Η επιγραφή της Πλίσκας (The Chatalar Inscription)

Η επιγραφή της Πλίσκας

(The Chatalar Inscription)

Το 1899 ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους Fyodor Uspensky, M. Popruzhenko, Vasil Zlatarski και Karel Škorpil, στο χωριό Τσαταλάρ, κοντά στην πόλη Πλίσκα (Pliska) της ΒΑ Βουλγαρίας μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλγαρική επιγραφή, η οποία χρονολογήθηκε στο 822 μ.Χ. και είναι γνωστή στην ξένη βιβλιογραφία ως Chatalar Inscription (= η επιγραφή του Τσαταλάρ). Εκτίθεται στο Μουσείο της Πλίσκα.

Η σημασία της έγκειται όχι μόνον στο γεγονός ότι αναφέρει πληροφορίες για την παλαιότερη ιστορία της Βουλγαρίας, αλλά και στο γεγονός ότι μνημονεύει Γραικούς (= Έλληνες της Βυζαντινής περιόδου) και Σλάβους, ως αρχικούς κατοίκους της περιοχής, εναντίον των οποίων οι πρωτο-Βούλγαροι διεξήγαν πολέμους για την κατάκτηση της περιοχής, όταν διείσδυσαν στην Χερσόνησο του Αίμου. Οφείλουμε να επισημάνουμε το γεγονός ότι πουθενά δεν αναφέρονται στην επιγραφή αυτήν, αλλά και σε άλλες ιστορικές πηγές, παλαιότερες και μετέπειτα, «αρχαίοι Θράκες», τους οποίους οι νεώτεροι Βούλγαροι επιμένουν να τους παρουσιάζουν ως προγόνους τους, ούτε βέβαια «Μακεδόνες», οι οποίοι κατά την σκοπιανή προπαγάνδα κατοικούσαν στην σημερινή ΝΔ Βουλγαρία και ήσαν πρόγονοι των Σκοπιανών!

Υπενθυμίζουμε, ότι ο Χάνος Ασπαρούχ (Khan Asparukh), νεώτερος γιος του Χάν Κουμπράτ (Khan Kubrat), δημιουργού στις αρχές του 7ου αιώνα μ. Χ. ενός εκτεταμένου Βουλγαρικού Χανάτου (=Ηγεμονίας) της «Παλαιάς Μεγάλης Βουλγαρίας» των Βυζαντινών Χρονικών (οι εκτάσεις γύρω από την Αζοφική, μεταξύ των ποταμών Δνείπερου και Βόλγα) γνωστή και ως «Ονογουρία» (από την ονομασία της ομοσπονδίας των πρωτο-τουρκικών φύλων, των Ονογούρων ή Ονογούνδουρων, που ήσαν παλαιότερα εγκατεστημένοι εκεί και οι οποίοι συγχωνεύθηκαν και αφομοιώθηκαν από τους πρωτο-Βούλγαρους), μετανάστευσε επί κεφαλής μιας ομάδας πρωτο-βουλγαρικών φύλων, στην περιοχή μεταξύ των εκβολών των ποταμών Δούναβη και Δνείστερου, μετά την κατάκτηση της χώρας τους από την ανερχόμενη Αυτοκρατορία των Χαζάρων, μιας ακόμα ομοσπονδίας νομαδικών φύλων της Ευρασιατικής στέππας, συγγενών με τους Βουλγάρους.

Μετά την κατάλυση της «Παλαιάς Μεγάλης Βουλγαρίας», τα βουλγαρικά φύλα διασπάσθηκαν σε πέντε ομάδες, από τις οποίες, η σημαντικότερη με επί κεφαλής τον Χαν Κοτράγκ αποσύρθηκε βορειότερα για να καταλήξει στην περιοχή της συμβολής του Βόλγα με τον παραπόταμό του, τον Κάμα (οι λεγόμενοι Βούλγαροι του Βόλγα), ενώ μία άλλη, επίσης σημαντική ομάδα, με επί κεφαλής τον Χαν Ασπαρούχ, όπως προαναφέραμε, μετανάστευσε νοτιότερα (οι Βούλγαροι του Δούναβη).

Ο Ασπαρούχ επεξέτεινε βαθμιαία την κυριαρχία του στην περιοχή της σημερινής Δοβρουτσάς (η «Μικρά Σκυθία» - Scythia Minor - των ρωμαϊκών πηγών), καθώς και σε περιοχές νότια από τον Δούναβη, στην Θράκη, όπου συγκρούστηκε με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τελικώς, θα επιτύχει να αποσπάσει από τους Βυζαντινούς μια συνθήκη ειρήνης, με την οποία του παραχωρήθηκαν ορισμένα εδάφη και εκεί θα χτίσει την πρωτεύουσά του Πλίσκα, ιδρύοντας έτσι το λεγόμενο «Πρώτο Βουλγαρικό Κράτος», το 681 μ.Χ.

Απόγονος του Ασπαρούχ υπήρξε ο Χάνος Ομουρτάγκ (814-831), γιος του διαβόητου Χάνου Κρούμου (Khan Krum, 803-814). Ο Κρούμος θα καταφέρει να διπλασιάσει την επικράτειά του (παρά τις δύο ήττες που υπέστη προηγουμένως από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Νικηφόρο Α΄, 802-811), μετά την νίκη του στην μάχη της Πλίσκας (811), όπου τα βυζαντινά στρατεύματα θα υποστούν βαριά ήττα και ο Νικηφόρος Α΄ θα πέσει στο πεδίο της μάχης, ενώ ο γιος του και επόμενος αυτοκράτορας Σταυράκιος, θα αποβιώσει μετά από μερικούς μήνες, λόγω του σοβαρού τραύματος (στην σπονδυλική στήλη), που υπέστη στην διάρκεια της μάχης. Σύμφωνα με τον Βυζαντινό χρονικογράφο Σκυλίτζη, ο Κρούμος μετέτρεψε το κρανίο του νεκρού Νικηφόρου Α΄ σε χρυσοστόλιστο κύπελο από το οποίο έπινε κρασί, σύμφωνα με τα βαρβαρικά έθιμα.

