Χαμένοι στην ...μετάφραση

Από μια ομογενειακή ιστοσελίδα της Αυστραλίας "ξεσηκώσαμε" το κείμενο που ακολουθεί και το οποίο πιστεύουμε έχει αρκετό ενδιαφέρον.

ΔΕΕ

O γλωσσικός Ελληνισμός της Αγγλικής

Του ΘΩΜΑ Γ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Την περασμένη εβδομάδα ασχοληθήκαμε με τους ιδιωματισμούς και τους ιδιωτισμούς. Στα ελληνικά υπάρχει διαφορά στις δύο λέξεις και όπως τονίστηκε, είναι καλό να γίνεται πάντοτε η διάκριση αυτή. Στην αγγλική γλώσσα όμως η ελληνική λέξη idiom συμπεριλαμβάνει και τις δύο εκδοχές. Μπορούμε, επίσης, να τους πούμε idiomatic expressions.

Όλες οι γλώσσες έχουν ιδιωματισμούς και ιδιωτισμούς ή ιδιωματικές εκφράσεις. Αυτές είναι τα ιδιαίτερα και πολύχρωμα κεντήματα στο χαλί μιας γλώσσας. Η μετάφρασή τους όμως από τη μια στην άλλη γλώσσα είναι μεγάλο «μανίκι». Ορίστε η πρώτη δυσκολία: πώς θα μεταφράσουμε το «μανίκι» εδώ;

ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Λέμε στα ελληνικά: Βρέχει καρεκλοπόδαρα. Γραφική η πρότασή μας. Γραφικοί και οι Άγγλοι που έχουν μια παρόμοια έκφραση: It rains cats and dogs. Οι πρωτότυπες εκφράσεις –και στο εξής δίγλωσσες– δεν μπορούν να μεταφραστούν λέξη προς λέξη γιατί ούτε το «it rains chairlegs» ούτε και το «βρέχει γάτες και σκύλους» λένε κάτι και στις δύο γλώσσες.

Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα: Η φράση «You are pulling my leg» = «Μου τραβάς το πόδι» δεν λέει τίποτε στα ελληνικά και είναι μάλλον παρατραβηγμένη η ελληνική μετάφραση, αλλά και τελείως γελοία. Όταν γνωρίζεις όμως καλά αγγλικά, καταλαβαίνεις ότι δεν λέγεται με τον ελληνικό τρόπο του σκέπτεσθαι αλλά με τον αγγλικό. Τότε καταλαβαίνεις ότι το «You are pulling my leg» σημαίνει «με κοροϊδεύεις».

ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Θα αναφέρω παρακάτω κάποιο υλικό, αλλά θα ήθελα εκ των προτέρων να υπενθυμίσω την καβαφική νουθεσία: Πάντα στο νου σου να έχεις… τη μετάφραση! Έτσι το κείμενο γίνεται δύσβατο, αλλά αξίζει τον κόπο. Εξάλλου, όταν διαβάζουμε, δεν διαβάζουμε «εμείς», αλλά ο νους μας. Πολλές από τις εκφράσεις αυτές ακούγονται και είναι και παροιμίες. Θα προσπαθήσω να τις ξεχωρίσω γιατί και αυτές έχουν τις μεταφραστικές τους δυσκολίες. Ας δούμε πόσο καλά μεταφράζουμε όλοι μας. 1) Κάνει την πάπια. 2) Κάνει τον ψόφιο κοριό. 3) Να μου τρυπήσεις τη μύτη. 4) Στο κάτω-κάτω της γραφής. 5) Μου έκατσε στο σβέρκο. 6) Τον κόλλησα στον τοίχο. 7) Τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. 8) Καλώς τα μάτια μου τα δυό. 9) Τον κακό σου τον καιρό. 10) Σε αυτό το πλευρό να κοιμάσαι. 11) Της πουτάνας το κάγκελο. 12) Σιγά τον πολυέλαιο! 13) Κολοκύθια τούμπανα. 14) Κάτσε στ’ αυγά σου. 15) Τρικούβερτο γλέντι. 16) Του στραβού το δίκιο. 17) Δεν τον πηγαίνω. 18) Τρίχες κατσαρές. 19) Στου διαόλου τη μάνα. 20) Βγαίνω απ’ τα ρούχα μου. 21) Εδώ πληρώνεται η νύφη. 22) Μου τη σπάει και μου τη δίνει. 23) Κάτι τρέχει στα γύφτικα. 24) Είσαι σαν την άδικη κατάρα. 25) Έμεινε κόκκαλο. 26) Μου άλλαξε τα φώτα. 27) Τώρα με δουλεύεις; 28) Τα έκανε σαλάτα. 29) Σαν τα χιόνια! 30) Κάθομαι σ’ αναμμένα κάρβουνα, 31) Μου έβγαλε τα σωθικά.

