προκλήσεις αναχαιτίζονται, ενώ κάποιες κλιμακώνονται σε εμπλοκές. Με τον όρο εμπλοκή εννοούμε όταν η αναγνώριση / αναχαίτιση εξελίσσεται σε αερομαχία λόγω της αντίδρασης του Τούρκου χειριστή. Τα τελευταία χρόνια έχουν εκμηδενιστεί οι εμπλοκές, δηλαδή οι αντιδράσεις των Τούρκων, ενώ οι παραβιάσεις και οι υπερπτήσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε περάσει σε μια φάση όπου οι Τούρκοι πιλότοι ξέρουν ότι δεν θα υπάρχουν επιπτώσεις αν θα παραβιάσουν τα σύνορά μας, οπότε αγνοούν την παρουσία των δικών μας μαχητικών. Το μόνο που μπορεί να αλλάξει αυτή την εδραιωμένη κατάσταση είναι η αλλαγή πολιτικής. Η κυβέρνηση ελέγχει το πόσο ενεργητική θα είναι η αντιμετώπιση των απειλών.
Πρέπει να αποδεχθούμε ότι η πολιτική γραμμή των τελευταίων δεκαετιών δεν μπόρεσε να κάμψει την Τουρκική επιθετικότητα. Έτσι παγιώνεται περαιτέρω μια κατάσταση στο Αιγαίο που δεν μας ευνοεί. Εννοείται πως το βέλτιστο σενάριο θα ήταν να καταλήγαμε σε μία κατάσταση στενής συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα με μια δημοκρατική Τουρκία. Δυστυχώς όμως, οι εξελίξεις αποδεικνύουν ότι όποιος δεν αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο της μεγαλομανίας του Ερντογάν αεροβατεί επικίνδυνα.
Η «εθνική απονεύρωση» που έχω αναφέρει σε κάποια άρθρα μου έχει να κάνει με την αδιαφορία και την άγνοια μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας για την κατάσταση στο Αιγαίο. Αυτό είναι αποτέλεσμα ετών, καθώς δεν έχει υπάρξει εθνική παιδεία με ουσιαστική πληροφόρηση τόσο για την τωρινή κατάσταση όσο και για τα ενδεχόμενα σενάρια. Ότι μαθαίνει ο περισσότερος κόσμος είναι από συγκεκριμένες κομματικές πηγές. Από την μία έχουμε αδιάφορους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ψαριών και από την άλλη έχουμε πολεμιστές του καναπέ έτοιμους να πάρουν την Πόλη. Τίποτε από τα δύο δεν βοηθάει την ουσιαστική, στρατηγική αντιμετώπιση της πραγματικής Τουρκικής απειλής».
Γιατί βγαίνει κερδισμένη η Τουρκία από αυτό το παιχνίδι; Πώς επιτυγχάνει στρατηγική νίκη έναντι της Ελλάδας;
«Αν ο γείτονάς σας είχε χαράξει ένα μονοπάτι μέσα από το χωράφι σας, αγνοούσε τα παράπονά σας για χρόνια και προσπαθούσε να μετακινήσει σταδιακά τον φράχτη, τι θα κάνατε; Όσο περισσότερος καιρός περνάει όπου είμαστε απαθείς, τόσο παγιώνεται μια κατάσταση κατά την οποία είναι ευκολότερο για την Τουρκία να διεκδικήσει τα φανταστικά δικαιώματά της, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Ταυτόχρονα, λόγω της τακτικής των Τούρκων τα τελευταία 40 χρόνια, η διεθνής κοινότητα έχει πλέον αποδεχτεί ότι το Αιγαίο αποτελεί αμφισβητούμενη περιοχή.Οι διεκδικήσεις του γείτονα άρχισαν με τις παραβάσεις στο FIR Αθηνών και τις παραβιάσεις στον Εθνικό Εναέριο Χώρο (ΕΕΧ) και έχουν πλέον καταλήξει στην διεκδίκηση ολόκληρων περιοχών. Το γεγονός ότι η Τουρκία είχε αποδεχτεί το status quo στο Αιγαίο από το 1931, όταν έγινε η οριοθέτηση των 10 ναυτικών μιλίων του ΕΕΧ, μέχρι το 1974, φαίνεται ότι το έχουμε ξεχάσει πρώτα εμείς και κατά συνέπεια και οι σύμμαχοί μας. Αυτή η λήθη και η αποδοχή της νέας πραγματικότητας είναι η στρατηγική της νίκη».

Επειδή μιλάτε για τουρκικές παραβιάσεις, δεν είναι λίγοι εκείνοι που λένε πως και εμείς κάνουμε το ίδιο. Ισχύει αυτό, υπάρχει αντίλογος;

