Οι μουσουλμανικές μειονότητες στην Ξάνθη

ΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ

ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΗΣ

Κιρτζαλήδες, Τσιτάκ, Αφρικανοί και άλλοι…



Οι Πομάκοι στο νομό Ξάνθης αποτελούν την πλειοψηφία του μουσουλμανικού πληθυσμού καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος της ορεινής περιοχής, ενώ έχουν κατέβει χιλιάδες στην πόλη της Ξάνθης και τα πεδινά χωριά. Υπάρχουν όμως και άλλες, άγνωστες, μειονοτικές ομάδες, που έχουν επιφανειακά χαθεί κάτω από την ομπρέλα του εκτουρκισμού. Σήμερα, για πρώτη φορά η Ζαγάλισα θα τις παρουσιάσει, με συνοπτικό τρόπο, στο ευρύ κοινό.

Ξεκινώντας από τα βόρεια του νομού Ξάνθης έχουμε τους Κιρτζαλήδες, λαό μικρασιατικής καταγωγής που μετέφεραν οι Οθωμανοί πριν από αιώνες από τη Μικρασία στο Κίρτζαλι της Βουλγαρίας. Εκεί απέκτησαν την φήμη φοβερών ληστών που λυμαίνονταν την περιοχή. Με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878) και τη δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας, μεταφέρθηκαν από τους Οθωμανούς στα βουνά της Ροδόπης. Σήμερα κατοικούν στους ν. Ξάνθης και Ροδόπης. Όσον αφορά τη Ξάνθη, πρωτοκατοίκησαν στα χωριά που βρίσκονται μετά την Κοττάνη δίπλα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και πιο συγκεκριμένα στον Κούνδουρο, το Λυκότοπο, τον Τσαλαπετεινό, το Θεοτοκάτο, τα Γιαννωτά, το Δουργούτι, ενώ το Πολύσκιο είναι ξεχωριστή περίπτωση, αφού είναι το μοναδικό χωριό όπου κατοικούσαν μαζί με Πομάκους. Κατεβαίνοντας προς την Ξάνθη τους βρίσκουμε στα χωριά Ισαία, Πίλημα, Γέρακα και Εύμοιρο. Οι Κιρτζαλήδες αργότερα μετανάστευσαν στην πόλη της Ξάνθης και σε πεδινά χωριά όπως το Σέλερο και τα Σήμαντρα. Είναι εμφανέστατη η ανθρωπολογική τους διαφορά με τους τουρκοφανείς του κάμπου, ιδίως με εκείνους του νομού Ροδόπης: Οι Κιρτζαλήδες είναι μαυριδεροί στην όψη και συνήθως κοντοί ενώ οι κάτοικοι π.χ. των Μιράνων στη Ροδόπη είναι άσπροι στην όψη.
Στη συνοικία της Παλιάς Χρύσας βρίσκουμε εγκατεστημένους τους Μοχατζερίν (τους μετανάστες). Αυτοί ζούσαν στις Παραδουνάβιες περιοχές και μεταφέρθηκαν στη Θράκη από τα Οθωμανικά στρατεύματα τον καιρό του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1878. 40 οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην Παλιά Χρύσα και άλλες 30 οικογένειες στο πεδινό χωριό Γενισέα. Τα ονόματα των οικογενειών αυτών τα βρίσκουμε στα Οθωμανικά δημοτολόγια που υπάρχουν πριν το 1900 και σήμερα τα έχει στην κατοχή της και η Ζαγάλισα.
Από την ευρύτερη περιοχή της Ρωσίας ήρθαν στην Ξάνθη και οι Τσερκέζοι ή Κιργίσιοι, ο αριθμός τους όμως ήταν μικρός και έτσι σήμερα αφομοιώθηκαν μέσα στις διάφορες εθνοτικές ομάδες της περιοχής. Γνωστός Τσερκέζος είναι και υποψήφιος, παλιότερα, Μουφτής Ξάνθης, που έβγαζε και εφημερίδα.

