Τετάρτη 26 Απριλίου 2017

Πώς η Αφρική έμεινε πίσω


Πώς η Αφρική έμεινε πίσω

Του Marian L. Tupy

Το εξαιρετικό άρθρο του Robert Colvile με θέμα την παρανόηση από πλευράς του πρίγκηπα Κάρολου των αιτιών της φτώχειας στην Αφρική είναι μια καλή αφορμή να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στην αφρικανική οικονομική ιστορία.

Η αιτία της φτώχειας στην Αφρική δεν είναι η αποικιοκρατία, ο καπιταλισμός ή το ελεύθερο εμπόριο. Όπως έχω επισημάνει και προηγουμένως, πολλές από τις πρώην ευρωπαϊκές κτήσεις πλούτισαν ακριβώς επειδή διατήρησαν πολλούς από τους αποικιακούς θεσμούς και επειδή συμμετείχαν στο παγκόσμιο εμπόριο. Η φτώχεια στην Αφρική προηγείται της επαφής της ηπείρου αυτής με την Ευρώπη και παραμένει και σήμερα. Είναι το αποτέλεσμα λάθος επιλογών πολιτικής, οι περισσότερες από τις οποίες λήφθηκαν ελεύθερα από τους Αφρικανούς ηγέτες μετά την ανεξαρτητοποίηση.

Όπως η Ευρώπη, έτσι και η Αφρική ξεκίνησε απελπιστικά φτωχή. Ο αείμνηστος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Groningen, Angus Maddison εκτίμησε ότι στην αρχή της μετά Χριστό περιόδου, το μέσο κατά κεφαλή εισόδημα στην Αφρική ήταν 470 δολάρια (σε δολάρια του 1990). Ο παγκόσμιος μέσος όρος ήταν τότε περίπου ίσος με τον αφρικανικό. Η Δυτική Ευρώπη και η Βόρεια Αφρική, μέρη τότε της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ήταν σε λίγο καλύτερη θέση (600 δολάρια). Αντιθέτως, η Βόρεια Αμερική υπολειπόταν της Αφρικής (400 δολάρια). Συνολικά, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο κόσμος τότε ήταν ίσος, και πολύ φτωχός.

Οι απαρχές της παγκόσμιας ανισότητας, που είδαν αρχικά τη Δυτική Ευρώπη και στη συνέχεια τη Βόρεια Αμερική να ξεφεύγουν μπροστά σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, μπορούν να εντοπιστούν στην άνοδο των πόλεων-κρατών της Βόρειας Ιταλίας τον 14ο αιώνα και στην Αναγέννηση τον 15ο αιώνα. Μέχρι το 1500, ο μέσος Ευρωπαίους ήταν δύο φορές πλουσιότερος από τον μέσο Αφρικανό. Το πραγματικό όμως χάσμα στις συνθήκες διαβίωσης διευρύνθηκε κυρίως μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση που ξεκίνησε στην Αγγλία στο τέλος του 18ου αιώνα και διαδόθηκε στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική κατά τον 19ο αιώνα. 



Το 1870, όταν οι Ευρωπαίοι ήλεγχαν μόλις το 10% της αφρικανικής ηπείρου (κυρίως τη Βόρεια και τη Νότια Αφρική), τα εισοδήματα των δυτικοευρωπαίων ήταν ήδη τέσσερις φορές μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα αφρικανικά. Η Ευρώπη με άλλα λόγια δεν χρειαζόταν την Αφρική για να ευημερήσει. Αποίκισε την Αφρική ακριβώς επειδή η ίδια ήταν πλουσιότερη και, κατά συνέπεια, πιο ισχυρή. Η κατανόηση του χρονολογίου των γεγονότων δεν δικαιολογεί και δεν υπερασπίζεται την αποικιοκρατία - βοηθά όμως στην εξήγησή της.

Οι τύχες της Αφρικής την περίοδο της αποικιοκρατίας ποικίλλαν. Σημαντική πρόοδος για παράδειγμα σημειώθηκε στην υγεία και την παιδεία. Ο Maddison εκτιμά ότι το 1870 υπήρχαν 91 εκατομμύρια Αφρικανοί. Μέχρι το 1960, τη χρονιά της ανεξαρτησίας, ο αφρικανικός πληθυσμός αυξήθηκε παραπάνω από τρεις φορές για να φτάσει τα 285 εκατομμύρια. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι την ίδια περίοδο το ποσοστό των ανθρώπων στην Αφρική που παρακολούθησαν σχολείο αυξήθηκε από λιγότερο από 5% στο περισσότερο από 20%. Από την άλλη πλευρά, οι Ευρωπαίοι αντιμετώπιζαν τους Αφρικανούς με περιφρόνηση και τους υπέβαλλαν σε αρνητικές διακρίσεις και συχνά σε βία.
Η βία εντάθηκε κατά την περίοδο του αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής, καθώς οι αποικιακές δυνάμεις προσπάθησαν να καταστείλουν τους Αφρικανούς εθνικιστές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Αφρικανοί ηγέτες να αναλάβουν την τύχη χωρών όπου η πρακτική της καταστολής της πολιτικής διαφωνίας ήταν ήδη σταθερά εδραιωμένη. Αντί οι ηγέτες αυτοί να καταργήσουν τους νόμους που επέτρεπαν τη λογοκρισία και τη φυλάκιση για τη διαφορετική άποψη, τους διατήρησαν και τους επεξέτειναν.

