Οι ξενόφερτες "Μέτσκες" (αρκούδες)
στην Θεσσαλονίκη!
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης
Είχαμε καταγγείλει εδώ και τρία χρόνια την στοχευμένη προσπάθεια αλλοίωσης των τοπικών εθίμων της Έδεσσας που επιχειρείται με όχημα κάποιον περίεργο σύλλογο με την ονομασία "Μέτσκες-Αρκούδες" σε μια σειρά άρθρων (http://ethnologic.blogspot.gr/2012/09/blog-post_14.html και εδώ:
Όπως ήταν αναμενόμενο οι φιλοσκοπιανοί έσπευσαν να τους υπερασπιστούν και όπως ανέφερα σε επόμενο άρθρο μου (http://ethnologic.blogspot.gr/2013/01/blog-post_21.html):
"Φαίνεται ότι το άρθρο για τις εισαγόμενες «μέτσκες» στεναχώρησε τους ψευτο-μακεδόνες της περιοχής μας και προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα μέσω του γνωστού ιστολογίου των σκοπιανολάγνων belomorskamacedonia.blogspot.gr με σχετική ανάρτηση διανθισμένη με ύβρεις και τις σχετικές ασυναρτησίες, όπου επιχειρούν και πάλι να εξαπατήσουν όσους εξακολουθούν να καταναλώνουν κουτόχορτο. Στην προσπάθειά τους αυτή, όχι μόνον δεν πείθουν, αλλά απεναντίας ξεσκεπάζονται!...".
Μετά τα παραπάνω με μεγάλη μου έκπληξη διάβασα το παρακάτω Δελτίο Τύπου:
EDESSA CARNIVAL GROUP
TRADITIONAL CARNIVAL OF EDESSA
EDESSA ARKOUDES-METSKES / CULTURAL CARNIVAL ASSOCIATION
ΠΡΟΣ ΜΜΕ
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Με τα Κουδουνίσματα … ξύπνησε η φύση της Θεσσαλονίκης
Την παρέλαση ξεκίνησαν οι Αρκούδες-Μέτσκες από την Έδεσσα
Μια μοναδική εμπειρία έζησαν όσοι βρέθηκαν στην παραλία της Θεσσαλονίκης την Κυριακή 21.2.2016 όπου ολοκληρώθηκε το σύνολο των εκδηλώσεων των δρόμων του Κουδουνιού και της 3ου Ευρωπαϊκού Φεστιβάλ Κωδωνοφορίας. Πάνω από 25 ομάδες από την Ελλάδα & την Ευρώπη φτάνουν στην Θεσσαλονίκη για τους «δρόμους του κουδουνιού». Μία σπουδαία γιορτή που παρουσιάζει στο ευρύ κοινό τα έθιμα της κωδωνοφορίας μέσα από ευφάνταστα εκδηλώσεις, επιστημονικές συναντήσεις, καλλιτεχνικές εικαστικές δράσεις, προβολές ταινιών, εκθέσεις φωτογραφίας, εργαστήρια, ημερίδες, θέατρο σκιών, συναυλίες. Ωστόσο οι εκδηλώσεις κορυφώνονται την ημέρα όπου πραγματοποιείται μία μεγάλη και εντυπωσιακή πομπή ομάδων κωδωνοφόρων από την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Την πομπή φέτος ξεκίνησαν οι Αρκούδες-Μέτσκες από την Έδεσσα μέσω Λευκού Πύργου όπου με συνοδεία από μακεδονικά χάλκινα, χορούς και πειράγματα Θεσσαλονικείς και επισκέπτες και κυρίως τα παιδιά ήθελαν να βγουν φωτογραφία με μία αρκούδα … ο Στόχος δεν ήταν άλλος από το κουδούνισμα, την φασαρία για να ξυπνήσει η φύση, να πάρει η μέρα μπροστά, να έρθει η άνοιξη. Από την Έδεσσα ήταν οι Αρκούδες … προωθώντας το σημερινό Εδεσσαϊκό Καρναβάλι! Στην Πλατεία Αριστοτέλους κάθε ομάδα παρουσίαζε το δρώμενο της και ο κόσμος είχε την ευκαιρία να ακούσει την μικρή της ιστορία …
