Μετανάστευση και Βρυξέλλες

Διαδρομές λαθρομεταναστών

Μετανάστευση: γιατί οι Βρυξέλλες θα βρουν τον μπελά τους

Του Hugo Brady (Ερευνητής στο «κέντρο για την ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση»)

• Η φιλελεύθερη Σουηδία εκλέγει στο κοινοβούλιο για πρώτη φορά ένα ρητά αντιμεταναστευτικό κόμμα.

• Ο Γάλλος πρόεδρος και η «ευρωπαϊκή επιτροπή» (Κομισιόν) συγκρούονται για τις μαζικές απελάσεις Ρομ.

• Ένας πρώην Γερμανός τραπεζίτης δημοσιεύει ένα βιβλίο στο οποίο προειδοποιεί πως η μετανάστευση διαλύει το γερμανικό «εθνικό ανθρώπινο απόθεμα».

• Ακόμα και οι Βρετανοί σκοπεύουν να περιορίσουν την οικονομική μετανάστευση.

• Οι τελευταίες τρεις εβδομάδες ήταν αποκαλυπτικές για το βαθμό κυριαρχίας του ζητήματος της μετανάστευσης στην ευρωπαϊκή πολιτική.

Αρχικά η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) φάνηκε πως θα ήταν κομπάρσος σε αυτό το δράμα. Η Κομισιόν δεν έχει δικαιοδοσία να υπαγορεύει στα κράτη-μέλη πόσους μετανάστες θα δέχονται ή πώς θα χορηγούν πολιτικό άσυλο ή πώς σκέφτονται να εντάξουν κοινωνικά τους νεοφερμένους. Ακόμα, η ΕΕ έχει περιορισμένη δικαιοδοσία στο ζήτημα της έκδοσης αδειών εργασίας.

Όπως όμως αποδεικνύει η «βεντέτα» μεταξύ του προέδρου Σαρκοζί και της επιτρόπου δικαιοσύνης της ΕΕ Βιβιάν Ρέντινγκ, η Ένωση καθίσταται εντέλει κεντρικός παίκτης στο θέμα της μεταναστευτικής πολιτικής, ακόμα κι όταν οι κυβερνήσεις θεωρούν πως οι κινήσεις τους υπαγορεύονται από την ανάγκη προάσπισης τη δημόσιας τάξης και ασφάλειας.

Αυτό συμβαίνει διότι η Κομισιόν είναι νομικά αρμόδια να προασπίζει το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης των πολιτών της, στο πλαίσιο μιας σχετικής οδηγίας που οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών συμφώνησαν το 2004 (που αποσκοπεί να εξασφαλίσει πως οι υπήκοοι των κρατών-μελών της ΕΕ θα μπορούν να μετακινούνται από χώρα σε χώρα της ΕΕ χωρίς να χρειάζονται άδειες παραμονής ή εργασίας, σύμφωνα με όσα αναγράφονται σχετικά στις ευρωπαϊκές συνθήκες). Αλλά όμως αυτή η αρμοδιότητα της ΕΕ είναι απίθανο να την καταστήσει πιο δημοφιλή στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Διότι σημαίνει πως η ΕΕ περιορίζει τη δυνατότητα των εθνικών κυβερνήσεων να «σφίξουν» τις μεταναστευτικές τους πολιτικές όπως απαιτούν οι πολίτες τους, ιδίως κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Αρχής γενομένης από το 2011, επί παραδείγματι, η Βρετανία επιθυμεί να περιορίσει τον αριθμό των νεοεισερχόμενων μεταναστών στη Βρετανία. Αλλά η πολιτική της βούληση απονευρώνεται από τη στιγμή που οι πολίτες των κρατών-μελών της ΕΕ θα συνεχίσουν να μπορούν ελεύθερα να αναζητούν εργασία στο νησί, επωφελούμενοι των κοινοτικών ρυθμίσεων περί ελεύθερης μετακίνησης. Παράλληλα, είναι δεδομένο πως οι ψηφοφόροι τείνουν να προτιμούν τον έλεγχο και την ασφάλεια επί των ελευθεριών, που είτε δεν τις αξιοποιούν, είτε τις θεωρούν δεδομένες. Κι υπάρχουν σοβαροί λόγοι να υποθέτουμε πως στο εύθραυστο πολιτικό περιβάλλον που δημιουργεί η οικονομική ύφεση, ίσως να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν την ΕΕ ως μέρος του προβλήματος της μετανάστευσης μάλλον, παρά της λύσης του.