«Πολύ απλά και κατηγορηματικά – Όχι. Σίγουρα θα έχουν υπάρξει κατά καιρούς περιστατικά κυρίως πάνω σε εμπλοκές, αλλά μιλάμε για διαφορά τάξης μεγέθους. Απόδειξη αυτού είναι η ομιλία πρώην Τούρκου Αρχηγού της ΤΠΑ στο κοινοβούλιο τους πριν λίγα χρόνια, όπου είχε ερωτηθεί γι’ αυτό ακριβώς το θέμα. Η απάντησή του ήταν περί τις 100 με 150 παραβιάσεις το χρόνο. Ο αριθμός αυτός είναι σίγουρα φουσκωμένος, άλλα όπως και να έχει μιλάμε για μια κατάσταση όπου έχουμε περίπου 11.000 παραβιάσεις του ΕΕΧ μόνο τα χρόνια της κρίσης. Αλλά μη μιλάμε μόνο για νούμερα. Η Ελλάδα δεν έχει επεκτατικές βλέψεις. Η Τουρκία έχει και το λέει ανοιχτά και το αποδεικνύει καθημερινά. Τι άλλη απόδειξη χρειαζόμαστε για να ξυπνήσουμε;». 
Ο ρόλος του ΝΑΤΟ ποιος είναι στο συγκεκριμένο ζήτημα.
«Αντιμετωπίζεται ως ένα διμερές ζήτημα το οποίο είναι εκτός των αρμοδιοτήτων του. Αυτό επίσης επηρεάζεται βέβαια και από την αμερικανική πολιτική αλλά και τον εκάστοτε Γενικό Γραμματέα. Όταν είχε γίνει η κατάρριψη του Ρωσικού αεροσκάφους, υποτίθεται για μια παραβίαση 7 δευτερολέπτων, ο ΓΓ έδωσε συνέντευξη στο CNN όπου η δημοσιογράφος έκανε αναφορά και επέμεινε στο θέμα των παραβιάσεων στο Αιγαίο. Ο συγκεκριμένος ΓΓ ήταν ιδιαίτερα πρόθυμος να υποστηρίξει την Τουρκία. Αυτό που ξεχνάμε είναι ότι η πολιτική ξεκινάει από το τοπικό επίπεδο. Για παράδειγμα, ο κος Στόλτενμπεργκ ήταν πρωθυπουργός της Νορβηγίας δύο φορές. Υπάρχει σχετική μελέτη που αποδεικνύει ότι η τουρκική κοινότητα της Νορβηγίας μπορεί να διαμορφώνει πολιτικές. Ο τωρινός ΓΓ του ΝΑΤΟ είναι προϊόν αυτού του συστήματος».
 Λέτε ότι έχουμε De Facto απεμπολήσει το νόμιμο δικαίωμα μας για άμυνα των συνόρων μας, όπως επίσης υποστηρίζετε ότι υπάρχουν τα στρατιωτικά και διπλωματικά όπλα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, όμως ποια είναι αυτά και πως μπορούμε να ξεφύγουμε από την ηττοπάθεια που μας χαρακτηρίζει;
«Οι κυβερνήσεις καθορίζουν την γραμμή που ακολουθούν οι διπλωμάτες και οι στρατιωτικοί μας. Πρέπει να τους λύσουν τα χέρια ώστε να αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού που έχει στήσει η Τουρκία για εμάς. Το πως θα γίνει ακριβώς αυτό είναι μια συζήτηση που απαιτεί πολλούς συνομιλητές για να καταλήξουμε στη νέα συνταγή. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι έχουμε μια πληθώρα επιλογών που θα συνδυάζουν τα διπλωματικά με τα στρατιωτικά εργαλεία. Το ζήτημα είναι να υπάρξει η πολιτική βούληση. Αυτό βέβαια προϋποθέτει αλλαγή 180 μοιρών στην νοοτροπία της εξωτερικής μας πολιτικής.
«Για πάρα πολλά χρόνια έχουμε υπάρξει ουσιαστικά παρατηρητές ή απόντες και πλέον έχουμε υποστεί άλλη μία τεράστια χρεωκοπία. Αυτή του πολιτικού κεφαλαίου στη διεθνή σκηνή. Η κρίση έχει κάνει βέβαια τα πράγματα πολύ χειρότερα αλλά η αλλαγή στάσης είναι αναγκαιότητα».
Ο σχεδιασμός νέας πολιτικής στο Αιγαίο απαιτεί πάνω από όλα πολιτική βούληση και επαγγελματισμό από τους πολιτικούς μας. Σε ότι αφορά τα εθνικά θέματα, θα πρέπει να υπάρχει υπερκομματική συνεννόηση και κατ’επέκταση συντονισμένη ενημέρωση του κοινού. Στην Ελλάδα του 2017, αυτό φαντάζει ουτοπικό αλλά δεν υπάρχει εναλλακτική. Δεν το χωράει ο νους μου πως γίνεται κάποιος να χρησιμοποιεί τα εθνικά ζητήματα για μικροκομματικούς σκοπούς, υποστηρίζοντας ότι είναι ο μοναδικός υπέρμαχος των συμφερόντων της πατρίδας.
Συνήθως αυτοί που κεφαλαιοποιούν τα εθνικά ζητήματα με ακραίο τρόπο είναι επικίνδυνα ημιμαθείς σε ότι αφορά τις επιχειρησιακές και γεωπολιτικές συνθήκες. Το ίδιο ισχύει και για τους εθνικά αδιάφορους πολιτικούς, οι οποίοι αποφεύγουν την εμπλοκή με όλα τα εθνικά ζητήματα με το φόβο μήπως κάποιος τους χαρακτηρίσει εθνικιστές. Δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι, αφήνουν χώρο στους ακροδεξιούς εθνικιστές για να εκμεταλλευτούν το τσαλακωμένο εγώ του Έλληνα της κρίσης»
 Όσον αφορά στις εξελίξεις στην Κύπρο. Θεωρώ πως ότι έχει να κάνει με την Κύπρο και το Αιγαίο είναι αλληλένδετα. Θα ήθελα την τοποθέτησή σας επί του θέματος. Ακόμη μια φορά φαίνεται πως η Τουρκία θέλει να γίνει κυρίαρχος του παιχνιδιού και συγκεκριμένα της ανατολικής Μεσογείου. Οι διεθνείς εταίροι πιέζουν για μια άμεση λύση στο Κυπριακό και υπάρχουν εκείνοι οι αναλυτές που βλέπουν αυτή την προθυμία εκ του πονηρού.
«Δεν είμαι ειδικός στο Κυπριακό, αλλά έχω την τύχη να έχω δουλέψει και συζητήσει με ανθρώπους που τρώνε, κοιμούνται και αναπνέουν δουλεύοντας πάνω σε αυτό το ζήτημα για πολλά χρόνια. Καταλαβαίνω πολλούς από τους παραπάνω προβληματισμούς, άλλους τους ενστερνίζομαι και άλλους τους σέβομαι. Για την πολυπλοκότητα των ανωτέρω σχέσεων, προτεραιοτήτων και ισορροπιών έχουν γραφεί ολόκληρα βιβλία. Σίγουρα δε θα πρέπει να αφήσουμε την πίεση χρόνου να αποτελέσει κύριο κριτήριο για τη λύση. Μια κακή λύση είναι πολύ χειρότερη από την τωρινή κατάσταση καθώς θα παγιώσει στο βάθος του χρόνου μια τραγωδία. Αυτό είναι αντιληπτό από τις κυβερνήσεις μας σε Ελλάδα και Κύπρο και δε νομίζω ότι θα έρθουμε αντιμέτωποι με κάποιο από αυτά τα σενάρια. Από την άλλη, είναι σημαντικό να ακούμε όλους τους προβληματισμούς ώστε να διαμορφώσουμε πιο ενημερωμένες στρατηγικές».
Εσείς πώς φαντάζεστε μια λύση στο Κυπριακό και ποιος θα πρέπει να είναι ο ρόλος και η στρατηγική της Ελλάδας.



«Η βάση της τωρινής στάσης είναι σωστή, το Κυπριακό είναι ζήτημα των Κυπρίων. Δεν υπάρχει χώρος για την παρουσία ξένων δυνάμεων ή εγγυήσεων στο μέλλον μιας ευρωπαϊκής χώρας. Αυτό είναι απόλυτο. Το ζήτημα είναι ποια θα είναι η δημοκρατική συνταγή που θα σεβαστεί αυτές τις αρχές και θα μπορέσει να διασφαλίσει τις ανησυχίες ασφάλειας των δύο κοινοτήτων κατά την μετάβαση στη νέα λύση».
Στην Τουρκία ο Ερντογάν φαίνεται ότι γίνεται κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού και με την αναθεώρηση του συντάγματος θα καταστεί πανίσχυρος. Ο διεθνής ρόλος της Τουρκίας φαίνεται αναβαθμισμένος, χωρίς να είναι βέβαιο ότι τα πράγματα είναι έτσι όπως δείχνουν. Την ίδια ώρα ο Τούρκος πρόεδρος  θέτει ζήτημα υφαλοκρηπίδας και κυριαρχίας των νησιών, επηρεάζει γειτονικές χώρες όπως για παράδειγμα την Αλβανία, όπου έχει αρχίσει να θέτει θέμα τσάμηδων. Τι απ΄όλα αυτά ισχύει, γίνεται πράγματι η Τουρκία τόσο ισχυρός παίκτης;



«Πιστεύω ότι έχουμε μια λανθασμένη αντίληψη της γεωστρατηγικής σημασίας της χώρας μας σε σχέση με τη Τουρκία. Δυστυχώς το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε μπορέσει να εκμεταλλευτούμε τα αυτογκόλ που έχει βάλει ο Ερντογάν. Δυστυχώς, η εκτίμησή μου είναι ότι η ζυγαριά τόσο διπλωματικά όσο και στρατιωτικά τείνει όλο και περισσότερο προς τη μεριά του γείτονα».
Πόσο κινδυνεύουμε; Τι μπορεί να γίνει στην εξωτερική πολιτική για να αναβαθμιστεί ο ρόλος της Ελλάδας;
«Δε θέλω να φανεί ότι είμαι καταστροφολόγος. Η Τουρκία έχει πολλά προβλήματα. Από την άλλη ο Ερντογάν έχει αποδείξει ότι είναι απρόβλεπτος και αποφασιστικός. Έχει επίσης βγει αλώβητος από την σύγκρουση με ΗΠΑ, Ισραήλ και Ρωσία. Ίσως και κερδισμένος στα σημεία. Ακόμα και το πραξικόπημα κατάφερε να το εκμεταλλευτεί για να δυναμώσει περαιτέρω. Το ζήτημα είναι ότι ανεξαρτήτως των πραγματικών προθέσεών του –τις οποίες ξέρει μόνο ο ίδιος-είναι υποχρέωση της πολιτικής ηγεσίας να προετοιμάζεται κατάλληλα για το χείριστο σενάριο, ακόμα και αν αυτό δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα ποτέ. Οτιδήποτε άλλο είναι εγκληματικό.