Ακριβώς επειδή η αποικιοκρατία ήταν τόσο ψυχολογικά εξευτελιστική για τους Αφρικανούς γενικότερα και για τους εθνικιστές ηγέτες πιο συγκεκριμένα, οι μεταποικιακές αφρικανικές κυβερνήσεις επέδειξαν ιδιαίτερη αποφασιστικότητα στην κατάργηση των αποικιακών θεσμών. Καθώς η νομοκρατία, η λογοδοσία της διοίκησης, τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και το ελεύθερο εμπόριο είχαν εισαχθεί από την Ευρώπη, έπρεπε να καταργηθούν. Στη θέση τους, πολλοί Αφρικανοί ηγέτες επέλεξαν να αντιγράψουν τους πολιτικούς θεσμούς και τις οικονομικές πολιτικές μιας ανερχόμενης δύναμης που αντιπροσώπευε το ακριβώς αντίθετο από την ελεύθερη αγορά και τη φιλελεύθερη δημοκρατία της Δύσης - της Σοβιετικής Ένωσης.

Η αντιγραφή της ΕΣΣΔ την δεκαετία του 1960 δεν ήταν τελείως παράλογη. Κατά τη δεκαετία του 1930 η ΕΣΣΔ αυτή είχε υποστεί μια ραγδαία εκβιομηχάνιση που την μεταμόρφωσε από αγροτική χώρα σε μια μεγάλη δύναμη. Η εκβιομηχάνιση κόστισε περίπου 20 εκατομμύρια ζωές, αλλά της επέτρεψε να θριαμβεύσει έναντι της Γερμανίας του Χίτλερ (θυσιάζοντας στον πόλεμο άλλες 27 εκατομμύρια ζωές). Στην αρχή της δεκαετίας του 1960 η ΕΣΣΔ όχι μόνο παρήγε τεράστιες ποσότητες ατσαλιού και εξοπλισμών, αλλά και φάνηκε πως θα κέρδιζε τον επιστημονικό ανταγωνισμό με τη Δύση όταν ο Γιούρι Γκαγκάριν έγινε ο πρώτος άνθρωπος στο διάστημα στις 12 Απριλίου του 1961.

Η τεράστια αναποτελεσματικότητα και οπισθοδρομικότητα της σοβιετικής οικονομίας δεν έγιναν εμφανείς παρά μόνο στη δεκαετία του 1970. Μέχρι τότε, δυστυχώς, το σοσιαλιστικό μικρόβιο είχε προσβάλει το μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής, με πολλές χώρες να υιοθετούν μονοκομματικά συστήματα που κατέστρεψαν τη λογοδοσία και τη νομοκρατία, υπονόμευσαν τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και κατ’ επέκταση την ανάπτυξη. Επιβλήθηκαν έλεγχοι στις τιμές και τις αμοιβές και το ελεύθερο εμπόριο έδωσε τη θέση του στην αντικατάσταση των εισαγωγών και την αυτάρκεια.


Το ειδύλλιο της Αφρικής με τον σοσιαλισμό άντεξε μέχρι τη δεκαετία του 1990, όταν επιτέλους η Αφρική άρχισε να εντάσσεται εκ νέου στην παγκόσμια οικονομία. Οι εμπορικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο φιλελευθεροποιήθηκαν σε κάποιον βαθμό, και τα αφρικανικά κράτη άρχισαν να απελευθερώνουν τις οικονομίες τους, ανεβαίνοντας έτσι θέσεις στον κατάλογο της έκθεσης της Παγκόσμιας Τράπεζας για την Ευκολία στην Επιχειρηματικότητα (Ease of Doing Business - World Bank).
Ακόμη και σήμερα πάντως η Αφρική παραμένει η λιγότερο οικονομικά ελεύθερη και η πιο προστατευτική ήπειρος στον κόσμο. Αυτό - και όχι το ελεύθερο εμπόριο - είναι το πρόβλημα.
Αναδημοσίευση από το μπλογκ CapX

---
Ο Marian L. Tupy είναι ο εκδότης του HumanProgress.org και αναλυτής πολιτικής στο Center for Global Liberty and Prosperity.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Απριλίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.


Δευτέρα 24 Απριλίου 2017

Τα "Κύκλια έπη"

Τμήμα αγγείου που απεικονίζει την τύφλωση 
του κύκλωπα Πολύφημου από τον Οδυσσέα 
και τους συντρόφους του, 7ος αιώνας π.Χ., 
Μουσείο Άργους

Τι ορίζουμε ως Κύκλια έπη;

Κύκλος ή κύκλια έπη ονομάζονται όλα τα άλλα έπη εκτός των Ομηρικών και των Ησιόδειων. Συνολικά σώζονται μόνο τίτλοι και περί τους 120 στίχους. Οι διάφοροι μύθοι ακολουθούσαν χρονολογική σειρά και σχημάτιζαν κύκλο (θεματογραφικά ορίζεται από τη δημιουργία του κόσμου, δηλαδή την ένωση Ουρανού και Γης, μέχρι το θάνατο του Οδυσσέα). Υπάρχουν και έπη του Κύκλου που εξαρτώνται από τα ομηρικά. Τα έπη του Κύκλου ομαδοποιήθηκαν με βάση το θέμα τους. Το κέντρο αναφοράς είναι ο Τρωικός πόλεμος και η επιστροφή των πολεμιστών. Αυτά που χάθηκαν δεν ήταν του επιπέδου των Ομηρικών ή των Ησιόδειων. Πολλά απ’ αυτά αποδίδονταν στον Όμηρο. Πληροφορίες για τον αριθμό και το περιεχόμενό τους αντλούμε κυρίως από τον Πρόκλο, ένα συγγραφέα του 5ου αιώνα μ.Χ.


