Η Μουσική και οι αρχαίοι Έλληνες

Η Μουσική και οι αρχαίοι Έλληνες

 της Ελίνας Γαληνού


-Ποιες είναι οι θεές στις οποίες ανήκει η τέχνη;»
-Τις Μούσες εννοείς Σωκράτη;»
-Ναι. Πρόσεξε λοιπόν. Ποια επωνυμία έχει πάρει απ΄αυτές η τέχνη;»
-Μου φαίνεται εννοείς τη Μουσική…» (Πλάτων, «Αλκιβιάδης»)

Από τα πιο παραγνωρισμένα κεφάλαια στην μελέτη του Ελληνικού Πολιτισμού, είναι η Αρχαία Ελληνική Μουσική. Ανατρέχοντας όμως σε ιστορικές πηγές, θα διαπιστώσει κανείς ότι η Μουσική στην Αρχαία Ελλάδα, είχε ένα ρόλο πολύ ουσιαστικότερο και ευρύτερο, απ' ότι στις μέρες μας. Αν σήμερα η μουσική αποτελεί κυρίως ένα μέσο ψυχαγωγίας και χαλάρωσης μέσα στην καθημερινότητά μας, ή ένα είδος υψηλής τέχνης που απευθύνεται σε ένα εξειδικευμένο κοινό, στην αρχαιότητα κατείχε σημαντική θέση στην παιδεία των ανθρώπων. Ήταν απόλυτα συνυφασμένη με την καθημερινότητά τους και συνόδευε όλες τις εκδηλώσεις της προσωπικής και κοινωνικής ζωής. Η δημιουργία Μουσικών Αγώνων σε πολλές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, αποτελεί χαρακτηριστική ένδειξη γι΄αυτό.

Μετά τον 6ο αιώνα, η Μουσική άρχισε να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Αθήνα, ιδίως στις δύο μεγάλες Εορτές της πόλης, τα Μεγάλα Παναθήναια και τα Μεγάλα Διονύσια. Για τους αρχαίους Έλληνες, ο θεϊκός της χαρακτήρας προσέδιδε σ΄αυτήν την τέχνη, ιδιότητες θεραπευτικές, και προσέφερε εμπνεύσεις. Αυτές οι εορτές που είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα, έδωσαν την ευκαιρία να αναπτυχθούν και τα σημαντικότερα μουσικά και ποιητικά είδη της εποχής, με αποκορύφωμα το Αρχαίο Δράμα. Στην κοινωνία των αρχαίων Ελλήνων, η μουσική συνδυαζόταν πάντοτε με την ποίηση και το χορό. Τόνιζε τον ποιητικό λόγο και υπογράμμιζε όλους τους μελωδικούς και ρυθμικούς τονισμούς του αρχαίου κειμένου.

Οι αρχαίοι Έλληνες, με τη λέξη «μουσική» εννοούσαν την αδιάλυτη ενότητα ήχου και λόγου, κάτι που στις μέρες μας δεν υφίσταται καθώς σήμερα η έννοια «μουσική» είναι ταυτισμένη με την τέχνη των ήχων. Η μουσική, το δώρο των Μουσών στην αρχαία Ελλάδα, απόλυτα εξαρτημένη αρχικά με τον λόγο, προσδιόριζε και χαρακτήριζε τον άνθρωπο που πράττει, σκέφτεται και αισθάνεται. Για τον αρχαίο Έλληνα, αποτελούσε σημαντική δύναμη, καθώς τον εξασκούσε να εναρμονίζει τον λόγο με την κίνηση και κατ΄επέκταση, τον συντονισμό λόγου και πράξης. Με την άθληση γυμναζόταν το σώμα, ενώ με τη μουσική, το πνεύμα. Ήταν στενά συνδεδεμένη με τα Μαθηματικά και τη Φιλοσοφία και αποτελούσε ένα από τα βασικότερα μαθήματα της παιδείας των νέων. Η διασύνδεσή της με την ποίηση και το Θέατρο, έπαιξε σημαντικότατο ρόλο, που βοήθησε στη διάσωση αριστουργημάτων, όπως τα Ομηρικά Έπη και οι Τραγωδίες. Αργότερα, λίγο μετά τον Πλάτωνα, η μουσική διαχωρίστηκε από τον λόγο και αυτονομήθηκε ως τέχνη.

Τα πιο γνωστά μουσικά όργανα της ελληνικής αρχαιότητας ήταν ο αυλός και η λύρα. Όλα τα έγχορδα όργανα ήταν νυκτά, παίζονταν δηλαδή είτε με τα δάχτυλα του εκτελεστή, είτε με το πλήκτρο. Ο αυλός, το πιο γνωστό από τα πνευστά όργανα, κατασκευαζόταν σε διάφορα μεγέθη και χρησιμοποιούταν συνήθως σε ζευγάρι. Υπήρχαν όμως και τα κρουστά όργανα. Το θεωρητικό σύστημα των αρχαίων Ελλήνων, στηριζόταν στα τετράχορδα, ένα σύστημα αποτελούμενο από 4 φθόγγους.

Η αρχαία ελληνική μουσική, κατέχει ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στους μουσικούς πολιτισμούς της Αρχαιότητας, δεδομένου ότι οι ιστορικές μαρτυρίες και πηγές για την μελέτη του αρχαίου ελληνικού μουσικού πολιτισμού, είναι περισσότερες απ΄ ότι για άλλους μουσικούς πολιτισμούς του αρχαίου κόσμου. Το πλήθος πληροφοριών για την αρχαία ελληνική μουσική είναι μεγάλο και έχει διαχωριστεί σε 3 κατηγορίες. Τις πρακτικές πηγές-δηλαδή τα σωζόμενα αποσπάσματα μουσικής σε σημειογραφία (κυρίως ύμνοι, όπως δύο Δελφικοί ύμνοι του Απόλλωνα), τις θεωρητικές πηγές (κείμενα που αναφέρονται στη μουσική) και τις εικονογραφικές μαρτυρίες (απεικονίσεις σε αγγεία και λείψανα). Αυτά τεκμηριώνουν πώς ο ελληνικός μουσικός πολιτισμός επέδρασε καθοριστικά και ασυναγώνιστα σε μεταγενέστερους μουσικούς πολιτισμούς στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, κυρίως στον αραβικό μουσικό πολιτισμό. Το ίδιο αξίζει να ειπωθεί για την συνολική επίδραση του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού στην νεώτερη Ευρώπη, ιδίως στα χρόνια της αναγέννησης.

Η έκθεση του ιδρύματος της Βουλής, αφιερωμένη στη διαχρονικότητα της ελληνικής μουσικής παιδείας με έμφαση την αρχαία Αθήνα όπου υπήρξε αφετηρία «γραμμάτων και τεχνών», βασίζεται κυρίως σε εικονογραφικές μαρτυρίες, οι οποίες με προσεκτική χρονολογική κατάταξη, πέτυχαν να μας μεταφέρουν στην ατμόσφαιρα της παιδείας και τη σημασία της μουσικής για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2012/04/blog-post_16.html?utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed%3A+InfognomonPolitics+%28InfognomonPolitics%29

Σημ ΔΕΕ: Οι επισημάνσεις είναι δικές μου και δεν υπήρχαν στο αρχικό κείμενο