Το τι πιστεύω προσωπικά για το τι πρέπει να αλλάξει στην εξωτερική πολιτική μας είναι βάσει των εμπειριών μου κυρίως τα τελευταία χρόνια και ιδίως μετά την εμπειρία μου στην Αμερική. Έχω γράψει σχετικά, αλλά θα αναφέρω επιγραμματικά ότι χρειαζόμαστε:


· Ενεργή συμμετοχή σε πρωτοβουλίες και γεγονότα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Είμαστε απόντες από την διεθνή σκηνή σε επαγγελματικό επίπεδο.

· Στρατηγική για την ανάπτυξη συνεργασιών σε ζητήματα πέραν των εθνικών. 

· Προώθηση στελεχών σε διεθνείς οργανισμούς σε όλα τα επίπεδα, όχι αποκλειστικά σε ανώτατο. 

· Οργανωμένη ενεργοποίηση του ευρύτερου δικτύου του Ελληνισμού. 

· Υποστήριξη και συντονισμός των εγχώριων ινστιτούτων, πανεπιστημίων, Think Tanks και ΜΚΟ, σε συνεργασία με τα αντίστοιχα Υπουργεία. Τέτοιες οργανώσεις θα έπρεπε να είναι το μακρύ πρακτικό και ακαδημαϊκό χέρι της εξωτερικής μας πολιτικής με εντονότατη παρουσία στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ.


Αν θέλουμε να ανανεώσουμε την εικόνα μας, πρέπει να επενδύσουμε σε αυτή. Δυστυχώς η κρίση δεν αφήνει περιθώρια, οπότε πρέπει να είμαστε δημιουργικοί με αυτά που έχουμε ήδη στη διάθεσή μας. Το μέλλον της Ελλάδας βασίζεται σε μια αναβαθμισμένη έννοια του πολιτικού μας κεφαλαίου, που όταν χρειαστεί τότε αυτό σπαταλιέται για τα εθνικά θέματα. Πρέπει να είμαστε ποιοτικά παρόντες σε κάθε δυνατή διεθνή πρωτοβουλία, αποδεικνύοντας τον επαγγελματισμό μας σε θέματα πέραν των εθνικών.


Δεν μπορώ να μη σας ζητήσω μια εκτίμηση για το ποιος πιστεύετε ότι θα είναι ο ρόλος του νέου Αμερικανού προέδρου όσον αφορά στα εθνικά μας θέματα;
Είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε. Γενικά, η προτεραιότητά του είναι το συμφέρον της Αμερικής, οπότε το ζήτημα είναι πως θα αντιληφθεί αυτός τη θέση της Ελλάδας σε σχέση με το συμφέρον της Αμερικής την κρίσιμη στιγμή.
Τέλος, κατά τη γνώμη σας πώς μπορούμε να μιλάμε γι΄αυτά τα ζητήματα και να λέμε την λέξη πατρίδα χωρίς να κινδυνεύουμε να χαρακτηριστούμε εθνικιστές και πατριδοκάπηλοι, πως μπορεί η λέξη πατριώτης να αποκτήσει και πάλι νόημα. Πώς μπορούμε να ξαναβρούμε τη χαμένη υπερηφάνεια μας και να σταθούμε ισότιμα στη διεθνή σκηνή;
«Πρέπει να ενημερωθεί ο κόσμος για τα βασικά εθνικά θέματα. Να καταλάβει κάποιος ότι π.χ. όταν μια Τούρκικη φρεγάτα βρεθεί έξω από το Σούνιο, τότε αυτό μπορεί να είναι νόμιμο καθώς πέρα από τα 6 ναυτικά μίλια είναι διεθνή ύδατα. Από την άλλη να καταλάβει τη σημασία των δεκάδων καθημερινών παραβιάσεων των 10 νμ του ΕΕΧ. Αυτή η γνώση θα είναι εμβόλιο ενάντια στον εθνικισμό αλλά και στην απάθεια. Το βάρος για τον εμβολιασμό πέφτει και στους δημοσιογράφους, οι οποίοι καλύπτουν τα εθνικά, διπλωματικά και αμυντικά θέματα. Αυτοί θα πρέπει να είναι η προστασία ενάντια στον λαϊκισμό, εθνικισμό κι επίσης οι πρώτοι που θα κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Έχοντας εμβολιαστεί και κάνοντας την αυτοκριτική μας για τα πολλαπλά λάθη μας όλα αυτά τα χρόνια, θα μας βοηθήσει να ανασυνταχθούμε και να προσεγγίσουμε τα εθνικά θέματα σωστά – χωρίς φανφάρες.
«Όσον αφορά στη χαμένη υπερηφάνεια μας στη διεθνή σκηνή, έχουμε ένα ιστορικό και πολιτιστικό βάθος το οποίο είναι σπάνιο. Αντί να χρησιμοποιούμε την εθνική μας κληρονομιά ως πατερίτσα, ας την αντιμετωπίσουμε πρώτα ως βάρος στους ώμους μας – ως το μέτρο με το οποίο θα έπρεπε να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας – ως υποχρέωση και όχι ως δικαίωμα. Αν το κάνουμε αυτό, τότε το παρελθόν μας είναι σπάνιο εργαλείο που θα μας επιτρέψει εύκολα να σταθούμε στο ύψος που μας αρμόζει. Με δημιουργικότητα και φιλότιμο μπορούμε να κάνουμε θαύματα».

Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2017

Στα ίχνη των βημάτων των παραδοσιακών μας χορών


ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΩΝ ΠΟΔΩΝ 
ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΜΑΣ ΧΟΡΩΝ"

Εισήγηση του Μανώλη Βαλσαμίδη στο 1ο Συμπόσιο Μακεδονικής Παράδοσης και Ιστορίας στην Βέροια 22-1-2017

Το σημερινό θέμα μας είναι: Στα ίχνη των ποδών των παραδοσιακών μας χορών. Ενδιαφέρον θέμα. Το έχω διαπραγματευθεί σε βιβλίο, που εκδόθηκε το 2004 σε ελληνικά και αγγλικά. Το διαπραγματεύθηκα σε διαλέξεις, εισηγήσεις σε συνέδρια, παρουσιάσεις στη Νάουσα, στο Ίδρυμα "Δώρα Στράτου" στην Αθήνα, στο παγκόσμιο συνέδριο του CID της UNESCO στη Νάξο, στο εθνικό τμήμα του CIOFF του Καναδά και σε πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, όπου συνέβη το εξής: η αίθουσα είχε νοικιαστεί (έτσι κάνουν εκεί) για την παρουσίαση του θέματος για μια ώρα. Με απαίτηση των ακροατών, ανάμεσα στους οποίους πολλοί ακαδημαϊκοί, ζητήθηκε παράταση της ενοικίασης της αίθουσας για μια ακόμα ώρα. Κάτι ανάλογο έγινε στη Σαρδηνία, στη Λιουμπλιάνα και το Πέρνικ. Στη Σαρδηνία πρώτη παρουσίαση έγινε στο Σάσσαρι και την άλλη χρονιά, επαναλήφθηκε στο πανεπιστήμιο του Κάλιαρι με ευθύνη της κ. Καρμέλα Ντεϊντά Σκάλας. Στη Λουμπλιάνα η παρουσίαση έγινε με ευθύνη του καθηγητή κ. Μπρούνο Ράβνικαρ και στο Πέρνικ της Βουλγαρίας, μετά την ανάλυση των χορών της παράστασης, η ελληνική αποστολή, με απόφαση διεθνούς κριτικής επιτροπής, πήρε χρυσό τετραπλό για τη μουσική, τον χορό, τις φορεσιές και την εμφάνιση.

Μπαίνοντας στο θέμα μας πρέπει να επισημάνουμε ότι τους ρυθμούς των χορών μας θα τους δούμε στην ολότητά τους και στην ενότητά τους, στον λόγο / ποίηση / τραγούδι, στη μουσική και στα πόδια των χορευτών μας, στα βήματα ή καλύτερα τα πατήματα, τους πόδες / μέτρα που κινούν τα βήματα των χορευτών στον χώρο και τον χρόνο.

Μετρούνται όλα. Έχουν μέτρο όλα και το μικρό τμήμα τους δεν λέγεται τυχαία: πους = πόδι. Με τα πόδια/βήματα/πατήματα επαναλαμβάνουμε πόδες / μέτρα και απολαμβάνουμε τους ρυθμούς των παραδοσιακών μας χορών.