Χρονολόγηση

Η χρονολόγησή τους είναι δύσκολη γιατί δε σώζονται παρά μόνο σπαράγματα. Οι ποιητές τους μάλλον κινούνται από 800-500 π.Χ. Μάλλον μετά τη συγγραφή των ομηρικών επών. Κάποιοι θεωρούν ότι υπάρχουν και προγενέστερα της Ιλιάδας και άλλα που χρησίμευσαν ως πρότυπα για την Οδύσσεια. Επικρατεί ασάφεια για τη χρονολόγηση, ασάφεια για τα ονόματα των συγγραφέων τους, για τα θέματά τους. Ακριβείς μάλλον είναι μόνο οι πληροφορίες των Αλεξανδρινών Γραμματικών για αριθμό βιβλίων και στίχων σε κάποια απ’ αυτά.


Μυθολογικοί κύκλοι*

Κύκλος θεών: Θεογονία, Τιτανομαχία.

Θηβαϊκός κύκλος: Οιδιπόδεια, Θηβαίδα, Επίγονοι, Οιχαλίας Άλωσις. (Υλικό εκτός από την ποίηση χρησιμοποιήθηκε και σε Καταλόγους και Γενεαλογίες)

Τρωικός κύκλος: Κύπρια (τα πριν από την Ιλιάδα), Αιθιοπίς (συνέχεια Ιλιάδας), Μικρά Ιλιάς (γεγονότα από το θάνατο του Έκτορα μέχρι την άλωση της Τροίας), Ιλίου Πέρσις (Άλωση Τροίας), ενδεχομένως κάποια τμήματα της Οδύσσειας ήταν αυτόνομα ποιήματα (Τηλεμάχεια, Πηνελόπεια, Νέκυια), Νόστοι (επιστροφή ηρώων Τρωικού πολέμου), Τηλεγόνεια ή Τηλεγονία (συνέχεια της Οδύσσειας). Στα Κύκλια έπη υπήρχαν άφθονα στοιχεία αφηγηματικού ενδιαφέροντος, δεν υπήρχε το αυστηρό ύφος της Ιλιάδας, δεν ήταν του επιπέδου ομηρικών επών ή αττικών δραμάτων.

Τα Κύκλια έπη

Ο Αχιλλέας δένει το τραύμα του Πάτροκλου. 
Αττικό αγγείο.

Κύπρια Έπη: Αποτελούνται από 11 βιβλία, που αποδίδονται στον Κύπριο ποιητή Στασίνο. Η υπόθεσή τους αναφέρεται στα προ του Τρωικού πολέμου (γάμος του Πηλέα και της Θέτιδας, κρίση του Πάρη, απαγωγή της Ελένης, απόβαση στη Μυσία, συγκέντρωση στην Αυλίδα) και στα πρώτα επεισόδια του πολέμου, μέχρι την διαμάχη Αγαμέμνονα – Αχιλλέα.

Αιθιοπίς ή Αμαζόνια (5 ραψωδίες, 5 βιβλία): Θεωρείται προγενέστερο και πρότυπο της Ιλιάδας. Την πρώτη ονομασία του πήρε το έργο από τον Αιθίοπα Μέμνονα, που πολέμησε στο πλευρό των Τρώων. Αποδίδεται στον Όμηρο ή τον Αρκτίνο. Αρχίζει με την άφιξη και τις περιπέτειες της βασίλισσας των Αμαζόνων Πενθεσίλειας, που θανατώθηκε από τον Αχιλλέα, τον ερχομό των Αιθιόπων και τον θάνατο του Μέμνονα. Συνεχίζει την Ιλιάδα και περιγράφει όσα συνέβησαν μετά τον θάνατο του Έκτορα, μέχρι τον θάνατο του Αχιλλέα. Περιλαμβάνει ακόμη την απομάκρυνση από το πεδίο της μάχης του νεκρού Αχιλλέα από τον Αίαντα τον Τελαμώνιο και την διεκδίκηση των όπλων του από τον Αίαντα και τον Οδυσσέα.**

Μικρά Ιλιάς (4 βιβλία): Αποδίδεται σε διάφορους ποιητές αλλά και στον Όμηρο. Είναι ουσιαστικά συνέχεια της Αιθιοπίδας. Περιγράφει την εκδήλωση της μανίας του Αίαντα του Τελαμώνιου όταν του στέρησαν τα όπλα του Αχιλλέα και την αυτοκτονία του. Περιλαμβάνει ακόμη την προσέλευση του Φιλοκτήτη και του Νεοπτόλεμου και την αρπαγή του Παλλαδίου. Τελειώνει με την επινόηση και κατασκευή του Δούρειου ίππου και την είσοδο του στην Τροία.

Η Ιφιγένεια οδηγείται στην Αυλίδα για να θυσιαστεί. 
Ψηφιδωτό στην Πομπηία.

Ιλίου Πέρσις (2 βιβλία): Ποιητής του έργου φέρεται ο Αρκτίνος ή ο Λέσχης ο Μυτιληναίος. Περιγράφει τα τελευταία γεγονότα της Ιλιάδας, αρχίζοντας από τον Δούρειο ίππο. Συνεχίζει με τις προειδοποιήσεις του Λαοκόοντα και τελειώνει με την περιγραφή της αλώσεως της Τροίας και την πριν από αυτήν αναχώρηση του Αινεία, σε αντίθεση με τον Βιργίλιο.