Το κύπελλο από το κρανίο του Νικηφόρου Α΄
προσκομίζεται γεμάτο κρασί στον Κρούμο

(Βυζαντινή μικρογραφία από το Χρονικό του Σκυλίτζη)

Η επιγραφή της Πλίσκας χαράχτηκε με εντολή του προαναφερθέντος Χάνου Ομουρτάγκ στην ελληνική γλώσσα της εποχής (σε άσχημα ελληνικά με ανορθογραφίες). Ακολουθεί το κείμενο και η μεταγραφή του στην νεοελληνική.

Αποτύπωση της επιγραφής

Η επιγραφή

ΚΑΝΑ CYΒΙΓΙ ΩΜΟΡΤΑΓ ΙC ΤΙΝ ΓΙΝ ΟΠΟΥ ΕΓΕΝΙΘΙΝ
ΕΚ ΘΕΟΥ ΑΡΧΟΝ ΕCΤΙ ΙC ΤΙC ΠΛCΚΑC ΤΟΝ ΚΑΝΠΟΝ
ΜΕΝΟΝΤΑ ΕΠΥΗCΕ ΑΥΛΙΝ ΙC ΤΙΝ ΤΟΥΝΤΖΑΝ ΚΕ
ΜΕΤΙΓΑΓΕΝ ΤΙΝ ΔΥΝΑΜΙΝ ΤΟΥ ΙC ΤΟΥΣ ΓΡΙΚΟΥC
ΚΕ CΚΛΑΒΟΥC ΚΕ ΤΕΧΝΕΟC ΕΠΥΗΣΕ ΓΕΦΥΡΑΝ ΙΣ ΤΙΝ ΤΟΥΝΤΖΑΝ
ΜΕ ΤΟ ΑΥΛΙΝ ΣΤΥΛΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΙC ΚΕ ΕΠΑΝΟ ΤΟΝ CΤΥΛΟΝ
ΕCΤΙCΕ ΛΕΟΝΤΑC ΔΥΟ Ο θΕΟC ΑΞΙΟCΙ ΤΟΝ ΕΚ ΘΕΟΥ ΑΡΧΟΝΤΑ
ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΔΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΛΟΠΑΤΟΥΝΤΑ
ΕΟC ΤΡΕΧΙ Η ΤΟΥΝΤΖΑ ΚΕ ΕΟΣ ΤΟΥC ΠΟΛΛΟΥC ΒΟΥΛΓΑΡΙC
ΕΠΕΧΟΥΝΤΑ ΤΟΥC ΕΧΘΡΟΥC ΑΥΤΟΥ ΥΠΟΤΑCΟΝΤΑ
ΧΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ ΑΓΑΛΙΟΜΕΝΟC ΖΙCΙΝ ΕΤΙ ΕΚΑΤΟΝ
ΙΤΟ ΔΕ Ο ΚΕΡΟC ΟΤΑΝ ΕΚΤΙΣΤΙΝ
ΒΟΥΛΓΑΡΙCΤΙ CΙΓΟΡ ΕΛΕΜ ΚΕ ΓΡΙΚΙCΤΙ ΙΝΔΙΚΤΙΟΝΟC ΙΕ

Το κείμενο στην νεοελληνική

Ο Χαν CΥΒΙΓΙ (ή kana subigi, ήταν βουλγαρικός τίτλος – Σημ. ΔΕΕ) Ομουρτάγκ, στην γη όπου γεννήθηκε, είναι άρχοντας εκ Θεού (=ὁ ἐκ Θεοῦ ἄρχων, σύμφωνα με την βυζαντινή έκφραση) (και) στον κάμπο της Πλίσκας, όπου έμενε, έφτιαξε Αυλή στον ποταμό Τούντζα (πρόκειται για τον ποταμό Τίτσα ή Καμτσίγια, ο αρχαίος Πάνισος στην ΒΑ Βουλγαρία, ο οποίος εκβάλλει στην Μαύρη Θάλσσα, περίπου 25 χλμ. νότια από την Βάρνα και δεν πρέπει να συγχέεται με τον Τούντζα, τον μεγαλύτερο παραπόταμο του Έβρου, ο αρχαίος Τόνζος, ο οποίος συμβάλλει με αυτόν κοντά στην Αδριανούπολη – Σημ. ΔΕΕ) και μετέφερε εκεί το στρατό του εναντίον των Γκρικών (= Γραικών δηλ. των Ελλήνων)  και των Σκλάβων (=Σλάβων) και κατασκεύασε με επιδεξιότητα γέφυρα στον ποταμό Τούντζα και στην Αυλή του τέσσερεις στύλους και επάνω στους στύλους δύο λιοντάρια.

Ας αξιώσει ο Θεός τον εκ Θεού άρχοντα, να φέρει κάτω από το πόδι του τον Βασιλέα (=Βυζαντινό αυτοκράτορα) όσο τρέχει ο ποταμός Τούντζα […] και να βασιλεύει πάνω σε πολλούς Βουλγάρους, να υποτάσσει τους εχθρούς του, να ζει με χαρά και ευτυχία για 100 χρόνια. Ο καιρός όταν κτίστηκε αυτό ήταν, στα βουλγαρικά SIGOR ELEM και στα ελληνικά 15 Ινδικτιώνος.