Και επειδή αυτή η ιστορία έχει ρίζες, δεν κρίνω άσχετο να πάμε για λίγο στους μεγάλους μας φιλοσόφους. Όλοι τους μιλούν γι' αυτούς τους πόδες. Ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας και εκείνος ο πάντων σοφών σοφότερος ο Σωκράτης στις συζητήσεις του με τους μαθητές του. Τα ήξεραν αυτά τα πράγματα, τα ζούσαν και θα μας πουν και από πού τα παρέλαβαν.

Ο Σωκράτης, για παράδειγμα, μια μέρα με όλη του τη συντροφιά κατέβηκε από την Αθήνα στον Πειραιά για να παρακολουθήσει χορευτική εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν χορευτικά από όλη την Ελλάδα. Εντυπωσιακή η παρουσίαση όλων των συγκροτημάτων και ενδιαφέρων ο διάλογος Σωκράτη και μαθητών, που τους κράτησε συντροφιά σε όλη τη διάρκεια της οδοιπορίας της επιστροφής τους στην Αθήνα. Στον Σωκράτη άρεσε περισσότερο, ως το εντυπωσιακότερο όλων των συγκροτημάτων, το θρακικό.

Ο Αριστοτέλης, αφιέρωσε ολόκληρο βιβλίο, την ποιητική του, που αναφέρεται συνολικά στην τραγωδία σε πλάτος και βάθος. Θέματα/μύθοι, σκηνική παρουσία, τραγούδι, μουσική, ποίηση, χορός. Κάτι θα έχουμε ακούσει για τον ορισμό της τραγωδίας από τον Αριστοτέλη. Μια χρονιά στο φεστιβάλ της Νάουσας ναυλώσαμε ένα λεωφορείο από την Κρύα Βρύση. Σε κάποια διαδρομή, καθόμουν στη θέση του συνοδηγού, ο οδηγός μου λέει: κύριε καθηγητά, στα γράμματα πήγαινα καλά, αλλά δεν συνέχισα. Να σας πω τον ορισμό της τραγωδίας του Αριστοτέλη; Και άρχισε: «Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». Φυσικά, μη μου ζητήσετε ανάλυση του ορισμού, θα πάμε σε μάκρος. Γι' αυτό που μας ενδιαφέρει, τον χορό, θα σας διαβάσω την άποψη του Κάρολου Κουν: «Πρωταρχικός παράγοντας του αρχαίου θεάτρου θα είναι πάντοτε ο χορός. Νοηματικά και λεκτικά, ηχητικά και μουσικά, κινησιακά και πλαστικά ο χορός διαμορφώνει το κλίμα του έργου, φωτίζει τους ήρωες και προβάλλει με το πάθος του τα μηνύματα του ποιητή».

Να μείνουμε λίγο ακόμα στους αρχαίους φιλοσόφους και να κλείσουμε αυτήν την σχοινοτενή εισαγωγή με το ερώτημα: Αυτά τα στοιχεία πού τα βρήκαν οι αρχαίοι, δημιουργήθηκαν στις μέρες τους και αν όχι από ποιους τα παρέλαβαν; Θα σας διαβάσω την απάντηση στο ερώτημά μας, όπως τη βρήκα στον διάλογο του Πλάτωνα "Φίληβος" :

Ἀλλ’, ὦ φίλε, 
Ἐπειδάν λάβῃς τά διαστήματα 
ὁπόσα ἐστί τόν ἀριθμόν τῆς φωνῆς ὀξύτητός τε πέρι καὶ βαρύτητος,
καὶ ὁποία,
καὶ τούς ὅρους τῶν διαστημάτων
καὶ τά ἐκ τούτων ὅσα συστήματα γέγονεν,
ἃ κατιδόντες οἱ πρόσθεν παρέδοσαν ἡμῖν τοῖς ἑπομένοις καλεῖν αὐτά ἁρμονίας,
ἔν τε ταῖς κινήσεσι αὖ τοῦ σώματος 
ἕτερα τοιαῦτα ἐνόντα πάθη γιγνόμενα, 
ἃ δή δι’ ἀριθμῶν μετρηθέντα δεῖν αὖ φασί ρυθμούς καὶ μέτρα ἐπονομάζειν,
καὶ ἃμα ἐννοείν,
ὡς οὕτω δεῖ περί παντός ἑνός καὶ πολλῶν σκοπεῖν.
Ὅταν γάρ ταῦτα τε λάβῃς οὕτω, τότε ἐγένου σοφός.
Πλάτ. Φίληβος, VII D

Και η μετάφραση:
«Όταν, όμως, φίλε μου, μάθεις (συλλάβεις) πόσα είναι τα διαστήματα του ήχου σχετικά με την οξύτητα και τη βαρύτητα, τα όρια ανάμεσα στα διαστήματα και τους συνδυασμούς (τα συστήματα) που σχηματίζονται απ’ αυτά – όλα τούτα τ’ ανακάλυψαν οι παλαιότεροι και τα παρέδωσαν σε μας τους κατοπινούς τους με το όνομα αρμονίες (κλίμακες), κι όταν, ακόμα, μάθεις πως μέσα στις κινήσεις του σώματος δημιουργούνται άλλες ανάλογες (τέτοιες) ιδιότητες, που, καθώς λένε πρέπει να τις μετράς με αριθμούς και τις ονομάζουμε ρυθμούς και μέτρα, κι’ αν, τέλος, συλλάβεις πως με τον ίδιο τρόπο πρέπει να ερευνούμε πάντα κάθε τι που είναι ένα και πολλά, τότε έγινες σοφός».

Ο ΛΟΓΟΣ

Και τώρα, για μια πρώτη κουβέντα, μας περιμένει ο λόγος. Ο λόγος στην αρχαιότητα εκφέρονταν με συλλαβές διαφορετικής χρονικής ποσότητας/διάρκειας. Είχε μια μουσικότητα και εξ αυτού του λόγου το μέτρο χρησιμοποιούσε εναλλακτικά μακρές και βραχείες συλλαβές στην ποίηση και στο μέλος και γι' αυτό λεγόταν προσωδιακό. Αν πάρουμε μια φύσει ή θέσει μακρά συλλαβή π.χ. ένα Ἄν και προσθέσουμε δυο βραχείες συλλαβές π.χ. δρα και μοι, τότε έχουμε έναν πόδα που συνίσταται από μια μακρά και δυο βραχείες συλλαβές, έναν δάκτυλο. Όταν τα συνεκφέρω, έχω το Άνδρα μοι (-υυ). Αν διαβάσω στη συνέχεια τον στίχο του Ομήρου, απ' όπου πήρα την αρχή, με το παραπάνω μέτρο έχω έξι πόδες, το γνωστό μας δακτυλικό εξάμετρο. π.χ. Ἄνδρα μοι/ ἔνεπε/ μοῦσα πο/ λύτρωπον/ ὅς μάλλα/ πολλά.

Τα προσωδιακά μέτρα είναι πολλά. Στηρίζονται στην επανάληψη ποδών, και είναι: Ο τροχαίος που οι συλλαβές του κατά την ποσότητα εναλλάσσονται και είναι μακρόν, βραχύ (-υ), ο ίαμβος, που είναι το ανάποδο του τροχαίου, βραχύ, μακρό (υ-), ο δάκτυλος, μακρό βραχύ, βραχύ, -υυ, όπως παραπάνω, ο ανάπαιστος, που είναι δύο βραχείες συλλαβές και μια μακρά (υυ-) και άλλοι πόδες, όπως ο αμφίβραχυς, ο επίτριτος, ο παιωνικός κλπ. και μίξεις, όπως ο χορίαμβος, που είναι μίξη τροχαίου και ίαμβου, μακρό, βραχύ, βραχύ- μακρό (-υυ-),

Η ΜΟΥΣΙΚΗ

Παράλληλα με την ποίηση στην προσωδία έχουμε τη μουσική στα ίδια ακριβώς μέτρα). Όργανα της εποχής, τα κρουστά, πνευστά, έγχορδα. Ο ρόλος των κρουστών ξεχωριστός, όπως και του νταουλιού σήμερα.