Νόστοι (5 βιβλία): Αναφέρονται στην επάνοδο των Αχαιών στις πατρίδες τους εκτός του Οδυσσέα, και τις περιπέτειες που αντιμετώπισαν. Περιγράφουν την δολοφονία του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες από τον Αίγισθο και την Κλυταιμνήστρα, και την εκδίκηση του Ορέστη. Στη ενότητα αυτή ανήκει και η Οδύσσεια.

Τηλεγόνεια (2 βιβλία): Έργο του Κυρηναίου ποιητή Ευγάμμονα (περ. 586 π.Χ). Θεωρείται μέρος της Οδύσσειας. Περιγράφει τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα και όσα επακολούθησαν μετά την μνηστηροφονία. Τελειώνει με τον θάνατο του Οδυσσέα και την μοίρα των απογόνων του.

Υποσημειώσεις
*Μεταξύ των επών που ανήκαν σε άλλους κύκλους αναφέρονται η Οιδιπόδεια, η Θηβαΐδα και οι Επίγονοι από το θηβαϊκό κύκλο, ενώ μία Τιτανομαχία και μία συρραφή ιστοριών με τίτλο Κορινθιακά αποδίδονται στον Εύμηλο τον Κορίνθιο, ο οποίος υπολογίζεται πως έζησε προς το τέλος του 8ου αιώνα π.Χ. Ένας διαφορετικός κύκλος ήταν αφιερωμένος στα κατορθώματα του Ηρακλή. Το παλιότερο έπος αυτού του κύκλου θεωρείται η Άλωση της Οιχαλίας, που κατά καιρούς αποδόθηκε στον Όμηρο ή τον Κρεώφυλο. Έπη για τον Ηρακλή συνέθεσαν επίσης ο Πείσανδρος ο Ρόδιος και ο Πανύασσης ο Αλικαρνασσέας (αρχές 5ου αιώνα π.Χ.). Τέλος στον Όμηρο αποδιδόταν κατά την αρχαιότητα και ένα έπος- παρωδία, ο Μαργίτης, το οποίο συντάχθηκε προφανώς τον 7ο ή τον 6ο αιώνα π.Χ. Όσο για τη δημοφιλή – κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση – παρωδία της Ιλιάδας με τίτλο Βατραχομυομαχία, το πιθανότερο είναι πως ανήκει στην ελληνιστική εποχή.

**Κατά κανόνα, στα μετά-ομηρικά έπη ο Οδυσσέας παρουσιάζεται ως ένας δολοπλόκος χαρακτήρας που δεν έχει αρετές και ηθικούς φραγμούς. Στο έργο «Κύπρια έπη» αναφέρεται ότι παρίστανε τον τρελλό, οργώνοντας και σπέρνοντας τα χωράφια του με αλάτι αντί για σπόρους, με σκοπό να μη λάβει μέρος στην εκστρατεία. Όταν μάλιστα ο Παλαμήδης αποκάλυψε την αλήθεια αναγκάζοντάς τον να εκστρατεύσει, ο Οδυσσέας τον σκότωσε με την βοήθεια του Διομήδη. Στη «Μικρή Ιλιάδα» πάλι, ο Οδυσσέας προσπαθεί χωρίς αποτέλεσμα να δολοφονήσει τον Διομήδη για να οικειοποιηθεί τη δόξα από την κλοπή του Παλλαδίου, ενώ αργότερα σκοτώνει και τον μικρό γιο του Έκτορα, Αστυάνακτα. Λέγεται ακόμη ότι ο Οδυσσέας ήταν αυτός που σχεδίασε τον ερχομό της Ιφιγένειας, με το πρόσχημα ότι θα παντρευτεί τον Αχιλλέα, για να θυσιαστεί επειδή δεν είχαν ούριο άνεμο.

Πηγές
Lesky A., «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας», μτφ. Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1981.
ΕΛΠ 21, Γράμματα Ι, «Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία», Ακ. Έτος: 2008-9.
Ιωάννης Κ. Μπίμπης, «Αργολικά Παλαμήδης», Προοδευτικός Σύλλογος Ναυπλίου «Ο Παλαμήδης», Ναύπλιο, 2003.




Πέμπτη 20 Απριλίου 2017

ΜΚΟ και προσφυγικό


ΜΚΟ και προσφυγικό
Του Γιάννη Ραχιώτη

Με αφορμή το προσφυγικό παρατηρούμε εκρηκτική ανάπτυξη των ΜΚΟ σε συνολικό αριθμό και κυρίως σε προσωπικό. Επιπλέον εκατοντάδες ΜΚΟ από τη Δυτική Ευρώπη και τη Β. Αμερική, εγκαταστάθηκαν εδώ τα τελευταία δύο χρόνια για να προσφέρουν «ανθρωπιστικό έργο» με το επιχείρημα του «ανίκανου» κράτους. Μετά τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε., του Μάρτη 2016, που αποφάσισε όλη η χρηματοδότηση για τον εγκλωβισμό των προσφύγων στην Ελλάδα να κατευθυνθεί σε ΜΚΟ, έσπευσαν ακόμη περισσότερες, παρ’ όλο που ο αριθμός των προσφύγων που τελικά κατάφεραν να εγκλωβίσουν δεν αυξάνεται. Είναι λιγότεροι από 60.000, με πτωτική τάση, αφού αρκετοί, παρά την επιτήρηση, βρίσκουν τον δρόμο για τον προορισμό τους. Για να υπάρχει μια σύγκριση, να θυμίσουμε ότι η Ελλάδα στη 10ετία του ’90 δέχθηκε για εγκατάσταση, όχι για διέλευση, περίπου 1.000.000 μετανάστες, χωρίς τη «βοήθεια» οποιασδήποτε ΜΚΟ και χωρίς να δημιουργήσει στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Τι είναι όμως οι «Μη Κυβερνητικές» οργανώσεις; Πρόκειται για «ιδιωτικά» εργαλεία άσκησης κρατικών πολιτικών, χρήσιμα για να μη χρεώνεται μια πολιτική ο πραγματικός φορέας της και φυσικά να αποκλείεται ο λαϊκός έλεγχος. Είναι ολιγομελή σχήματα που, ανάλογα με τη νομοθεσία της χώρας ίδρυσης και της χώρας στόχου, μπορεί να έχουν σωματειακή ή εταιρική μορφή. Όταν χρηματοδοτούνται από πηγές που δεν απαιτούν νομική προσωπικότητα, είναι ακόμη και άτυπες ενώσεις προσώπων, οπότε δρουν με απόλυτη αδιαφάνεια και δεν υπάγονται σε κανέναν κανόνα.

