Μοναστήρι-Βιτώλια (Bitola)

Ένα ενδιαφέρον κείμενο για μια ελληνικότατη περιοχή της Μακεδονίας, που δεν μπορέσαμε να απελευθερώσουμε, ακόμη.

ΔΕΕ 

Μοναστήρι-Βιτώλια (Bitola)-Ηράκλεια Λυγκηστίς

Πέρασε ένας αιώνας από την ημέρα που ο Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε την εμφάνιση του στο μπαλκόνι του νεοκλασσικού κτηρίου του σημερινού προξενείου μας στο Μοναστήρι, και ανακοίνωσε προς τους Έλληνες της πόλης : ''Έλληνες του Μοναστηρίου, από σήμερα είστε Σέρβοι πολίτες!''

Η πόλη τότε είχε πληθυσμό γύρω στους 50.000 κατοίκους από τους οποίους το 80% περίπου ήσαν Έλληνες και είχαν πρωταγωνιστήσει στην διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον Οθωμανικό ζυγό και την Ένωση με την Ελλάδα. Δυστυχώς, ο ακμαίος ελληνισμός της περιοχής της Πελαγονίας (για τους Πελαγόνες εδώ: http://ethnologic.blogspot.com/2009/11/5.html  εγκαταλείφθηκε από τους ελλαδίτες πολιτικούς χάριν ...σκοπιμοτήτων, μια πολιτική που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Ας επιχειρήσουμε όμως μια αναδρομή στο παρελθόν της περιοχής.

Το 358 π.χ ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Β' μετά απο νικηφόρες μάχες εναντίον των Ιλλυριών στα ΒΔ του μακεδονικού Βασιλείου και αφού κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή της Λύγκου (σημερινή περιοχή Φλώρινας. Για τους Λυγκηστές εδώ: http://ethnologic.blogspot.com/2009/11/4.html), αποφάσισε να ιδρύσει πόλη, ως προπύργιο του μακεδονικού κράτους, που την ονόμασε Ηράκλεια, τιμώντας έτσι τον γενάρχη των Μακεδόνων Ηρακλή, τον μεγαλύτερο Έλληνα μυθικό ήρωα. Έτσι η Ηράκλεια Λυγκηστίς, όπως ονομαζόταν ώστε να μη συγχέεται με άλλες πόλεις με το ίδιο όνομα, καθορίζεται ως αρχαιότατη ελληνική πόλη της μακεδονικής γης. Λίγους αιώνες μετά ο γεωγράφος Στράβων αναφερόμενος στη ρωμαϊκή Εγνατία Οδό την αναφέρει ως πόλη–σταθμό της αρχαίας οδού που ένωνε την Ανατολή με τη Δύση: « …ἐκεῖθεν δ΄ ἐστὶ παρὰ Βαρνοῦντα διὰ Ἡρακλείας καὶ Λυγκηστῶν καὶ Ἐορδῶν εἰς Ἔδεσσαν καὶ Πέλλαν μέχρι Θεσσαλονικείας» (Στράβωνος Γεωγραφικά, Ζ΄ 2).

Ελληνική νεοκλασσική οικία

Με την κατάλυση του μακεδονικού κράτους από τους Ρωμαίους, η Ηράκλεια δεν έμεινε στην αφάνεια. Η δημιουργία της Εγνατίας Οδού και η διέλευσή της από την πόλη, της έδωσε ώθηση ώστε να αναπτυχθεί περισσότερο. Μετατράπηκε σε έναν σπουδαίο ρωμαϊκό σταθμό. Στην εποχή αυτή αναφέρονται τα εναπομείναντα ερείπια της αρχαίας πόλης, που βρίσκονται δύο χιλιόμετρα νότια της νεότερης πόλης Μοναστήρι ή Μπίτολα όπως την ονομάζουν οι σημερινοί κάτοικοι (και δυστυχώς πάμπολλοι αγράμματοι τουριστικοί πράκτορες).