Ο ΧΟΡΟΣ

Ο χορός, το ίδιο, μετριέται και αυτός. Και είναι φυσικό, αφού τα μέτρα είναι εναλλαγή μεγάλων σε χρονική διάρκεια βημάτων και μικρών, ο χορός να συμφωνεί με τον λόγο και τη μουσική. Έτσι μουσική, λόγος και χορός είχαν ένα τέλειο δέσιμο, Έχουμε μια συμφωνία τρίγλωσση. λόγου, μουσικής και κίνησης του σώματος.

Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα ο χορευτής εκφράζει τον εσωτερικό του κόσμο και, αν είναι πολύ καλός χορευτής, μπορεί να απελευθερώνεται από τους χρονικούς περιορισμούς, να κάνει το κάτι παραπάνω, να βάζει το κερασάκι πάνω στην τούρτα, να αυτοσχεδιάζει. Αυτούς τους πόδες του πρωτοχορευτή οι αρχαίοι τους χαρακτηρίζουν άλογους πόδες. Ο λόγος εδώ είναι μαθηματικός όρος και οι άλογοι πόδες είναι οι χωρίς μέτρο. Οι άλογοι αυτοί πόδες είναι αυτό που λέμε εμείς τσαλίμια, φιγούρες. Και είναι τέχνη η επάνοδος στον ρυθμό μετά από αυτό το ξέσπασμα. Έλεγε κάποτε ο Μεγαλοοικονόμου, ξακουστός φωτογράφος των Αθηνών, για έναν πρωτοχορευτή μας: "Αυτό το παλικάρι με κάθε φιγούρα του μου δίνει και ένα κάδρο. Αν ήμουν γλύπτης θα είχα να κάνω πολλές εικόνες στο μάρμαρο".

Αυτά για την αρχαιότητα. Στο πέρασμα του χρόνου η αρχαία ελληνική γλώσσα χάνει τη μουσικότητά της, γίνεται πεζή. Δεν υπάρχει χρονική/ποσοτική διαφορά στις συλλαβές. Τα προσωδιακά μέτρα χρησιμοποιούνται μεν αλλά είναι κατασκευές χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα.

Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια εμφανίστηκαν κάποιοι ύμνοι με βάση τη διάκριση των συλλαβών όχι πλέον με τη χρονική τους διάρκεια/ποσότητα, που δεν υπάρχει πλέον, αλλά με τον τόνο. Ένα παράδειγμα: Αγνεύω Σοι και λαμπάδας φαεσφόρους κρατούσα, νυμφίε, υπαντάνω Σοι. Το μέτρο εδώ είναι καθαρά τονικό. Τη θέση των μακρών συλλαβών παίρνουν οι τονιζόμενες συλλαβές και πλέον συνεχίζουμε να έχουμε τα ίδια αρχαία μέτρα, αλλά οι συλλαβές, το τονίζω, δεν έχουν διαφορετική χρονική έκταση/ποσότητα μεταξύ τους. Μπορούν να μας δώσουν έναν βηματισμό σημειωτόν ή παρέλασης. Με αυτά τα μέτρα χορός δεν υπάρχει. Το διαζύγιο αυτό ποίησης και χορού χρειάστηκε χρόνος πολύς για να γεφυρωθεί.

Ακολουθεί η χρυσή περίοδος της Εκκλησίας με τους μεγάλους πατέρες της και τους μελωδούς της. Άριστοι φιλόλογοι οι Έλληνες Πατέρες, γνώστες της ποίησης, της ρητορικής τέχνης και της μουσικής, με τους ρητορικούς τους λόγους, δίνουν έκταση στον τονικό ρυθμό, δίνουν κανόνες για συνθέσεις ύμνων. Π.χ. το "Χριστός γεννᾶται, δοξάσaτε. Χριστός ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε. Χριστός ἐπί γῆς ὑψώθητε" κλπ. είναι απόσπασμα από τον λόγο στην εορτή των Χριστουγέννων του Γρηγορίου του Θεολόγου (Λόγος ΛΗ΄). Ο ρητορικός αυτός λόγος γίνεται ύμνος και κανόνας για τη σύνθεση ωδών, με τους μελωδούς να είναι οι συνθέτες λόγου / ποίησης και Μουσικής, οργοτόμοι μιας νέας εποχής. Η ποίηση σιγά - σιγά ξαναβρίσκει τη φρεσκάδα της και με την παραγωγή ύμνων και τροπαρίων ιδιόμελων ή προσομοίων καλουπώνονται τα νέα μέτρα πάνω στα παλιά. Π.χ. ο ύμνος της Μ. Εβδομάδος "Τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου τὰς ἀπαρχὰς ἡ παροῦσα ἡμέρα λαμπροφορεῖ" ως τονικός ρυθμός, μας δίνει μέτρο αναπαιστικό. Δεν είναι τέλειο. Το τελειοποιεί ο μελωδός τεχνητά. Τί κάνει, ορισμένες συλλαβές τις μακραίνει χρονικά με τον διπλασιασμό του φωνήεντός των. Στο παραπάνω παράδειγμα, εκτείνονται χρονικά οι απαραίτητες συλλαβές στο μελώδημα με διπλασιασμό του Ι του ΟΥ του Ε του ΕΙ κλπ. και έχουμε: "Των Παθώων του Κυρίιου τας απαρχάας η παρούουσα ημέερα λαμπροφορείει". Μετατρέπεται δηλαδή ο τονικός ανάπαιστος σε προσωδιακό ανάπαιστο! Δύσκολο έργο. Ὕμνους ὑφαίνειν, συντόνως τεθηγμένους / Ἐργῶδες ἐστίν· Η σύνθεση ύμνων είναι δύσκολο έργο. Απαιτεί συντονισμό λέξεων, απόδοση υψηλών νοημάτων, συνάρθρωση μέτρων, μελωδικό ντύσιμο, αρμονία των μερών, αισθητική τελειότητα.

Η ΔΗΜΩΔΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Το τραγούδι στην δημώδη ή την κοσμική ελληνική ποίηση ακολουθεί παράλληλο δρόμο. Έχουμε τροχαίους π.χ. Μάτια/ σαν και/ τα δι/κά σου/ δεν υ/πάρχουν/ στον ντου/νιά. Ίαμβους: Σαν πας/ στην κα/λαμά/τα. Και ρθεις/ με το / καλό. κλπ. Να πάρουμε και ένα παράδειγμα με Αναπαιστικό μέτρο από την ποίηση των επωνύμων. Στων Ψαρών/ την ολό/μαυρη ρά/χη. Περπατώ/ντας η δό/ξα μονά/χη. Μελετά/ τα λαμπρά/ παλικά/ρια κλπ (Δ. Σολωμός).

Και στα τρία προαναφερθέντα παραδείγματα με τον τονικό ρυθμό δεν μπορεί να υπάρξει χορευτικός ρυθμός, παρά μόνον όπως προανέφερα, σημειωτόν ή παρέλαση. Λοιπόν, σταμάτησαν οι Έλληνες να χορεύουν; Καταργήθηκαν τα χοροστάσια, τα πανηγύρια, οι χαρές, οι γιορτές, οι γάμοι; Κάθε άλλο. Ο χορός στην Ελλάδα δεν σταμάτησε ποτέ, γιατί είναι τρόπος ζωής. Μας το λένε οι κατά καιρούς επισκέπτες της, οι περιηγητές. Μας το γράφουν οι συγγραφείς, το απεικονίζουν οι ζωγράφοι / αγιογράφοι και μέσα στους ναούς. Το υπογραμμίζει η λαϊκή ρήση "θα φάμε και θα πιούμε και θα χορέψουμε". Ιαμβικό τονικό το μέτρο, μεταλλάσσεται σε αναπαιστικό χορευτικό. Με τον χορό θα εκφραστούμε, βγάζοντας ό,τι έχουμε μέσα μας: λύπες, πίκρες, καημούς και ξεχωριστά χαρές. Ακόμα και μέσα στην εκκλησιά έχουμε παραστάσεις χορών και κάποιους ύμνους και μάλιστα στον γάμο, στη χαρά όπως λεγόταν ο γάμος, καλούμε και τους αγίους να χορέψουν. "Ἡσαΐα χόρευε· ἡ Παρθένος ἔσχεν ἐν γαστρί, καὶ ἔτεκεν Υἱὸν τὸν Ἐμμανουήλ". Τροχαϊκό ή χορείο το μέτρο, κατ' εξοχήν χορευτικό.