Η ιστορία τους έχει πλέον αρκετό βάθος. Ξεκίνησαν από τις ΗΠΑ στη δεκαετία του ’50, συνήθως ως «ιδρύματα» που χρηματοδοτούσαν διανοούμενους, επιχειρηματίες, εκπαιδευτικά ιδρύματα κλπ με στόχο τη διαμόρφωση φιλοαμερικανικών τάσεων στην κοινή γνώμη. Αφού δεν υπήρχε ανάμιξη κρατικών αρχών ήταν ευκολότερη η συγκάλυψη των πραγματικών στόχων της χρηματοδότησης – εξαγοράς.[1]

Στην Ελλάδα οι ΜΚΟ οργανώθηκαν σε μαζικό και κεντρικά ελεγχόμενο επίπεδο επί Γιώργου Παπανδρέου ως υπουργού Εξωτερικών, στον οποίο υπήχθη η χρηματοδότησή τους. Δημιουργήθηκε γι’ αυτό μια ειδική υπηρεσία του ΥΠΕΞ, σε επίπεδο διεύθυνσης, η ΥΔΑΣ (Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας), με επικεφαλής τον περιβόητο Αλεξ Ρόντος [2]. Η ΥΔΑΣ τηρεί ειδικό μητρώο «εγκεκριμένων» ΜΚΟ, ιδιαίτερα αυτών που εκτελούν αποστολές στο εξωτερικό και φροντίζει για τη χρηματοδότησή τους. Αργότερα δημιουργήθηκαν ανάλογες υπηρεσίες – μητρώα ,στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και στο υπουργείο Υγείας, όπου είναι καταγραμμένες οι ΜΚΟ που δρουν κυρίως στο εσωτερικό. Σκοπός αυτών των υπηρεσιών όπως και των αντίστοιχων σε κοινοτικό επίπεδο είναι η υλοποίηση πολιτικών μέσω δημιουργίας ή διακίνησης «προγραμμάτων» και των αντίστοιχων χρηματοδοτήσεων.

Σήμερα οι βασικοί διεθνείς μηχανισμοί χρηματοδότησης ΜΚΟ, πέρα από τα εθνικά κράτη, είναι η USAID που διακινεί τη μη στρατιωτική «βοήθεια» των ΗΠΑ στο εξωτερικό, η Ε.Ε., το Open Society Foundation– OSF του Τζορτζ Σόρος, που για περισσότερες από δύο δεκαετίες ειδικεύεται στην υπονόμευση μη φιλικών στις ΗΠΑ κρατών και κυβερνήσεων και μερικά μεγάλα ιδρύματα του αγγλοσαξονικού κόσμου. 

Ο γενικός στόχος είναι η προώθηση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, η εκπαίδευση στις «δυτικές αξίες» και η υπονόμευση κρατών και θεσμών μη ενσωματωμένων στην παγκοσμιοποίηση. Ο συνήθης τρόπος οργάνωσης είναι η δημιουργία μιας πυραμίδας ΜΚΟ που η κορυφή είναι το OSF ή η USAID κ.λπ. και στη βάση η ΜΚΟ που προσλαμβάνει το προσωπικό και κάνει τη «δουλειά». Ενδιάμεσα υπάρχουν άλλες ΜΚΟ μέσω των οποίων διακινούνται τα «προγράμματα» δηλαδή οι εφαρμοστέες πολιτικές, καθώς και τα χρήματα και οι επικοινωνιακές στρατηγικές. Ταυτόχρονα συγκροτούνται διάφορα δίκτυα συνεργαζόμενων ΜΚΟ στα οποία γίνεται προσπάθεια να ενταχθούν – μέσω φαινομενικά ουδέτερων ή και «προοδευτικών» δράσεων και κοινωνικές ή συνδικαλιστικές οργανώσεις που δεν είναι ΜΚΟ και έχουν κύρος ειδικά στον αριστερό χώρο. Αυτό που επιτυγχάνεται είναι οι τοπικές κοινωνίες να μην αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για οργανωμένες πολιτικές υπερεθνικών μηχανισμών και οι απλοί εργαζόμενοι στις ΜΚΟ να μην γνωρίζουν ούτε τον πραγματικό εργοδότη τους, ούτε την πολιτική που υλοποιούν, αφού αυτή έχει τεμαχιστεί σε διάφορα «προγράμματα».