Η Ηράκλεια ήταν μια ακμαιότατη ελληνική πόλη του μακεδονικού βορρά. Ο Στέφανος Βυζάντιος (5ος-6ος μ.Χ.) την αναφέρει μεταξύ άλλων πόλεων με το όνομα Ηράκλεια ως κτίσμα του Αμύντα του Φιλίππου (λανθασμένα, αντί Φιλίππου του Αμύντα) και καθορίζει την ονομασία του κατοίκου. Λέει ακριβώς: «Ἡράκλεια: Ἀμύντου τοῦ Φιλίππου κτίσμα. τό ἐθνικόν Ἡρακλεύς και Ἡρακλειώτης καί Ηρακλεώτης και Ἡράκλειον και Ἡρακλεωτικόν».

Ήδη στους χριστιανικούς αυτούς αιώνες παρουσιάζεται ως επισκοπή της Πελαγονίας. Αυτό μας γίνεται γνωστό από το 343 μ.Χ. με τα πρακτικά της Συνόδου της Σερδικής (σημερινής Σόφιας, της πρωτεύουσας της Βουλγαρίας) όπου είχε λάβει μέρος ο επίσκοπος Ηρακλείας Λυγκηστίδος Ευάγριος. Επίσης από τη δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου του 449 μας είναι γνωστός ο επίσκοπος Κουιντιλίνος. Στη διάρκεια του ίδιου αιώνα, το 472, έχουμε μια μεγάλη καταστροφή της πόλης από τους Οστρογότθους, οι οποίοι υπό την αρχηγία του Θεοδώριχου την λεηλατήσαν, που επαναλήφθηκε το 479 παρά το μεγάλο χρηματικό ποσό που είχε πληρώσει για να αποφύγει την λεηλασία, ο επίσκοπος της πόλης.

Στα 518 μ.Χ. ένας φοβερός σεισμός κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Η πόλη θα ανοικοδομηθεί, αλλά στα τέλη του 6ου αιώνα και στις αρχές του 7ου αρχίζει να παρακμάζει όταν αρχίζουν οι επιδρομές από τα σλαβικά φύλα που είχαν αρχίσει να κατέρχονται από τον Δούναβη.

 

Ο αδριάντας του Φιλίππου Β΄ 

στην πλατεία Μανιόλιας (Magnolia Square),

που μετονομάστηκε σε πλατεία Φιλίππου Β΄!

Η πόλη λεηλατήθηκε άγρια και γύρω από την καταστραμμένη πια πόλη εγκαταστάθηκαν άγριες σλαβικές φυλές. Κυρίαρχο σλαβικό φύλο αναφέρονται οι Δραγουβίτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Λυγκηστίδος και της Πελαγονίας.

Η Ηράκλεια όμως συνεχίζει να επιβιώνει μέσα στους αιώνες αφού σημειώνεται από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο (10ος αιώνας) με άλλες στις άλλες μακεδονικές πόλεις. Από τον αιώνα, όμως αυτόν παύει να αναφέρεται, όπως πολλές πόλεις στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. Η εποχή ταυτίζεται με την εξάπλωση των Βουλγάρων στα βόρεια τμήματα της Μακεδονίας, όπου είχαν καταλάβει αρκετές πόλεις, εγκατέστησαν βουλγαρικές διοικήσεις και έκτοτε παύουν να υφίστανται. Στον ίδιο χώρο της Ηράκλειας, δίπλα από τα συντρίμμια της πόλης δημιουργήθηκε η νέα πόλη. Αυτή ξεκινά με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων.