Ο χορός κίνηση στον χώρο, διάρκεια των βημάτων στον χρόνο, κράτησε σε πείσμα των αιώνων και των καιρών, διαχρονικά, (Ρωμαιοκρατία, Βυζάντιο, Τουρκοκρατία) τους ίδιους πόδες στη χρονική τους άρθρωση, τα ίδια μέτρα, όλα τα μέτρα, όπως στην αρχαία προσωδία. Στον χορό δεν έχουμε καμιά μεταβολή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Τα βήματα του χορού μακρά και βραχέα, χρονικά, υποχρέωσαν σε πειθαρχία τη μουσική / μελωδία και τον λόγο σε μετάλλαξη, μακραίνοντας ή σμικρύνοντας τη χρονική τους διάρκεια ανάλογα με τα μέτρα των ποδών του.

Πόσο μπορεί να απλώσει η επανάληψη; Στο Άγιος ο Θεός του βήματος, όπως λέγεται, η επανάληψη του "Α" γίνεται οκτώ φορές για την ποσοτική αύξηση της μακράς συλλαβής και του "γι" τέσσερεις για τη βραχεία. Στους παραδοσιακούς μας χορούς το φαινόμενο είναι καθολικό. Ο ρυθμός της πατινάδας "Ένα Σαββάτο βράδυ" Ένα/ Σαββά/το βρά/δυ από τονικός ιαμβικός στον στίχο γίνεται προσωδιακός δακτυλικός στον χορό: Έενα σαβ/βάα τοο/ βράδυ Μα/ ρίια

Θα σας μεταφέρω στη Βόρεια Καρολίνα. Στη νοικιασμένη αίθουσα για μια ώρα που έγιναν δυο. Σε μια κατάμεστη αίθουσα διδασκαλίας από ακαδημαϊκούς και πολίτες δίνω εντολή στον Μήτσο Αγγέλτση, τον νταουλτζή, να χτυπήσει Μακρυνίτσα. Ακούγεται τότε ένα Μπάμ-μπαμ-μπαμ, Μπάμ-μπαμ-μπαμ. Ζητώ από την ομήγυρη να βρούμε το μέτρο. Ένας ελληνιστής καθηγητής αυθόρμητα λέει: μα είναι δάχτυλοι! Συγκατένευσα και έδωσα εντολή στον Μήτσο να συνεχίσει. Κάνω τότε νεύμα στον Βαγγέλη τον Ψαθά, τον μακαρίτη διδάκτορα λαϊκό μουσικό του πανεπιστημίου Μακεδονίας, να αρχίσει τη Μακρυνίτσα. Στη συνέχεια ξεπροβάλλει γυναικείος χορός, κοπέλες της Νάουσας ντυμένες με τις όμορφες, πολύπτυχες χρυσοστόλιστες φορεσιές τους. Η αίθουσα σείστηκε από τα χειροκροτήματα των θεατών. Άκουσαν, είδαν, κατάλαβαν τι θα πει πεντακισχιλιετής ελληνική παράδοση.

Κύριε πρόεδρε, αγαπητοί φίλοι κρατάμε στα χέρια μας αμύθητο θησαυρό. Είμαστε ζάπλουτοι. Η παράδοσή μας είναι ζώσα και από εμάς εξαρτάται να μείνει ζώσα και να παραδοθεί ακμαία στις νεότερες γενιές. Θα σας μεταφέρω στο θερινό θέατρο της Νάουσας, σε ένα φεστιβάλ του Πυρσού. Ένα βουλγαρικό συγκρότημα χόρεψε παραδοσιακούς βουλγαρικούς χορούς με μέτρα ελληνικά. Στα καθίσματα των επισήμων δυο πανεπιστημιακοί Βούλγαροι, ο ένας, άνδρας, ελληνιστής και μια γυναίκα, η οποία μάλιστα ήταν Ελληνίδα, καθηγήτρια της Βυζαντινής ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Σόφιας. Εγώ στη σκηνή. Αφού είπα τα όσα έπρεπε να πω για το όμορφο βουλγαρικό συγκρότημα, απευθυνόμενος στον καθηγητή του είπα: "πρόσεξα ότι οι χοροί σας είχαν μέτρα ελληνικά. Πως εξηγείται το φαινόμενο; Η απάντηση του καθηγητή: Στον πολιτισμό, ό,τι έχουμε οι Βούλγαροι το οφείλουμε στην Ελλάδα!

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.


Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2017

Όχι στην παράδοση της Κύπρου στη Νεοθωμανική Τουρκία!


Όχι στην παράδοση της Κύπρου 
στη Νεοθωμανική Τουρκία

Γιώργος Καραμπελιάς


Σήμερα το επεκτατικό νεοθωμανικό σχέδιο του Ρατζιπ Ερντογάν που επιχείρησε να μεταβάλει την Τουρκία στον περιφερειακό ηγεμόνα μιας περιοχής που εκτείνεται από τη Βοσνία και το Κόσσοβο έως την κεντρική Ασία και την αραβική Μ. Ανατολή έχει οδηγηθεί σε καθολικό αδιέξοδο. Το μόνο απτό αποτέλεσμα αυτής της επεκτατικής πολιτικής υπήρξε η χωρίς προηγούμενο όξυνση όλων των αντιθέσεων και των προβλημάτων που επισωρεύονται στο μεγαλομανιακό σχέδιο της επιστροφής στην οθωμανική κυριαρχία.