Στις σχολικές αίθουσες της Μελβούρνης τέτοια εναύσματα για μετάφραση φέρνουν γέλιο –άφθονο γέλιο- και μια και το γέλιο κάνει καλό, οι εκφράσεις μας αυτές μαθαίνονται και γίνονται κτήμα των μαθητών. Οι εκφράσεις αυτές είναι για μια ώρα/περίοδο διδασκαλίας. Επίσης, οι μαθητές θα σας πουν άλλες τόσες και το μάθημα έμεινε αξέχαστο.

ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΟΜΟΙΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Ένας σύντομος ορισμό της παροιμίας μπορεί να είναι ότι αυτές είναι φράσεις που εκφράζουν με λίγα λόγια μια σοφή και σημαντική αλήθεια. Η λέξη παροιμία ετυμολογείται από το παρά = δίπλα και οίμος = οδός. Δηλαδή ήταν ρητά που γράφονταν δίπλα από το δρόμο, δηλαδή πάνω στους οδοδείκτες της Αθήνας που δήλωναν την κατεύθυνση ή την απόσταση, για να διαβάζονται – και για να κατανοούνται από τους οδοιπόρους. Καταπληκτική επινόηση.

Θα ήταν υπέροχο και σήμερα να το συνεχίζαμε: Spencer St. – Χρόνου Φείδου, Collins St. – Λέγε ειδώς (να μιλάς όταν γνωρίζεις). Άλλοι λαοί όμως πήραν την ιδέα.

Και τώρα μερικές ελληνικές παροιμίες για μετάφραση: 1) Για χάρη του βασιλικού ποτίζεται κι η γλάστρα. 2) Πέσε πίτα να σε φάω. 3) Το γουδί, το γουδοχέρι και τον κόπανο στο χέρι. 4) Καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται. 5) Τώρα στα γεράματα μάθε γέρο γράμματα. 6) Σου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα. 7) Ο κόσμος ποντίζεται και η γριά χτενίζεται. 8) Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια. 9) Κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι. 10) Γιάννης κερνά, Γιάννης πίνει. 11) Όποιος έχει τα γένια έχει και τα χτένια. 12) Άγιος που δεν θαυματουργεί λιβάνι δεν του καίνε. 13) Στη βράση κολλάει το σίδερο. 14) Κοιμάται με τις κότες. 15) Η τρέλα δεν πάει στα βουνά. 16) Στο τέλος ξυρίζουν τον γαμπρό. 17) Λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο. 18) Κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι. 19) Βαράει το σαμάρι ν’ ακούσει ο γάιδαρος και 20) Όποιος δεν θέλει να ζυμώσει πέντε μέρες κοσκινίζει.

Τριάντα εκφράσεις και είκοσι παροιμίες για μετάφραση. Οι καλύτερες θα δημοσιευτούν στον Τύπο για μια κάποια αναγνώριση. Για λίγο γέλιο που μας λείπει!

http://neoskosmos.com/news/el/node/24532