Πρώτον, οι αξιωματούχοι της ΕΕ θα πρέπει να θυμούνται πως αυτό που υπεροπτικά και ελαφρά τη καρδία οι ίδιοι χαρακτηρίζουν «ελεύθερη μετακίνηση», σχεδόν όλοι οι άλλοι, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαίων πολιτικών ηγητόρων, το αποκαλούν «μετανάστευση». Η μετανάστευση προκαλούσε ήδη κοινωνικές εντάσεις στην Ευρώπη πολύ πριν την ύφεση. Αλλά η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά το μεταναστευτικό ρεύμα που ακολούθησε την διεύρυνση της ΕΕ της περιόδου 2004-2007, που συνεχίζεται ως σήμερα. Του χρόνου, η Γερμανία και η Αυστρία θα κληθούν να άρουν τους περιορισμούς στη μετανάστευση από οκτώ νέα κράτη-μέλη της ΕΕ της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Ως το 2014, όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα κληθούν να κάνουν το ίδιο για τους πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας.

Δεύτερον, μέσα στην επόμενη διετία, η Κομισιόν έχει σκοπό να δυσχεράνει τις προϋποθέσεις για χορήγηση πολιτικού ασύλου. Παράλληλα θα προτείνει υψηλότερες προδιαγραφές περίθαλψης-κράτησης και πρόσβασης στην αγορά εργασίας για όσους μετανάστες αναμένουν επί πολύ καιρό την ετυμηγορία της αίτησής τους. Σε αντίθεση όμως με τα περισσότερα άλλα ζητήματα, το κόστος φιλοξενίας των αιτούντων άσυλο είναι πολύ ευαίσθητο, ιδίως στις χώρες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομική λιτότητα. Οι «Σουηδοί δημοκράτες» (SD) οφείλουν την εκλογική τους επιτυχία εν μέρει στην πλατιά διαδεδομένη δημόσια ανησυχία για την πρόσφατη γενναιόδωρη συμπεριφορά της χώρας σε χιλιάδες πρόσφυγες από το Ιράκ. Όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι οι προθέσεις της Κομισιόν τα κόστη που συνεπάγονται οι προτάσεις της κινδυνεύουν να διαβρώσουν ακόμα περισσότερο τη λαϊκή υποστήριξη προς την ΕΕ, ιδίως στο βαθμό που οι εθνικές κυβερνήσεις θα παρουσιάσουν αυτά τα μέτρα ως «επιταγή των Βρυξελλών».

Τρίτον, όπως ήδη κατέστησε σαφές η επίτροπος Ρέντινγκ αναφερόμενη στη γαλλική περίπτωση, η ΕΕ θέλει να εφαρμόζονται πιστότερα οι ντιρεκτίβες της σε όλα τα κράτη-μέλη, και δε θα διστάσει, εφόσον αυτό αποδειχθεί απαραίτητο, να παραπέμπει τα παράτυπα κράτη-μέλη στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Ο ζήλος της Ρέντινγκ είναι κατανοητός: για να είναι αποτελεσματικοί, οι κανόνες της ΕΕ θα πρέπει πράγματι να εφαρμόζονται ομοιόμορφα και στα 27 κράτη-μέλη. Από την άλλη, ίσως με τις πράξεις της να ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας» της εθνικής δυσαρέσκειας –και μάλιστα στη χειρότερη δυνατή συγκυρία. Πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ δυσανασχετούν ήδη, θεωρώντας τις οδηγίες της ΕΕ περί ελεύθερης μετακίνησης ως υπερβολικά ανεκτικές, ιδίως μετά από μια απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου που έκρινε πως η ελεύθερη διακίνηση σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις θα πρέπει να αφορά και μη-υπηκόους κρατών-μελών της Ένωσης! Αν η Ρέντινγκ τους θέσει νέα τελεσίγραφα, πολλές κυβερνήσεις μπορεί να μπουν στον πειρασμό να υποστηρίξουν την πρωτοβουλία της Ιταλίας να βυθίσει συνολικά την οδηγία, και να επιτρέψει έτσι στις εθνικές κυβερνήσεις να αρνιούνται τη χορήγηση μόνιμης διαμονής για λόγους οικονομικούς -ή ασφάλειας. Αν η Κομισιόν αρνηθεί να θέσει σε συζήτηση κάτι τέτοιο, θα ενίσχυε ευθέως τις ακροδεξιές και ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Από την άλλη, θεσμικά η ΕΕ δεν έχει πολλές εναλλακτικές επιλογές από το να αντισταθεί στις πιέσεις για συρρίκνωση του δικαιώματος ελεύθερης μετακίνησης ή να αντιδρά στη μη εφαρμογή του. Θεωρεί -πιθανότατα σωστά- πως αν αυτές οι ελευθερίες υπονομευτούν ή χαλαρώσουν τώρα, δεν πρόκειται να επανέρθουν σύντομα στο σημερινό τους επίπεδο από τις εθνικές κυβερνήσεις.

Καλώς ήρθατε λοιπόν στην ευρωπαϊκό πόλεμο για τη μετανάστευση και την ελεύθερη μετακίνηση. Οι αποσβολωμένοι Σουηδοί φιλελεύθεροι, ο ορμητικός Γάλλος πρόεδρος και η αγανακτισμένη επίτροπος δεν είναι παρά οι πρώτες αψιμαχίες του.

http://www.ppol.gr/ – 06/10/2010