ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ… (8)

Η καθημερινή μας γλωσσική πραγματικότητα

ΓΛΩΣΣΙΚΟΙ ΑΧΤΑΡΜΑΔΕΣ

Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη

Σίγουρα θα έχετε ακούσει την έκφραση «ούτως ή άλλως» ή την λογιότερη «ούτως ή αλλέως» ή την αντίστοιχη «έτσι και αλλιώς», την οποία χρησιμοποιούμε όλοι μας, εννοώντας ότι θα κάνουμε κάτι ή θα συμβεί κάτι, που είναι αναπόφευκτο ή αποφασισμένο:

– Ούτως ή άλλως, σκόπευα να πουλήσω το αυτοκίνητό μου.
– Έτσι κι αλλιώς, σε λίγες μέρες έρχεται το Πάσχα.

Τα τελευταία χρόνια όμως ακούω ολοένα και συχνότερα την έκφραση «ούτως ή αλλιώς» (sic) και μάλιστα από άτομα υποτίθεται μορφωμένα ή εν πάση περιπτώσει, που το μορφωτικό τους επίπεδο είναι πάνω από τον μέσο όρο και δεν περιμένεις να κάνουν τέτοια γλωσσικά λάθη. Πιστεύω ότι αυτά τα δημοτικο-καθαρευουσιάνικα μπερδέματα, κοινώς «αχταρμάδες» (κατά τις οθωμανικές μας παραδόσεις), οφείλονται στις γενικότερες επιπτώσεις των γλωσσοπολιτικών μας φανατισμών, τότε που όταν κάποιος χρησιμοποιούσε κάποια λόγια έκφραση ή λέξη, αυτομάτως μετατάσσονταν στην κατηγορία των υπόπτων ακροδεξιών (τουλάχιστον), μια και δεν εκφραζόταν στην «πλέρια γλώσσα του λαού».

Υποθέτω λοιπόν ότι όσοι διαπράττουν αυτό το λάθος έχουν κάποια απωθημένα εκείνης της εποχής και ενώ ξεκινούν με το λόγιο «ούτως», ασυναίσθητα αυτολογοκρίνονται και τελειώνουν την εν λόγω έκφραση με το «έτσι» της καθομιλουμένης, με τα γνωστά αποτελέσματα. Βεβαίως, δεν αγνοώ και την ζημιά που κάνουν διάφοροι αγράμματοι δημοσιογραφίσκοι και "ρεπόρτερς" (sic) στις νεώτερες γενιές, στις οποίες οι πολυποίκιλες "εχπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις" της Δημόσιας εκπαίδευσης τις έχουν στερήσει από μια επιμελημένη γλωσσική παιδεία και έτσι αποτυπώνοντας τα "ακούσματα" από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο καταλήγουν να κακοποιούν την γλώσσα.

Το περί απωθημένων πάντως που προανέφερα και το ότι δεν πρόκειται απλώς για μια υποθετική κατάσταση που έβγαλα από το μυαλό μου, το επιβεβαίωσε ένα πρόσφατο γεγονός που συνέβη στο Βερολίνο, όπου ήμουν κεντρικός εισηγητής σε μια ημερίδα που οργανώθηκε από έναν ελληνικό κρατικό οργανισμό για την προώθηση των προϊόντων συγκεκριμένου παραγωγικού κλάδου. Παρεμπιπτόντως, αξίζει να αναφέρω και ένα άλλο γεγονός, το οποίο συνέβη στην ίδια εκδήλωση, χαρακτηριστικό της αρχοντοχωριατιάς που έχει καταλάβει ορισμένους, οι οποίοι επιδιώκουν να αυτοεπιβεβαιωθούν, παριστάνοντας τους «Ευρωπαίους»: Ενώ αρχικά μας είχε δηλωθεί ότι θα μιλήσουμε ελληνικά με μεταφραστές στα γερμανικά, ξαφνικά κάποιος από την Αθήνα, την τελευταία στιγμή, απεφάσισε να μιλήσουμε στα Αγγλικά! Παρά τις διαμαρτυρίες μου για το γελοίο του πράγματος και παρά το ότι τους επισήμανα πως στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου είχα προσκληθεί ως ειδικός σε κάποια Επιτροπή, οι υπεύθυνοι της Γραμματείας, μου ζήτησαν ευγενικά να μιλήσω στα Ελληνικά και όχι στα Αγγλικά, οι «Έλληνες» διοργανωτές στο Βερολίνο επέμεναν στην απόφασή τους, με την (φτηνή) δικαιολογία ότι ήδη είχαν ρυθμιστεί οι λεπτομέρειες με τους μεταφραστές και θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνει νέα συμφωνία την τελευταία στιγμή. Έδωσα τόπο στην οργή μόνον όταν ένας φίλος μου με παρακάλεσε θερμά να μη επιμείνω και να πάω, για να μη «τιναχτεί η εκδήλωση στον αέρα» όπως μου είπε. Κλείνει η παρένθεση.