Στο σύγχρονο τοπίο των ελληνικών ΜΚΟ, κομβικό ρόλο παίζει πλέον το ίδρυμα του Σόρος, για τον οποίο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι απλά ένας διεθνής τοκογλύφος αλλά η ισχυρότερη ίσως, μη θεσμική προσωπικότητα του τμήματος του αμερικανικού κατεστημένου που στηρίζει την παγκοσμιοποίηση. Στην Ελλάδα έχει ιδρύσει το Solidarity now με πρόεδρο ένα Ελληνοαμερικανό επιχειρηματία-κουμπάρο του. Στο Διοικητικό του Συμβούλιο συμμετέχουν κάποια από τα πιο γνωστά ονόματα της ελληνικής αστικής τάξης και νεοφιλελεύθεροι πανεπιστημιακοί. Μέσω αυτής της ΜΚΟ αλλά και θυγατρικών του OSF έλεγξε σειρά ελληνικών ΜΚΟ μέσω χρηματοδότησης προγραμμάτων, προσλήψεων, παροχής στέγης κ.λπ. Μερικές απ’ αυτές έφτασαν σήμερα να απασχολούν εκατοντάδες νεαρούς επιστήμονες κυρίως από το χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών και πολυάριθμο βοηθητικό προσωπικό. Αν κάποιος ρωτήσει τι ακριβώς κάνουν, η απάντηση που ακούς είναι ότι «τρέχουν» προγράμματα «για τους πρόσφυγες». Αν προσπαθήσεις να καταλάβεις πιο συγκεκριμένα, ξέροντας ότι οι εγκλωβισμένοι πρόσφυγες απλώς αγωνίζονται να βρουν τρόπο να φύγουν το συντομότερο από δω, ακούς αντί απάντησης κάποιες κωδικές λέξεις: «καταγραφή» «ασυνόδευτοι ανήλικοι» «οικογενειακή επανένωση», «θύματα βιασμών» «advocacy» «strategic litigation» κοκ χωρίς συγκεκριμένους αριθμούς και χωρίς αναφορά συγκεκριμένης εργασίας.

Τελικά οι πρόσφυγες είναι το πρόσχημα για μαζική στρατολόγηση νέων επιστημόνων με σχετικά υψηλούς μισθούς αλλά με «ελαστικές» σχέσεις εργασίας (4-6μηνες συμβάσεις) ώστε να είναι διαρκώς ελεγχόμενοι. Παλαιότερα το πρόσχημα για τη δημιουργία ΜΚΟ με ανάλογους στόχους αλλά όχι βέβαια στην ίδια κλίμακα με σήμερα, ήταν η καταπολέμηση του trafficking, η προστασία των κακοποιημένων γυναικών, ή η ενημέρωση για το AIDS.

Η πείρα από την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, όπου οι δυτικές ΜΚΟ δρουν εδώ και 25 χρόνια, δείχνει ότι διαμόρφωσαν μια μεγάλη ομάδα νέων επιστημόνων, μορφωμένων, πολύγλωσσων, με διεθνή εμπειρία και βιοτικό επίπεδο σχετικά υψηλότερο από την τάξη τους, διαπαιδαγωγημένων στις δυτικές «αξίες», που στήριξαν μαχητικά τα διάφορα φιλοδυτικά πραξικοπήματα και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν σαν δεξαμενή στελεχών των καθεστώτων που επιβλήθηκαν. Είμαστε μάρτυρες της διόγκωσης ενός ανάλογου μηχανισμού και στην Ελλάδα.

Αυτό που κυρίως χρειάζεται δεν είναι να σχολιάζουμε τη διαφθορά που αναπόδραστα προκαλεί η αδιαφάνεια και ο χορός εκατομμυρίων στις ΜΚΟ. Το ζητούμενο είναι να αποκαλύψουμε τις πολιτικές που υλοποιούν, τους πραγματικούς χειριστές τους, ακολουθώντας τις ροές του χρήματος, καθώς και τον βρώμικο ρόλο τους στην υπονόμευση της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας των χωρών-θυμάτων του σύγχρονου ιμπεριαλισμού. Αυτονόητο είναι ότι πρέπει να βοηθήσουμε τον αγώνα των εργαζομένων τους για εργατικά δικαιώματα και κοινωνική ασφάλιση και να μην τους εγκαταλείψουμε στις αυταπάτες περί «εθελοντισμού» και «ανθρωπιστικού έργου».

______________________
[1]. Γι’ αυτή την περίοδο πολύ καλή είναι η έκδοση που επιμελήθηκε και προλόγισε ο Γιώργος Καραμπελιάς «ΜΚΟ και παγκοσμιοποίηση στην Ελλάδα», εναλλακτικές εκδόσεις 2014

[2] Περισσότερα για τον Ρόντος, και το ρόλο των ΜΚΟ του, μεταξύ πολλών http://news247.gr/eidiseis/koinonia/poios-einai-o-aleks-rontos-gkrizos-diplwmaths-gia-eidikes-apostoles.2648882.html και επίσης: 


Δευτέρα 17 Απριλίου 2017

Για το τοπωνύμιο «Μίεζα»

