Για τους Τελχίνες

Τι ήσαν οι Τελχίνες;

Τελχῖνες: Κατά το «Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας» (Α. Ρ. Ραγκαβής, τομ. Α΄ 1888, τόμ. Β΄ 1891) «…αρχαιότατον γένος της νήσου Ρόδου, εκ Κρήτης προελθόντες, πρώτον εις Κύπρον και είτα εις Ρόδον, ήτις απ’ αυτών και Τελχινίς ωνομάζετο πριν…». Κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη (Ε΄ 55) ήσαν υιοί της θάλασσας που ανέθρεψαν τον θεό Ποσειδώνα.

Ο Στράβων (ΙΔ΄ ΙΙ. 7) αναφέρει τα εξής για τους Τελχίνες: «…Άλλοι τους θεωρούν ότι ασχολούνται με βασκανίες και γητειές και από φθόνο ραντίζουν με νερό της Στύγας μόνο και μόνο για να ψοφούν τα ζώα και να καταστρέφονται τα φυτά. Άλλοι λένε ότι ήσαν έξοχοι τεχνίτες και οι αντίπαλοι ομότεχνοί τους, τους συκοφαντούσαν για βασκάνους και έτσι απέκτησαν την κακή φήμη…».

Η παράδοση τους αναφέρει ως εννέα συνολικά και τους θεωρεί μυθικούς οικιστές των πόλεων της Ρόδου (Λίνδος, Κάμειρος, Ιάλυσσος/Ιαλυσός). Παρ’ όλα αυτά αναφέρονται σε διάφορες πηγές τουλάχιστον 14 ονόματα Τελχίνων: Ακταίος, Αταβύριος, Αργυρών, Χάλκων, Χρύσων, Δαμναμενεύς, Δάμων ή Δημώναξ (αναφέρεται ως βασιλεύς τους), Ορμένιος ή Ορμενός, Λύκος ή Λύκτος, Μεγαλήσιος, Μύλας, Νίκων, Σίμων, Σκέλμις.

Απεικονίζονταν ως κυνοκέφαλοι με πτερύγια ψαριού αντί χεριών. Οι αρχαίοι γραμματικοί συχνά τους αναφέρουν και ως Θελγίνες από το ρήμα θέλγειν (=σαγηνεύω, γητεύω). Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι Τελχίνες ήσαν περίφημοι μεταλλουργοί που πρώτοι επινόησαν τα κράματα των μετάλλων και ότι αυτοί κατασκεύασαν το δρεπάνι του Κρόνου και την τρίαινα του Ποσειδώνος.

Γονείς τους ήσαν ο Πόντος και η Γαία ή ο Τάρταρος και η Νέμεσις, ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή (Τζέτζης, σχόλια στην ησιόδεια Θεογονία) προήλθαν μαζί με τις Ερινύες από το αίμα του ευνουχισμού του Ουρανού. Οι Θεοί (Ζεύς, Ποσειδών, Απόλλων) τους κατέστρεψαν όταν διαπίστωσαν ότι χρησιμοποιούσαν τις μαγικές δυνάμεις τους για να προκαλούν συμφορές στους ανθρώπους.

Σύμφωνα με τις νεώτερες αντιλήψεις, οι Τελχίνες θεωρούνται προελληνικές θαλάσσιες θεότητες που λατρεύονταν από τους αυτόχθονες κατοίκους του «μεσογειακού» υποστρώματος και οι οποίες εκτοπίστηκαν από τους πατριαρχικούς αριοευρωπαϊκούς θεούς των Ελλήνων (R. Graves: The Greek Myths). Κατά μια άλλη άποψη (Ραγκαβής, ό.π.), οι Τελχίνες ήσαν μια πανάρχαια ολιγομελής συντεχνία μεταλλουργών οι οποίοι κρατούσαν κρυφά τα μυστικά της τέχνης τους, πιθανόν περιφερόμενοι στα μεγάλα νησιά του Αιγαίου και στις μικρασιατικές παραλιακές περιοχές (κάτι ανάλογο με τους σιδεράδες Γύφτους της νεώτερης εποχής) και στους οποίους η λαϊκή φαντασία απέδωσε μυθικές ιδιότητες και πράξεις με αποτέλεσμα βαθμιαία να θεωρηθούν δαιμονικά κακοποιά πνεύματα.

Από το "Λεξικό των ελληνικών και περι-ελλαδικών φύλων"

Τελχίνες οι μυθικοί δαίμονες

Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία οι Τελχίνες άλλες φορές είναι θνητοί ενώ άλλες παρουσιάζονται ως μυθικοί δαίμονες. Είχαν κατασκευάσει το οδοντωτό δρεπάνι με το οποίο ο Κρόνος ευνούχισε τον πατέρα του Ουρανό και αργότερα την τρίαινα του Ποσειδώνα, του οποίου την ανατροφή η μητέρα του Ρέα τους είχε εμπιστευθεί. 

Βοηθούσαν την Αρτέμιδα στο κυνήγι, ενώ με τις μαγικές ικανότητες που διέθεταν, παρενέβαιναν στον καιρό, προκαλώντας μαγικές ομίχλες και καταστρέφοντας τις γεωργικές καλλιέργειες με θειάφι και δηλητηριώδες νερό της Στυγός. Για τις παρεμβάσεις τους αυτές ο Ζευς αποφάσισε να τους εξολοθρεύσει κατακλύζοντας το νησί τους. Δεν τα κατάφερε όμως γιατί αυτοί, ειδοποιήθηκαν από την Αρτέμιδα, εγκατέλειψαν τη Ρόδο πριν από τον κατακλυσμό. 