Μέσα στην πόλη της Ξάνθης υπάρχουν οι Κόπτες που στα πομακικά τους αποκαλούμε γιεγκούπτε (Αιγύπτιους). Αυτοί ονομάστηκαν έτσι γιατί ασχολήθηκαν με επαγγέλματα της φωτιάς (σιδηρουργοί, γανωτές κτλ). Αρχικά στη θρησκεία τους ήταν παγανιστές και έπειτα, όταν ασπάστηκαν το Ισλάμ, διατήρησαν πολλά ειδωλολατρικά στοιχεία. Έτσι, σήμερα όταν είναι να σφάξουν το κουρμπάνι, περιφέρουν από γύρω του μια αναμμένη φωτιά μέσα σε δοχείο. Ενώ όταν μία κοπέλα παντρεύεται συνηθίζουν να σπάνε μία βελόνα πάνω από το κεφάλι της. Αυτός ο πληθυσμός ζει σήμερα στην άκρη της πόλης της Ξάνθης, στο συνοικισμό που λέγεται Πούρναλικ.

Μεγάλη σε αριθμό είναι η ομάδα των Ρωμά (αθίγγανων) που έλκουν την καταγωγή τους από τις Ινδίες και ήρθαν στην ελληνική Θράκη τον καιρό της βυζαντινής αυτοκρατορίας και αργότερα μέσω αυτής εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Σήμερα κατοικούν στην άκρη της πόλης της Ξάνθης, στο συνοικισμό του Δροσερού και διακρίνονται σε ομιλητές της ρωμανί και σε τουρκόφωνους Ρωμά. Επίσης, οι πιο ανεβασμένοι κοινωνικά από αυτούς κατοικούν στον διπλανό οικισμό του Γκαζχανέ. Στον κάμπο της Ξάνθης κατοικούν σε πολλά χωριά, όπως στο Εύλαλο, την Ηλιόπετρα, τον Κύρνο, το Εράσμιο, το Σέλερο και αλλού. Οι Οθωμανοί τους χρησιμοποιούσαν παλιά ως δουλοπάροικους που εκτελούσαν τις αγροτικές τους εργασίες.

Εντυπωσιακή περίπτωση είναι οι μαύροι αφρικανικής καταγωγής (πιθανότατα από το Σουδάν) που μεταφέρθηκαν σε διαφορετικές περιόδους από τους Οθωμανούς και κατοικούν σήμερα στα πεδινά χωριά της Ξάνθης. Σύμφωνα με μαρτυρίες των ιδίων τους έφεραν οι Οθωμανοί ως δούλους στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα όπου και χρησιμοποιήθηκαν σε πολλές καταναγκαστικές εργασίες. Ιδιαίτερα χρήσιμοι ήταν στην εκτροφή καμηλών που χρησιμοποιούνταν στο εμπόριο της εποχής με τα καραβάν σεράγια. Τέλος, ο Ιμπραήμ της Αιγύπτου όταν έφθασε στην Πελοπόννησο για να καταπνίξει την επανάσταση των Ελλήνων το 1821, μετέφερε μαζί του πολλούς μαύρους ως βοηθητικούς του στρατού του. Με την ήττα του Ιμπραήμ, πολλοί από αυτούς ανέβηκαν στην Θράκη.

Τέλος, οι τουρκοφανείς του κάμπου θεωρούν τους εαυτούς τους όχι ως Κιρτζαλήδες αλλά ως Τσιτάκ και έτσι τους αποκαλούμε σήμερα και εμείς οι Πομάκοι. Αποτελούν και αυτοί περίπτωση λαού που κατοικούσε στις Παραδουνάβιες περιοχές και μεταφέρθηκαν στη Ξάνθη λόγω της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου το 1878.

Κατά συνέπεια παρατηρούμε ότι ο παλαιότερος μουσουλμανικός πληθυσμός της περιοχής, με ρίζες στα αρχαία χρόνια, είμαστε εμείς οι Πομάκοι, καθώς όλοι οι υπόλοιποι είτε μεταφέρθηκαν είτε μετανάστευσαν στο νομό Ξάνθης σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους.

Σε άλλα φύλα της εφημερίδας μας θα παρουσιάσουμε το απίστευτο μωσαϊκό των μουσουλμανικών εθνοτικών ομάδων που κατοικούν στο νομό Ροδόπης.

Άρθρο του Ιμάμ Αχμέτ
"Ζαγάλισα" (τεύχος 48, Δεκέμβριος 2010)

http://www.zagalisa.gr/content/oi-moysoylmanikes-meionotites-sto-nomo-ksanthis