Το ανακαινισμένο αρχαίο θέατρο της Μίεζας

Για το τοπωνύμιο «Μίεζα»
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης


Η ετυμολογία του τοπωνυμίου «Μίεζα» με είχε απασχολήσει από παλιά, αλλά δεν εύρισκα αξιόπιστες ερμηνείες. Στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτές οι ετυμολογίες είχαν μεν μια εμβριθή γλωσσολογική ανάλυση, αλλά όχι εννοιολογική, άρα δεν ήσαν πειστικές. Η προσκόμιση γλωσσολογικών επιχειρημάτων και μόνον είναι προφανές ότι είναι ανεπαρκής μέθοδος, εάν αυτά δεν υποστηρίζονται και δεν είναι συμβατά με εθνολογικά, αρχαιολογικά, ιστορικά κλπ δεδομένα και κυρίως εάν δεν έχουν εννοιολογική αξιοπιστία. Το να υποστηρίζει κάποιος π.χ. ότι ένα τοπωνύμιο μιας ορεινής περιοχής, που απέχει εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα από την θάλασσα, σημαίνει «παραθαλάσσιος λόφος» είναι αυτονόητο ότι είναι αδύνατον να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψη. Κάποιες άλλες γλωσσολογικές προσεγγίσεις που καταλήγουν στο προφανές, είναι εξ ίσου ελάχιστα πειστικές. Είχα διαβάσει ότι ένα νησί του Αιγαίου πήρε την ονομασία του από Φοίνικες (μια παλιά συνήθεια αρκετά διαδεδομένη μεταξύ γλωσσολογούντων όταν αδυνατούσαν να ερμηνεύσουν ένα τοπωνύμιο να καταλήγουν ότι είναι φοινικικό) και σημαίνει «νησί»! 
Μια παρόμοια ανάλυση περίπλοκη μεν, αλλά απλοϊκή δε, είναι και η παρακάτω:

«…Όσον αφορά την γειτονική Μίεζα, δεν έχω τίποτε το απτό να προτείνω, εκτός φυσικά από το ότι η κατάληξη -ζα μάλλον προέκυψε από το θηλυκό επίθημα -ja εφαρμοσμένο πάνω σε d ή g (λ.χ. kwtr.-ped-ja τράπεζα και φυγή φύγ-ια > φύζα). Το παλαιότερο όνομά της Στρυμόνιον δείχνει σχέσεις με τη Θράκη μιας και η συμφωνική επένθεση *sr>str είναι τυπική της θρακικής γλώσσας (λ.χ. *Sru-mon Στρυμών και *ish1ros  Isros > στρος). 
Δεδομένου ότι το παλαιότερο όνομά της Μίεζας Στρυμόνιον είναι υδρωνύμιο που ανάγεται στην ρίζα *sreu- «ρέω» και δεδομένου ότι υπήρχε Νυμφαίον στην περιοχή (οι Νύμφες συχνά σχετιζονται με πηγές και ρυάκια) θα κάνω μόνο μια ετυμολογική πρόταση. Υπάρχει η ΙΕ ρίζα *h3meig’h- «βρέχω, ουρώ» που έχει δώσει τα ελληνικά μείχω και μίχλη (το αλβανικό mjegull, το παλαιοσλαβωνικό mĭgla και το λιθουανικό migla προέρχονται από την ίδια ρίζα). Από τον μηδενικό βαθμό της ρίζας *h3mig’h- μπορούμε να παράξουμε τον «φρυγο-μακεδονικό» τύπο *μιγ- ή τον τύπο *μιζ- μιας γλώσσας satem όπως η Θρακική που φαίνεται να κρύβεται πίσω από το όνομα Στρυμόνιον. Από αυτά μπορούμε να σχηματίσουμε το υδρωνύμιο μίγεζα/Μίζεζα (*h3mig’h-ed-ja) «υγρός τόπος, τόπος με ρυάκια» και να φτάσουμε στον τύπο Μίεζα είτε μέσω απώλειας του μεσοφωνηεντικού ηχηρού τριβόμενου -γ- (λ.χ. λέγω-λέω) μίγεζαμίεζαΜίεζα είτε μέσω συριστικής ανομοίωσης (απώλεια ενός από δύο γειτονικά συριστικά σ,ζ) μίζεζαμίεζαΜίεζα…».

Ερώτημα δικό μου: Και γιατί δεν ονομάστηκε «Υγρότοπος» ή «Ρυακότοπος», αλλά «Μίεζα»; (Τα περί θρακικής γλώσσας, για την οποία ελάχιστα είναι γνωστά -  άρα τίποτε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «τυπικό» - που καταλήγει σε «φρυγο-μακεδονικό» τύπο, τα αφήνω ασχολίαστα).