Η νέα πόλη κτίζεται δίπλα στα ερείπια της παλιάς. Οι σλαβικές φυλές αρχίζουν να εκπολιτίζονται και βιώνουν ειρηνικά με τους ελληνικούς πληθυσμούς. Με την πάροδο του χρόνου η παλιά πόλη χάνει την αξία και την ονομασία της. Η νέα έγινε γνωστή ως Μοναστήρι, λόγω των μοναστηριών που ιδρύθηκαν στην περιοχή. Μας λέει ο Α. Αρβανίτης (Η Μακεδονία εικονογραφημένη, Αθήνα 1909) πως έλαβε την ονομασία από τη Μονή που βρισκόταν στη νέα πόλη: «Ιδρυτής της Μονής υπήρξε ο Ιουστινιανός, κατ’άλλους όμως αυτός ο Όσιος Ναούμ, μαθητής του μεγάλου Κυρίλλου, ο διδάξας τα εκεί βάρβαρα έθνη και εν αυτή τελευτήσας» (σελ.108).

Από την χριστιανική ονομασία της πόλης προέκυψε η σημερινή ονομασία Μπίτολα - Bitola (Битола), που προέρχεται από την παλιά σλαβική λέξη Obitel που θα πει Μοναστήρι. Στα βυζαντινά χρόνια αναφέρεται ως Βουτέλιον και Βιτώλια. Επί Οθωμανικής Κυριαρχίας το Μοναστήρι αποτελούσε Βιλαέτι (Περιφέρεια) με τρεις επαρχίες (καζάδες): Μοναστηρίου, Κορυτσάς και Σερβίων.

 

Ο Θυρεός της πόλης με την σχετική δόση αρχαιοπληξίας

και κλοπής ξένων συμβόλων (αρχαιοελληνικός μαίανδρος)

Σύμφωνα με απογραφή του πληθυσμού που δημοσιεύθηκε το 1908, στην επαρχία Μοναστηρίου καταγράφηκαν 70.000 ορθόδοξοι Έλληνες (από τους οποίους οι μισοί περίπου διέμεναν στην πόλη), 126.000 Σχισματικοί (βουλγαρίζοντες), 2990 Βλάχοι ρουμανίζοντες, 15.000 Σλάβοι σερβίζοντες, 80.000 Μουσουλμάνοι και 4.200 Εβραίοι. (Σ.Α. Γυαλίστρα, Οι πληθυσμοί της Μακεδονίας προ του 1912, Αθήνα 1960).

Ο Μοναστηριώτης συγγραφέας αγωνιστής της Μακεδονίας Γεώργιος Μόδης, σε διάλεξή του το 1962 με θέμα «Η Μακεδονία μας και η μακεδονική μειονότης» θα τονίσει:

«Το Μοναστήρι είχε ελληνικά σχολεία, πρωτού δημιουργηθούν τα βαλκανικά κράτη, τρεις Μοναστηριώτες φοιτηταί έπεσαν στην μάχη Βαφέ της Κρήτης το 1866, η Ελληνική Κοινότητα ίδρυσε το Νοσοκομείον «Ευαγγελισμός» ήδη το 1828 και το ανήγειρε εκ θεμελίων μεγαλοπρεπέστατον το 1900 με δαπάνην πολλών χιλιάδων λιρών των αδελφών Δημητρίου και διατηρούσε μέχρι το 1912 Γυμνάσιον, Παρθεναγωγείον, Διδασκαλείον, θερινόν και χειμερινόν Γυμναστήριον και άλλα 20 σχολεία, στεγασμένα όλα εις ιδιόκτητα κοινοτικά μέγαρα.

»Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, είχε το μοναδικόν προνόμιον να εκδίδει «καϋμέδες» μικρά χαρτονομίσματα. Εις όλα όμως εκείνα τα σχολεία διδάσκεται σήμερα άλλη γλώσσα!…”

Κι ο περήφανος Μοναστηριώτης θα συμπληρώσει:

«Μέσα στο Μοναστήρι διεξήχθη τότε σκληρός ελληνοβουλγαρικός πόλεμος. Πολλαί δωδεκάδες έβαψαν με το αίμα των τα καλντερίμια του. Οι Έλληνες τα τελευταία χρόνια υπερίσχυσαν. Ήτα το ζωηρότερο εθνικό προπύργιο, το οποίο περιέβαλλε με θερμήν στοργήν και θαυμασμό όλος ο Ελληνισμός. Είχε και Έλληνα Βουλευτήν στη Τουρκική Βουλή, τον Τραϊανό Νάλη και εις τας δύο περιόδους».