Από τα αρχαία χρόνια στην Μακεδονία και την υπόλοιπη Ελλάδα γιορταζόταν η αλλαγή της ισημερίας από το θερινό στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Ο Ήλιος είχε τεράστια σημασία και έτσι γιορταζόταν στις Καλένδες η επερχόμενη ανθοφορία χάρη στις ζωογόνες ακτίνες του Ήλιου. Οι εποχιακές αυτές αλλαγές είχαν για τους αρχαίους τεράστια σημασία, επειδή η σπορά, η συγκομιδή και οι άλλες γεωργικές ασχολίες εξαρτιόνταν από τις αλλαγές των εποχών. Ήταν βασικό λοιπόν να γιορταστεί ο Ήλιος για να φύγει η μεγάλη νύχτα. Έτσι στις 25 Δεκεμβρίου ήταν η γιορτή της γέννησης του Ήλιου, και όχι αδικαιολόγητα. Γιατί όσο ο χειμώνας πλησίαζε και ο Ήλιος του μεσημεριού φαινόταν όλο και πιο χαμηλά στον ορίζοντα, τόσο και οι μέρες μίκραιναν και το κρύο αύξανε. Ήταν η σκληρή εποχή για τον άνθρωπο με τις πολύ μικρές ημέρες και τις ατέλειωτες νύχτες. Οι φροντίδες πολλαπλασιάζονταν, οι ανησυχίες αυξάνονταν και ένα αόριστο συναίσθημα φόβου καταλάμβανε τον αρχαίο άνθρωπο με τα ανύπαρκτα σχεδόν αμυντικά του μέσα και τις περιορισμένες πηγές διατροφής.
Σε μία τέτοια γιορτή στην αρχαία Έδεσσα ήρθε ο «Χοίρος ο Πασοίφιλος» ένα μικρό γουρουνάκι σε μια γιορτή κάτι σαν τα σημερινά καρναβάλια. Κι αυτό γιατί ο Χοίρος αποτελεί ακόμη και σήμερα τον καλύτερο μεζέ. Αυτό τον μεζέ, τα μικρά ροδοκόκκινα κομματάκια χοιρινού κρέατος με λίπος, τις «τζουμπρίνκες» τρώνε οι Αρκούδες-Μέτσκες, κοιμούνται και ξυπνούν …με κουδούνια προκαλώντας θόρυβο για να φύγουν τα δαιμόνια γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, πετώντας νερό και κάνοντας φασαρία με τους ήχους των κουδουνιών, για να φύγει το κακό για να έρθει η άνοιξη, να ανθίσουν τα σπαρτά, να βγουν τα κοπάδια έξω, να καρπίσει η γη, να ευημερίσει ο κόσμος. Τις αρκούδες συνοδεύει ο Αρκουδιάρης, ο Μιτσκάρ όπως επίσης και μια κινούμενη μπάντα με τα γνωστά Μακεδονικά χάλκινα και τύμπανα με τους ταπανάρηδες. Το καλύτερο κέρασμα εκτός από το μέλι είναι … ένα σφιχτό αυγό το οποίο την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς θα χρησιμοποιηθεί στο έθιμο της Λάμκας για την μέρα της συγχώρεσης ενώ κάποια άλλα θα θαφτούν στα χωράφια του Λόγγου της Έδεσσας για την ευγονία και την ευφορία της γης και να ξεκινήσει η περίοδος του Πάσχα.
Οι Αρκούδες-Μέτσκες αφού ολοκλήρωσαν στην Πλατεία Αριστοτέλους την αναπαράσταση του εθίμου ξεχύθηκαν προς την Πλατεία Αθωνος, το Ναβαρίνο και την Καμάρα για να κλείσουν σε κατάσταση διάλυσης κάπου στο Σιντριβάνι και αμέσως μετά σε μια εκδήλωση με τις άλλες ομάδες μέσα στο χώρο της διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης. Και του χρόνου!