Πρόσφατα, κατέφυγα στις γνώσεις του εκλεκτού φίλου Μανώλη Βαλσαμίδη που ήμουν βέβαιος ότι είχε ασχοληθεί με το συγκεκριμένο τοπωνύμιο και δεν έκανα λάθος. Με παρέπεμψε σε σχετικό δημοσίευμα που το παραθέτω αυτούσιο:
ΠΕΡΙ ΜΙΕΖΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ [1]
Στο βιβλίο μου «ΜΙΕΖΑ» πιθανολογώ ότι το όνομα της αρχαίας αυτής πόλης, της πρώτης θυγατέρας του Βέρητα, δεύτερη είναι η Βέροια και τρίτος ο ποταμός Όλγανος, έχει σχέση με τον βασιλιά Μίδα. Γράφω επί λέξει:
«Το όνομα Μίεζα έχει σχέση με τον Μίδα» και σε παραπομπή, «Ο Μίδας στα πανάρχαια χρόνια αναφέρεται και ως πατέρας της Κυβέλης, της μητέρας των θεών. Πρβλ. Στέλλας Δρούγου Θ΄ Παύλεια, «Η γυναίκα στη λατρεία των θεών», σελ 35. Να προσθέσω ότι, τα όσα ο Ηρόδοτος γράφει για τον Μίδα, είναι εξίσου ενδιαφέροντα. Βρισκόμαστε σε έναν τόπο που είναι τόπος ροδώνων, σε έναν τόπο λατρείας της θεάς Μητέρας μέχρι και… σήμερα!
Μετά την εισαγωγή αυτή παραθέτω το κείμενο μιας επιστολής που έλαβα από καλόν φίλο, εγκρατή φιλόλογο, τον κ. Ηλία Κουρτεσίδη που προσπαθεί να ετυμολογήσει το όνομα ΜΙΕΖΑ. Αφορμή για την επιστολή στάθηκε μια συζήτησή μας στους Τάφους των Λευκαδίων. Τον ευχαριστώ. Και παραθέτω αυτούσια την επιστολή του.
«Αγαπητέ κ. Βαλσαμίδη,
Όπως γνωρίζετε, η ετυμολόγηση των τοπωνυμίων δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε βέβαιη. Ωστόσο για τη λέξη Μίεζα, που συνήθως την θεωρούν προ-ελληνική, εγώ επιχείρησα να δώσω την προέλευσή της και τη σημασία της και νομίζω πως υπάρχουν οι εξής περιπτώσεις ετυμολόγησής της:
1.       Μιδ- (θέμα του ονόματος «Μίδας») + δ – (θέμα το ρ. ζομαι - δ-jο-μα - σδ-jο-μαι, καθς κα τν οσιαστικν «δος», «δρα» κλπ.) + -jα (κατάληξη θηλυκών πρωτοκλίτων νομάτων πρβ. τράπεδ – jα = τράπεζα, μέλιτ – jα = μέλισσα κτλ.) Μδ – εδ – jα = Μίεδjα (με αποβολ του πρώτου δ για ανομοίωση) Μίεζα = δρα το Μίδα. 
2.    σμίς (=σμίνθος= ποντικός) + εδ – jα = μίεδjα-Μίεδjα (με κώφωση του σ. πρβ. σμικρός-μικρός, σμέρος-μέρος κτλ.) Μίεζα = ποντικότοπος.
3.       ΜίFα – δ – (θέμα της λέξης «μίασμα»-μίFα – δ- jα, του ρήματος μικραί-νω κτλ.) + -jα = ΜιFαδjα-Μίαζα (μ κώφωση το F) Μίεζα (με τροπή του α σε ε για ανομοίωση) = τόπος με σαπίλες απ υγρασία, Υγρή, Λασπερή.
4.       Μίjα – δ – [θέμα της λέξης «μίασμα» κατά άλλη γλωσσολογική εκδοχή, που στηρίζεται στο επίθετο mi – jα – τ (=μιαρς) των Μυκηναϊκών πινακίδων της γραμμικής Β΄ γραφής] + -jα Μίjαδjα-Μίαδjα (με κώφωση του πρώτου j) Μίαζα-Μίεζα (με ανομοίωση) = τόπος με σαπίλες, Υγρή, Λασπερή (όπως και στην περίπτωση 3). 
Πιθανολογώ βέβαια και στις τέσσερις περιπτώσεις, κλίνω όμως περισσότερο προς την πρώτη. Χρόνια πολλά με υγεία και καλή χρονιά!
Με ιδιαίτερη εκτίμηση
Ηλίας Κουρτεσίδης
28-12-2010»
Θα προσθέσω προς επίρρωση της «κλίσης» του διαπρεπούς φιλολόγου κ. Κουρτεσίδη, ότι Μίεζα = έδρα του Μίδα, δεν φέρει κόσμον στη θυγατέρα του Βέρητα ένα όνομα που σημαίνει ποντικότοπος, ούτε μπορεί ένας τόπος ρόδων να χαρακτηριστεί με προσδιορισμούς, όπως βρόμικο λασποτόπι. Η Μίεζα είναι η καρδιά της ερατεινής Ημαθίας.
Θα συμφωνήσω μαζί του στο ότι η ετυμολόγηση των τοπωνυμίων δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε βέβαιη. Δεν το κρύβουμε, πιθανολογούμε…
Με τις πολλές μου ευχαριστίες προς τον κ. Κουρτεσίδη, πλέον, μπορούμε να πούμε με σχετική ασφάλεια ότι Μίεζα σημαίνει: έδρα του Μίδα. 
Μ.Β.

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω απόλυτα με αυτήν την ετυμολογία, που πληροί όλες τις προϋποθέσεις που ανέφερα παραπάνω, κυρίως την εννοιολογική: Μίεζα = Έδρα του Μίδα.
Και η σχετική αναφορά για την Μίεζα από τον Πλούταρχο:
Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι, Αλέξανδρος 7
«…σχολὴν μὲν οὖν αὐτοῖς καὶ διατριβὴν τὸ περὶ Μίεζαν Νυμφαῖον ἀπέδειξεν, ὅπου μέχρι νῦν Ἀριστοτέλους ἕδρας τε λιθίνας καὶ ὑποσκίους περιπάτους δεικνύουσιν…»
 «…Ως τόπος για τη συνέχιση των σπουδών και την άσκησή τους, υποδείχθηκε ο ναός των Νυμφών, κοντά στην Μίεζα, όπου, μέχρι σήμερα, θα σας δείξουν τα πέτρινα καθίσματα του Αριστοτέλη και τους σκιερούς περιπάτους (που αυτός συνήθιζε)…»

ΔΕΕ
17-4-2017




[1] Εφημερίδες «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ», φ.1477/15-1-2011 & «ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ», φ.1310/15-1-2010