Άλλοι γνωστοί Έλληνες που διέπρεψαν στο Μοναστήρι ήταν οι αδελφοί Μανάκια. Ο Γιαννάκης και ο Μίλτος από τον οικισμό Αβδέλλα των Γρεβενών. Ήταν φωτογράφοι και οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων. Άνοιξαν φωτογραφείο στα Γιάννενα αλλά έφυγαν για το Μοναστήρι στα 1904. Τα δύο αδέλφια αργότερα θα χωρίσουν λόγω πολιτικών ιδεολογιών. Αργότερα ο πρώτος θα εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη όπου και θα πεθάνει και ο δεύτερος θα παραμείνει στο Μοναστήρι μέχρι το τέλος της ζωής του. Σήμερα οι σλάβοι του Μοναστηρίου, θεωρούν το Μίλτο ως ‘Μακεδόνα’ και τιμούν με ετήσιες γιορτές κινηματογράφου τη μνήμη του.

Να σημειωθεί επίσης ότι κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε τη βούληση να κατευθυνθεί ο Ελληνικός στρατός προς το Μοναστήρι και όχι προς τη Θεσσαλονίκη...

Τελικά όμως επικράτησε η γνώμη του Ελευθέριου Βενιζέλου για κατεύθυνση του Ελληνικού στρατού προς τη νύφη του Θερμαϊκού...

 

Το παλιό ελληνικό ρολόϊ της πόλης, όπου στο επάνω μέρος  του αναγράφεται η φράση του Ηρακλείτου: ''ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ''

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ (ΒΙΤΩΛΙΑ) ΣΗΜΕΡΑ

Το Μοναστήρι σήμερα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Δημοκρατίας της Βαρδάρσκας. Είναι μάλιστα ένας απο τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς της γειτονικής μας χώρας.

Όλα τα περίφημα Ελληνικά νεοκλασσικά της πόλης είναι ανακαινισμένα και σε άριστη κατάσταση δίνοντας και πάλι στην πόλη την παλιά της αίγλη... Η ειρωνία μάλιστα είναι ότι ακόμα και τα γραφεία του σωβινιστικού κυβερνώντος κόμματος του μισελληνικού VMRO, στεγάζονται σε ένα νεοκλασσικό δωρικού ρυθμού που θυμίζει Παρθενώνα!

Παρ' όλο που την πόλη την επισκέπτονται πολλοί Έλληνες ως τουρίστες πλεον, οι προκλήσεις των γειτόνων μας δεν σταματάν εδώ. Πριν λίγους μήνες ο δήμος Βιτωλίων ανήγειρε άγαλμα του Φιλίππου του Β', το οποίο δείχνει προς το Νότο!

Μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα το Μοναστήρι ήταν μια απο τις πιο πολυπληθέστερες Ελληνικές πόλεις των Βαλκανίων με πληθυσμό 40.000 συμπατριώτες μας...

Και σήμερα δυστυχώς σε αυτή την πόλη οι Σλαβοβαρδάριοι τολμούν με θράσος να επιδεικνύουν τις άρρωστες και ανιστόριτες διεκδικήσεις τους...

Όμως ο καιρός... έχει γυρίσματα...

Μεγάλο μέρος του παραπάνω κειμένου μεταφέρθηκε από την ιστοσελίδα
 http://www.el-democracy.blogspot.com/ αφού  διορθώθηκαν λάθη, αβλεψίες και ανακρίβειες και συμπληρώθηκε με περισσότερες πληροφορίες.