Η αποτυχία της νεοθωμανικής στρατηγικής


Η Τουρκία του Ερντογάν απέτυχε δραματικά στη πολιτική της του προσεταιρισμού των αραβικών χωρών, ιδιαίτερα μετά την «Αραβική Άνοιξη» και έχει οδηγηθεί σε ανοικτή σύγκρουση με την Αίγυπτο ενώ -προπαντός- απέτυχε να εξοντώσει τον Άσαντ και να εκπαραθυρώσει το καθεστώς του από τη Συρία.
Η προσπάθειά να αναδειχθεί σε ηγέτη του Ισλάμ ως ο οιονεί νέος χαλίφης του μουσουλμανικού κόσμου, απέτυχε παταγωδώς και οδήγησε σε μια γενικευμένη αντιπαράθεση με τις σημαντικότερες πτέρυγες του ισλαμικού κόσμου. Το τζιχαντιστικό Ισλάμ -το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Νούσρα, παράρτημα της Αλ Κάϊντα- το οποίο ενίσχυσε και εξέθρεψε αρχικώς, χρησιμοποιώντας το εναντίον του Άσαντ και των Κούρδων, στράφηκε τελικώς εναντίον του. Συνέπεια και επισφράγιση αυτής της ρήξης αποτέλεσαν οι αλλεπάλληλες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα. Παράλληλα συγκρούστηκε και μετωπικά και με το «ήπιο Ισλάμ», με τον ίδιο τον ισλαμιστή μέντορά του τον Φετουλάχ Γκιουλέν και το τάγμα του, που ανέδειξε τον Ερντογάν στην εξουσία.
Έτσι, ο «ισλαμιστής» Ερντογάν κατέληξε να έχει απογυμνωθεί από όλες τις συμμαχίες του με τους ισλαμιστές όλων των αποχρώσεων(!) -για να μην αναφέρουμε την αντίθεσή του με τους Αλεβίτες και τους Σιίτες- και έχει οδηγηθεί σε αποκλειστική συμμαχία με τη φασιστική ακροδεξιά των Γκρίζων Λύκων.
Παράλληλα το σχέδιο ενός modus vivendi με το κουρδικό έθνος, τόσο στο εσωτερικό της Τουρκίας όσο και στις γειτονικές χώρες, το Ιράκ και τη Συρία, το οποίο προώθησε ακόμα και σε συμφωνία με τον Οτσαλάν, οδηγήθηκε σε απόλυτο αδιέξοδο και κατέληξε σε έναν νέο αιματηρό πόλεμο σε όλα τα μέτωπα, τόσο στο εσωτερικό της Τουρκίας όσο και στο εξωτερικό.
Οι συνέπειες αυτών των αποτυχιών σε όλα τα μέτωπα, υπήρξαν καταιγιστικές: Κατ' αρχάς στο εσωτερικό ήρθε σε σύγκρουση αρχικώς με το εκκοσμικευμένο μέρος της τούρκικης κοινωνίας -βλέπε τις μεγάλες συγκρούσεις με τη νεολαία, το 2015, με αφετηρία το πάρκο Γκεζί- αλλά με τον ίδιο τον τουρκικό στρατό στο πραξικόπημα του Ιουνίου του 2016. Τελικώς, και στον τομέα όπου είχε τις μεγαλύτερες επιτυχίες, και στον οποίο στήριξε την αποδοχή του από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, εκείνον της οικονομίας, έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση: η τουρκική οικονομία πλήττεται πλέον και από την κατάρρευση του τουρισμού και τη ραγδαία πτώση της τουρκικής λίρας. Τέλος οι σχέσεις του με τους δυτικούς του εταίρους και άλλοτε πάτρωνες του, βρίσκονται στο χειρότερο σημείο: ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο τεταμένες οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και ένα μεγάλο μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παράλληλα δεν έχουν αποκατασταθεί οι σχέσεις με το Ισραήλ.
Τέλος, για να βρει κάποια διέξοδο στην αντιπαράθεσή του με τη Ρωσία του Πούτιν και τους Ιρανούς που επενέβησαν στη Συρία και το Ιράκ εναντίον των τζιχαντιστών συμμάχων του, υποχρεώθηκε να συνθηκολογήσει μαζί τους. Έτσι και θα αποδεχθεί την παραμονή του Άσαντ και προπαντός την παρουσία της Ρωσίας στη Συρία, καθώς και την παραχώρηση ναυτικών και χερσαίων βάσεων του Ιράν στη Συρία. Ολόκληρη η στρατηγική την οποία είχε σχεδιάσει ο Νταβούντογλου μαζί με τον Φετουλάχ Γκιουλέν και είχε εφαρμόσει αρχικώς ο Ερντογάν, των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Ακόμα και το «όπλο» των προσφύγων που χρησιμοποιούσε ως απειλή εναντίον της Ευρώπης και της Ελλάδας, αρχίζει να απασφαλίζεται. Ως συνέπεια, τόσο της ανόδου των αντιμεταναστευτικών ρευμάτων στην Ευρώπη, όσο και του τέλους της μάχης του Χαλεπίου, με ήττα των συμμάχων του Ερντογάν, που σηματοδοτεί μάλλον το τέλος των μεγάλων προσφυγικών ρευμάτων από τη Συρία.

Η προσφορά της Κύπρου ως αντάλλαγμα


Απέναντι σ' αυτή την καθολική απαξίωση του νεοθωμανικού σχεδίου, ένα σημαντικό μέρος του δυτικού κατεστημένου, κατεξοχήν των Αγγλοαμερικανών, μπροστά στον κίνδυνο περαιτέρω διάλυσης και εμφυλίου πολέμου στην ίδια την Τουρκία, με απρόβλεπτες εξελίξεις, προσπαθεί να σταθεροποιήσει όπως-όπως, τον Ερντογάν. Θα πρέπει να του προσφέρουν ικανά ανταλλάγματα ώστε να παραμείνει προσδεμένος στο δυτικό άρμα και να μην ακολουθήσει έναν «ασιατικό» δρόμο, προς τη Ρωσία, το Ιράν, την Κίνα κ.λπ. Σε αυτό το σχέδιο, το βασικό «χαρτί» είναι η ουσιαστική εκχώρηση της Κύπρου και μέσω αυτής η πρόσβαση της Τουρκίας στα πετρέλαια και το φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου, έτσι ώστε και να απομονωθεί η ρωσοιρανική παρουσία στη Συρία, και να μεταβληθεί η Τουρκία σε εταίρο των Αγγλοαμερικανών στην κατοχή της Κύπρου. Εξάλλου η εκχώρηση της Κύπρου θα σηματοδοτήσει και την υπαγωγή της Ελλάδας, στο σύνολό της, στη στρατηγική επιρροή της Τουρκίας. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο στο οποίο πρωτοστατεί η αμερικανίδα υφυπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νιούλαντ, η Τουρκία θα κερδίσει προς τα «δυτικά» και απέναντι στην Ελλάδα, -την Κύπρο και συνολικά τα Βαλκάνια-, ό,τι χάνει στα ανατολικά. Κατ' αυτόν τον τρόπο θα προσδεθεί ασφαλέστερα στη Δύση, αν μάλιστα οι αγωγοί του πετρελαίου και του φυσικού αερίου από τα υποθαλάσσια κοιτάσματα του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Κύπρου κατευθυνθούν προς την Ευρώπη, όχι μέσω της Κρήτης, αλλά μέσω της Τουρκίας.
Δηλαδή, η Ελλάδα και η Κύπρος, και αυτή τη στιγμή κατ' εξοχήν ο ελληνισμός της Κύπρου προσφέρονται στον καταρρέοντα Ερντογάν ως το μοναδικό αντάλλαγμα που θα επιτρέψει την επιβίωσή του. Σε μια στιγμή που βρίσκεται απόλυτα στριμωγμένος ενώ η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας μοιάζει ένα όλο και πιο απόμακρο όνειρο, οι Έλληνες πολιτικοί στην Κύπρο και την Ελλάδα θα διαπράξουν άραγε μια μεγάλης κλίμακας εθνική προδοσία η οποία θα έρθει να επισφραγίσει την ιστορική αποτυχία της Ζυρίχης; Θα παραδώσουν ένα ελληνικό στην συντριπτική του πλειοψηφία, νησί, στον νεοθωμανισμό, υπογράφοντας ταυτόχρονα την οριστική προτεκτοροποίηση, άμεσα, και την αποσύνθεση, μεσοπρόθεσμα, του ίδιου του ελληνικού κράτους;

Η «λύση» και η οριστική καταστροφή


Οι προτεινόμενες λύσεις είναι κάτι περισσότερο από καταστροφικές: Η Κυπριακή Δημοκρατία θα υποκατασταθεί από ένα κρατίδιο ελεγχόμενο από την Τουρκία (παρουσία τουρκικών στρατευμάτων, εκ περιτροπής προεδρία, αδυναμία λειτουργίας του κράτους εξαιτίας του όρου της υποχρεωτικής συμφωνίας των τουρκοκυπρίων, δηλαδή της Τουρκίας σε οποιαδήποτε απόφαση). Ταυτόχρονα δε, με τη λήξη του καθεστώτος των εγγυήσεων που θα ισχύει μονομερώς και μόνο για την Ελλάδα, θα αποκοπεί οριστικά ο κυπριακός ελληνισμός από το ελλαδικό κράτος. Και έτσι, οι Έλληνες στην Ελλάδα και την Κύπρο θα έχουν πετύχει μια πρωτοφανή αυτοχειρία.
Επί πλέον από εκεί που υπήρχαν δύο κράτη στο εσωτερικό της Ε.Ε., τα οποία θα μπορούσαν να υπερασπίζουν τα συμφέροντα του ελληνισμού, το νέο κυπριακό μόρφωμα θα έχει καταστεί ο δούρειος ίππος της εισόδου της Τουρκίας στην Ε.Ε. και την ευρωζώνη, από το παράθυρο, μια και οι αποφάσεις του θα προϋποθέτουν τη συμφωνία της Τουρκίας.
Με την επιχειρούμενη λοιπόν «λύση», ολοκληρώνεται με τον πλέον επονείδιστο τρόπο μια περίοδος πολλών δεκαετιών, που οδηγεί δια της διολισθήσεως στα πλέον καταστρεπτικά αποτελέσματα. Πράγματι, παρά την αντίσταση του ελληνισμού στην Κύπρο και την Ελλάδα, (με αποκορύφωμα το ΟΧΙ στο σχέδιο Ανάν) κάποιες ανάξιες πολιτικές ηγεσίες και ελίτ της Ελλάδας και της Κύπρου, (με εξαιρέσεις βέβαια, όπως εκείνη του Τάσσου Παπαδόπουλου) κινδυνεύουν να οδηγήσουν:
  1. τον κυπριακό ελληνισμό σε οριστική πολιτειακή εξαφάνιση και αργά ή γρήγορα και σε εξανδραποδισμό, όπως έγινε στο παρελθόν με τον ελληνισμό της Μ. Ασίας, της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου.
  2. τη μεταβολή της Ελλάδας σε ένα μικρό ελεγχόμενο κρατίδιο το οποίο αργά ή γρήγορα θα υποστεί και αυτό με τη σειρά του ακόμα και εδαφικούς ακρωτηριασμούς - καθόλου τυχαίες οι απειλές του Ερντογάν και του συνόλου των τουρκικών κομμάτων σχετικά με τα ελληνικά νησιά ή την Θράκη.