Παραβλέποντας τα όσα αλλοπρόσαλλα αναφέρονται στο αυτοδοξαστικό παραπάνω κείμενο και τα ορθογραφικά -φραστικά του λάθη, φρόντισα να ενημερωθώ για το τι ακριβώς είναι αυτό το "Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Κωδωνοφορίας" και βρήκα αυτά:
"Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Mουσείο Μακεδονίας-Θράκης διοργανώνει την Πρώτη Πομπή Κωδωνοφόρων στο πλαίσιο της δράσης «Οι Δρόμοι του Κουδουνιού». Η δράση επιχειρεί να συνδέσει την παράδοση στα δρώμενα της κωδωνοφορίας της Ελλάδας, με τα αντίστοιχα του Ευρωπαϊκού χώρου.
Πρόκειται για εποχικά δρώμενα μεταμφιέσεων με ευγονικό και ευετηρικό χαρακτήρα, δηλαδή δραματικές παραστάσεις που ανέπτυξαν οι γεωργοκτηνοτροφικές κοινωνίες, πιστεύοντας ότι προστατεύουν την παραγωγή τους ειδικά κατά την κρίσιμη εναλλαγή των εποχών. Οι «Δρόμοι του κουδουνιού» αναζητούν τα κοινά στοιχεία στα δρώμενα αυτά με την καταγραφή της ποικιλομορφίας τους.
Η διοργάνωση τοποθετείται σε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο με προτεραιότητα σε δραστηριότητες όπως εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, συνέδρια, ημερίδες και αναπαραστάσεις δρώμενων στην πόλη της Θεσσαλονίκης.
Οι δραστηριότητα θα ξεκινήσει στις 15 Φεβρουαρίου. Η πομπή θα πραγματοποιηθεί στο κέντρο της Θεσσαλονίκης την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014. Θα περιλαμβάνει παρέλαση με κατάληξη την πλατεία Αριστοτέλους, όπου ομάδες κωδωνοφόρων θα αναπαραστήσουν τα έθιμά τους ".
Βρήκα επίσης αυτήν την δήλωση εδώ:
«Σύμφωνα με το διευθυντή του Λαογραφικού Μουσείου, Ζήση Σκαμπάλη, «αν ο προνεωτερικός άνθρωπος επινόησε τα εκκωφαντικά στην κλίμακα της κοινότητάς του κουδούνια για να εξορκίσει το κακό, και φαίνεται πως τα κατάφερε καλά, τι διαστάσεων κουδούνια να περιμένουμε από το νεωτερικό άνθρωπο που σε δυόμισι μόλις αιώνες κατάφερε να απειλήσει τον πλανήτη;»
Τέλος, κατά την "ΑΥΓΗ":
"Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, με μικρασιάτικη και θρακιώτικη καταγωγή, η σκηνοθέτις και εικονολήπτρια Γιάννα Ευαγγελίδου, που καταγράφει εδώ και είκοσι χρόνια με την κάμερά της τα τοπικά έθιμα στα χωριά, παρακολουθώντας από κοντά δρώμενα και εκδηλώσεις, βρίσκεται πίσω από τη διοργάνωση του 3ου Ευρωπαϊκού Φεστιβάλ Κωδωνοφορίας που άρχισε στις 13 Φεβρουαρίου και φτάνει στην κορύφωσή του μεθαύριο Κυριακή...".
Τα ερωτήματα
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω πρόκειται για μια εκδήλωση με λαογραφικά χαρακτηριστικά αναβίωσης παμπάλαιων εθίμων, τα οποία διακονούν κάποιοι Σύλλογοι που έχουν στόχους την διατήρηση της παράδοσης.