Κατ΄ άλλες ακόμη παραδόσεις οι Τελχίνες ήταν σπουδαίοι τεχνίτες και εφευρέτες που είχαν ανακαλύψει διάφορα μέταλλα όπως τον χαλκό και τον σίδηρο και είχαν επινοήσει πολλά εργαλεία για τη τέχνη τους, που φέροντάς τα έδιναν την εντύπωση πως τους έλλειπαν τα άκρα. Πιστεύονταν ακόμη πως αυτοί δίδαξαν στους ανθρώπους τη πρώιμη μεταλλουργία και την εξόρυξη των μετάλλων. 

Προέρχονταν από τη Κρήτη και στη συνέχεια πήγαν στη Κύπρο και αργότερα στη Ρόδο οπού και κλήθηκε το νησί- Τελχινίς. Η Θεά Ρέα παράδωσε σ΄ αυτούς τον Ποσειδώνα τον οποίο και ανάθρεψαν με τη κόρη του Ωκεανού Καψείρα, και όταν εκείνος ανδρώθηκε έλαβε ως σύζυγο την αδελφή των Τελχίνων την Αλία από την οποία απέκτησε 6 γιους και μια κόρη την Ρόδην από την οποία και στη συνέχεια ονομάσθηκε έκτοτε η νήσος Ρόδος. 

Εκεί ίδρυσαν πολλές πόλεις μεταξύ των οποίων ήταν η Κάμειρος, η Ιαλυσός και η Λίνδος. 

Τι θα μπορούσαν να είναι αυτά τα τόσο μυστηριώδη όντα της μυθολογίας μας που θεωρούνταν παιδιά της θάλασσας με σκυλίσιο κεφάλι, της Γης ή του Πόντου και περιγράφονται ως χωρίς πόδια ή χέρια και έφεραν φτερά; 

Ηφαιστειολογικές, γεωλογικές και αρχαιολογικές έρευνες έχουν δώσει στοιχεία που φαίνεται να βεβαιώνουν ότι με τον σχετικό μύθο, απηχείται η έκρηξη του θηραϊκού ηφαιστείου. Οι μεγάλες ποσότητες ηφαιστειακής τέφρας που εκτοξεύθηκαν στην ατμόσφαιρα μεταφέρθηκαν από τους ανέμους προς τα ανατολικά, καλύπτοντας μια τεράστια περιοχή εκτεινόμενη από την νοτιοανατολικό Αιγαίο μέχρι και τη Μαύρη Θάλασσα. 

Σημαντικές είναι και οι ποσότητες τέφρας που έχουν εντοπιστεί στα ερείπια πόλεων, όπως στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, στη Ρόδο και στην Κω. Συνεπώς, οι μαγικές ομίχλες και η βροχή ανάμεικτη με θειάφι, με την οποία οι Τελχίνες κατέστρεφαν τις καλλιέργειες δεν απέχουν από τα παρεπόμενα της ηφαιστειακής έκρηξης. Ο δε κατακλυσμός, με τον οποίο ο Δίας προσπάθησε να εξοντώσει τους Τελχίνες, φαίνεται να απηχεί τα μεγάλα παλιρροϊκά κύματα που δημιουργήθηκαν με τον σχηματισμό της θηραϊκής καλντέρας, οπότε είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία της έκρηξης. 

Εδώ και χρόνια γνωρίζουμε ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα αποτελούν καταγραφές συγκεκριμένων γεγονότων, και είναι πιθανό τα γεγονότα αυτά να απηχούνται στον μύθο με τη μορφή που είδαμε. Ωστόσο πέρα από την μυθική διάσταση των Τελχίνων, κλείνοντας θα ήθελα να κάνω μια μικρή παρέμβαση- δεν το συνηθίζω μέσα από αυτό τον χώρο-σχετικά με τις εκλογικό-πολιτικές διαδικασίες που είναι σε εξέλιξη στην χώρα μας και ιδιαίτερα στον μικρό τόπο μας. 

Πιστεύω και σέβομαι τη γνώμη που έχει ο κάθε πολίτης χωριστά όμως είναι καθήκον μου να υπενθυμίσω, με αίσθημα ευθύνης ότι μάλλον οι Τελχίνες δεν εξαφανιστήκαν εντελώς από το αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Κάποιες σκοτεινές δυνάμεις εξακολουθούν να τους συντηρούν και να προσπαθούν να τους επιβάλλουν. 

Οδοντωτά δρεπάνια έχουν πάρει θέση και θερίζουν όποια ελεύθερη σκέψη βρουν στο πέρασμα τους καταστρέφοντας κατακτήσεις αιώνων. Ας ελπίσουμε ότι για αυτές τις ετσιθελικές παρεμβάσεις για ακόμη μια φορά ο λαός και όχι ο Δίας θα αποφασίσει να τους εξολοθρεύσει μια για πάντα. 

Γεωδίφης geodifhs.com 

http://arxaia-ellinika.blogspot.gr/2013/03/telxines-oi-mythikoi-daimones.html