Πριν από την εκδήλωση, κάποιος υπάλληλος της ελληνικής Πρεσβείας, μας ενεχείρισε μια συνοπτική έκθεση του εμπορικού τμήματος με πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την οικονομική κατάσταση της Γερμανίας και τις εμπορικές συναλλαγές της με την Ελλάδα (όχι, δεν ανέφερε τίποτε για την Ζήμενς!).

Σε κάποιο σημείο της Έκθεσης διαπίστωσα ότι υπήρχε μια αναφορά στην λίμνη Μποντενζέε (Bodensee), η οποία βρίσκεται στα σύνορα Γερμανίας – Ελβετίας και καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα τους. Η λίμνη ονομάζεται και Konstanz (Κονστάντς), από την ομώνυμη γερμανική πόλη που βρίσκεται στις όχθες της και με αυτήν την ονομασία είναι περισσότερο γνωστή (π.χ. αγγλ. Lake Constance). Με μεγάλη μου έκπληξη διάβασα ότι στα ελληνικά μεταφράστηκε ως λίμνη της Κωστάντζας! Αναζήτησα τον συντάκτη και όταν τον συνάντησα μετά την εκδήλωση, του υπέδειξα με εύσχημο τρόπο ότι η εν λόγω λίμνη στα ελληνικά ονομάζεται «λίμνη της Κωνσταντίας» και όχι της Κωνστάντζας και θα έπρεπε να διορθωθεί ώστε να μη προκαλείται σύγχυση με το λιμάνι της Κωστάντζας (Constanţa) στην Ρουμανία.

Την αποστομωτική απάντησή του θα την θυμάμαι για πολλά χρόνια:
–Μα αγαπητέ μου το Κωνσταντία είναι καθαρευουσιάνικο και γι’ αυτό το γράψαμε Κωνστάντζα..

Φοβούμενος το εγκεφαλικό έφυγα χωρίς να πω κουβέντα…

Επανέρχομαι στις εκφράσεις «ούτως ή άλλως» ή «ούτως ή αλλέως» ή «έτσι και αλλιώς», με την παρατήρηση ότι καλόν θα είναι να αποφεύγουμε την ανύπαρκτη στα (σωστά) ελληνικά έκφραση «ούτως ή αλλιώς», εκτός εάν δεχτούμε την θεωρία που «λανσάρουν» ορισμένοι, ότι δηλ. εφ’ όσον χρησιμοποιείται από πολλούς είναι και αυτή σωστή!!!

Οφείλω πάντως να ομολογήσω ότι (ευτυχώς) δεν έχω ακούσει ακόμα την έκφραση «έτσι και άλλως», κάτι που μου δίνει ελπίδες ότι το γλωσσικό αισθητήριο του λαού μας δεν έχει απονεκρωθεί εντελώς!

Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 05-7-08 φ. 38