Το βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι πού κολλάν σε όλα αυτά οι "Μέτσκες" της Έδεσσας, όπου ουδέποτε υπήρχε τέτοιο έθιμο, όχι μόνον στην πόλη, αλλά και στην περιοχή της;
Με άλλα λόγια "τι γυρεύει η αλεπού (ή η μέτσκα) στο παζάρι";
Με άλλα λόγια "τι γυρεύει η αλεπού (ή η μέτσκα) στο παζάρι";
Πέρα όμως από την ουσιαστική αντίφαση που προαναφέραμε υπάρχουν βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν από τους υπεύθυνους του Φεστιβάλ:
1. Με ποια κριτήρια προσκαλούνται οι διάφοροι Σύλλογοι να συμμετάσχουν; Γίνεται κάποια έρευνα εάν αυτοί οι Σύλλογοι διακονούν γνήσιες παραδόσεις και έθιμα ή καλούνται όποιοι δηλώσουν; Εάν για παράδειγμα κάποιος Σύλλογος από την Ολλανδία με μέλη του, ντυμένα στρουμφάκια που βάραγαν κουδούνες, δήλωνε συμμετοχή θα τον προσκαλούσαν;
2. Όπως αναφέρει η κα Ευαγγελίδου στο προαναφερθέν άρθρο στην ΑΥΓΗ: "Πρόκειται για ένα Φεστιβάλ πανευρωπαϊκό και όχι μόνο βαλκανικό και δεν υπάρχει σε άλλη ήπειρο με αυτήν τη μορφή. Ωστόσο όσο περνάνε τα χρόνια τα έθιμα ατονούν και αυτό είναι ένα στοιχείο που μας κάνει να κρατάμε όσο μπορούμε ζωντανή και δυνατή την παράδοση". Στο Δελτίο Τύπου όμως που κοινοποίησαν οι Μέτσκες και που αναδημοσιεύσαμε παραπάνω, αναφέρεται ότι "Από την Έδεσσα ήταν οι Αρκούδες …προωθώντας το σημερινό Εδεσσαϊκό Καρναβάλι". Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι ποιοι τελικά καλούνται να συμμετάσχουν στο Φεστιβάλ, Σύλλογοι που επιδιώκουν να κρατήσουν "ζωντανή και δυνατή" την παράδοση ή ομάδες καρναβαλιστών που συμμετέχουν για να διαφημίσουν το καρναβάλι τους;
3. Στο Δελτίο Τύπου αναφέρεται σαφώς ότι οι Μέτσκες ουδεμία σχέση έχουν με την παράδοση, αλλά είναι απλώς μια καρναβαλίστική ομάδα: EDESSA CARNIVAL GROUP - TRADITIONAL CARNIVAL OF EDESSA - EDESSA ARKOUDES-METSKES / CULTURAL CARNIVAL ASSOCIATION η οποία για να αποκτήσει κάποιο κύρος εμφανίζεται ως "πολιτιστικός καρναβαλικός σύλλογος" διαπράττοντας μάλιστα και μια "λαθροχειρία" αποκαλώντας αυθαίρετα το "εδεσσαϊκό καρναβάλι" ως "Παραδοσιακό (!) καρναβάλι της Έδεσσας". Προσκλήθηκαν επομένως ως καρναβαλιστές στο Φεστιβάλ;
4. Και μια τελευταία ερώτηση: Στο κάτω μέρος του Δελτίου Τύπου αναφέρεται ως διεύθυνση το Μουσείο Νερού/Γραφείο Αρκούδων, Έδεσσα! Έγιναν οι Μέτσκες Υπηρεσία του Δήμου και δεν μάθαμε κάτι; Παραχωρήθηκε γραφείο ως πολιτιστικός σύλλογος; Μήπως μπορεί κάποιος αρμόδιος από τον Δήμο να μας δώσει κάποιες απαντήσεις; Όχι για άλλο λόγο, αλλά για να καταλάβουμε τι ακριβώς παιχνίδια παίζονται.
ΔΕΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Δεν γίνονται δεκτά σχόλια σε greeklish