Υπάρχει διέξοδος;


Και όμως, η σημερινή συγκυρία της αποσύνθεσης του νεοθωμανικού σχεδιασμού του Ερντογάν, είναι ίσως η πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια που είναι απολύτως ευνοϊκή για τον ελληνισμό. Ο ισλαμικός κόσμος και η Τουρκία έχουν εισέλθει σε μια περίοδο αντιπαραθέσεων και εμφυλίων μακράς διάρκειας· το κουρδικό ζήτημα αναδεικνύεται όλο και πιο πολύ ως αποφασιστικός παράγοντας στη μεσοανατολική σκακιέρα· μετά την αποτυχία των τζιχαντιστών στη Συρία εμφανίζονται νέοι παίκτες στο προσκήνιο, όπως το υπό διαμόρφωση σιιτικό τόξο από τη Χεζμπολάχ, μέχρι το Ιράν ενώ ενδυναμώνεται η ρωσική παρουσία· η νέα Συρία του Άσσαντ στηρίζεται σε μια στρατηγική συμμαχία χριστιανών και Αλαουιτών· είναι αδύνατη, υπό τις σημερινές συνθήκες, η ανασύσταση μιας ανέφελης συμμαχίας Τουρκίας Ισραήλ· η Αίγυπτος βρίσκεται σε ευθύ ανταγωνισμό με την Τουρκία για την ηγεμονία του σουνιτικού Ισλάμ· τέλος στην Ευρώπη, οι τουρκόφιλες φωνές της κυρίας Μέρκελ, βρίσκουν όλο και μικρότερη ανταπόκριση.
Σε αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, αντί η Ελλάδα και η Κύπρος να μεταβληθούν σε μια πραγματική δύναμη σταθερότητας και να αναδειχτούν ως το πραγματικό σύνορο της Ευρώπης, ετοιμάζονται να εκχωρήσουν στην Τουρκία, αυτό που έχει χάσει στο πεδίο της γεωστρατηγικής. Προϋπόθεση για μια τέτοια πολιτική εθνικής σωτηρίας θα ήταν προφανώς η επιβεβαίωση της ύπαρξης της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας και η επιστροφή ως βασική εθνική στρατηγική, εδώ και τώρα στα ψηφίσματα του ΟΗΕ για άμεση υποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των εποίκων.
Πάνω σε μια τέτοια γραμμή θα ήταν δυνατόν να κερδηθούν πολυάριθμοι σύμμαχοι στο γεωπολιτικό πεδίο και ο καταρρέων από την κρίση ελληνισμός να πραγματοποιήσει αυτό το αναγκαίο και σωτήριο άλμα προς την επιβίωση και συνάμα την αναβάθμισή του.
Υπ' αυτή την έννοια, οι συνομιλίες της Γενεύης, δεν θα έπρεπε να είχαν αρχίσει καν και αποτελούν ήδη μία παγίδα από την οποία η ελληνική και κυπριακή πολιτική ηγεσία θα πρέπει να απαγκιστρωθούν τάχιστα, δοθέντος εξάλλου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνοκυπρίων και των ελλαδιτών τάσσεται ενάντιά τους σε όλες τις δημοσκοπικές μετρήσεις. Θα αποτελέσει έργο εθνικής μειοδοσίας πολύ χειρότερης από οτιδήποτε έχει συμβεί στο παρελθόν, η συνέχιση «συνομιλιών» που πραγματοποιούνται με την παρουσία ξένων στρατευμάτων και κάτω από τους καθημερινούς εκβιασμούς της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας.

Ελλάδα και Κύπρος


Όσο για την αιφνίδια ανακάλυψη μιας αντίθεσης μεταξύ Ελλαδιτών και Κυπρίων, η οποία αποτελεί διαστρέβλωση επί τα χείρω του ούτως ή άλλως ηττοπαθούς δόγματος, «η Κύπρος αποφασίζει η Ελλάδα στηρίζει», όχι μόνο είναι ψευδεπίγραφη, αλλά είναι και απολύτως προσβλητική. Κύπρος και ηπειρωτική Ελλάδα είναι από την εποχή του... τρωικού πολέμου αξεδιάλυτα δεμένες,· έχουν συμμετάσχει από κοινού σε όλους τους εθνικούς αγώνες (οι χιλιάδες Κύπριοι που συμμετείχαν στους Βαλκανικούς Πολέμους, η συμμετοχή τους στην αντίσταση εναντίον της Γερμανίας και οι εκατοντάδες Ελλαδίτες νεκροί της εισβολής του 1974)· ενώ όλοι οι αγώνες του κυπριακού λαού επί πολλούς αιώνες ήταν αγώνες για την ένωση με την Ελλάδα.
Το γεγονός ότι τα εγκληματικά λάθη των ηγεσιών δεν επέτρεψαν την ευόδωση αυτού του αιτήματος και υπάρχουν σήμερα δύο διαφορετικά κράτη, δεν αναιρεί την ταυτότητα των πόθων και των αισθημάτων των δύο τμημάτων του ελληνισμού. Εξάλλου, οι τύχες τους είναι αξεδιάλυτα δεμένες. Η σημερινή κρίση του ελληνικού κράτους αποδυναμώνει δραματικά την Κυπριακή Δημοκρατία και το αντίστροφο, η πιθανή εκχώρηση της Κύπρου στην τουρκική σφαίρα θα έχει δραματικές συνέπειες και για ανεξαρτησία του ελλαδικού κράτους.
Ο σημερινός πρόεδρος της Κύπρου δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεχνάει ότι σε όλες τις εκλογικές αντιπαραθέσεις στην Κύπρο συμμετείχε σε συγκεντρώσεις όπου κυμάτιζε η ελληνική σημαία. Και όλοι γνωρίζουν πως χωρίς την παρουσία της Ελλάδας -έστω και τόσο μικρή που έχει γίνει σήμερα- η Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε πάψει να υπάρχει ήδη από καιρό. Ακόμα και σήμερα Ελλαδίτες φαντάροι υπηρετούν στην Κύπρο. Είναι λοιπόν όχι απλώς δικαίωμά μας αλλά υποχρέωσή μας να μεριμνούμε για την Κύπρο και τον κυπριακό ελληνισμό - όχι σαν μια ξένη χώρα αλλά σαν ένα οργανικό κομμάτι του εαυτού μας, έστω και εάν ανήκουμε σε διαφορετικές κρατικές οντότητες. 
Η εθνική μας ταυτότητα παραμένει μία και αξεχώριστη, ποτισμένη με το αίμα και τα δάκρυα χιλιάδων και χιλιάδων Ελλαδιτών και Κυπρίων.