Η στρεβλή γνώση της "Βικιπαιδείας"

Ένα αξιολογότατο άρθρο του συγγραφέα Σάββα Γρηγοριάδη, το οποίο δεν πρέπει απλώς να διαβαστεί, αλλά να μελετηθεί και να προβληματίσει. Για τον τραγελαφικό τρόπο "συγγραφής" των κειμένων της "Βικιπαιδείας" και την στρεβλή και συχνά αναξιόπιστη "γνώση" που "σερβίρουν" ως δήθεν "εγκυκλοπαιδική μόρφωση" στην επόμενη ανάρτηση.

ΔΕΕ

 Η γενιά της Wiki

“Εγένετω φως”, με άλλα λόγια ήρθε το ίντερνετ. Ελάχιστοι γνωρίζουν τι ακριβώς είναι, πως λειτουργεί, γιατί και από ποιον φτιάχτηκε, αλλά είναι στο στόμα όλων. “Τι καιρό θα κάνει αύριο;” ρωτάει η γυναίκα. Η απάντηση μόλις λίγα χρόνια πριν θα ήταν πολύ σύντομη: “Και που θέλεις να ξέρω εγώ;” θα απαντούσε ο άντρας της. Τώρα η απάντηση είναι τόσο μαγική, που σχεδόν δίνει την αίσθηση της παντοδυναμίας. “Θα κοιτάξω στο ίντερνετ” και ο άντρας γίνεται ξανά ο άντρας του σπιτιού, ο αφέντης, ο γνώστης των πάντων και ο απαντητής κάθε πιθανής ερώτησης.

Το ίντερνετ έχει έρθει και το παράδοξο είναι ότι όσο περνάει ο καιρός τόσο έρχεται και περισσότερο. Γίνεται πιο γρήγορο, πιο πλήρες, πιο μεγάλο, πιο εύχρηστο, πιο ευρύ, πιο φθηνό και πιο με κάθε επιθετικό προσδιορισμό. Οι μεγαλύτεροι κοινωνιολόγοι της εποχής το συγκρίνουν με την εποχή, που το ηλεκτρικό ρεύμα έμπαινε στα σπίτια και οι άνθρωποι άρχιζαν να καταλαβαίνουν, ότι το βράδυ μπορούν να κάνουν και άλλα πράγματα εκτός από το να κοιμηθούν. Εγώ θα έλεγα, ότι είναι όχι μόνο το ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά το νερό, το τηλέφωνο και η τηλεόραση, όλα μαζί. Είναι η επανάσταση που εμπεριέχει όλες τις προηγούμενες επαναστάσεις και επιπλέον άλλες, που ακόμα δεν μπορούμε να συλλάβουμε. Το θέμα του ίντερνετ είναι πάρα πολύ περίπλοκο και ευρύ για να αναλυθεί σε ένα άρθρο. Περιορίζω το ζήτημα σε κάτι που αντιμετωπίζεται ως φυσιολογικό και όμως αλλάζει όλη τη δομή της κοινωνίας μας. Το θέμα της γνώσης.

Μέχρι τώρα, η γνώση ήταν ζήτημα μίας ελίτ. Είτε οικονομικής (το να αγοράζεις βιβλία, να μαθαίνεις ξένες γλώσσες, να αποκτάς εκπαιδευτικές εμπειρίες με ταξίδια στοιχίζει, και στοιχίζει πολλά), είτε διανοητικής (και χρήματα να έχεις, αν έχεις γεννηθεί τούβλο, τούβλο θα μείνεις). Γι' αυτό εφευρέθηκε και ο λατινογενής όρος, ιντελιγκέντσια, που εκφράζει ακριβώς αυτήν τη γνωσιακή ελίτ. Στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε το διφορούμενο όρο διανοούμενος, που ανάλογα με τα κοινωνικά κύματα είτε είναι ο πολεμιστής, προστάτης της κοινωνίας μας και πυλώνας της ζωής μας, είτε είναι ο αποκομμένος από τους γύρω του, ασεξουαλικός, “στη γυάλα” παντογνώστης, που χαραμίζει τη ζωή του και ξέρει περισσότερα από όσα θα έπρεπε. Πάντως είναι και αυτός ένα τρόπος για να χαρακτηριστεί αυτή η ελίτ, που το σημείο διαχωρισμού της είναι η διανοητική ικανότητα και τα οικονομικά μέσα.

Το ίντερνετ μισεί τους διανοούμενους. Κατ' αρχάς, η γνώση που προσφέρει είναι τζάμπα, ούτε καν φθηνή. Τζάμπα. Κατά δεύτερο δεν απευθύνεται σε διανοητικούς υπερανθρώπους, αλλά ακόμα και στον τελευταίο βλάκα. Βλέπεις μία σελίδα στα ιταλικά (ή τα κινέζικα, δεν έχει σημασία), πατάς το κουμπί της μετάφρασης και κατευθείαν, ορίστε το κείμενο στα ελληνικά. Εντάξει δεν είναι και πολύ ακριβές, αλλά το νόημα βγαίνει. Ο εξυπνάκιας διανοούμενος σου μιλάει για τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και σε κάνει να νιώθεις βλάκας, εσύ χτυπάς τις μαγικές κουβέντες στο google και σε δευτερόλεπτα έχεις μάθει για τη σφαγή των Ουγενότων στο Παρίσι. Όχι πολλά, μπορεί να μην μάθεις καν τι είναι οι Ουγενότοι, αλλά θα τον αποστομώσεις. Το θέμα είναι να μην νιώθεις μέτριος. Σίγουρα θα υπάρχει και μία παραπομπή που αποδεικνύει ότι τη σφαγή την έκανε ο Χίτλερ, πέστο στη συζήτηση μην φοβάσαι. Ακόμα και αν ο ψευτοδιανοούμενος με τα γυαλάκια σου τονίσει ότι ο Χίτλερ απέχει ιστορικά κάτι αιώνες. Δεν πειράζει. Εσύ το έχεις δει στο ίντερνετ.

Οι μελετητές εφεύραν ένα καινούριο όρο γι' αυτού του είδους τη γνώση, Δημοκρατική γνώση. Προφανώς, ο όρος Λαϊκή έκανε συνειρμούς που δεν τους βόλευε στα συμπεράσματά τους. Πολλοί μιλάνε για την επανάσταση στη γνώση, που πλέον απενοχοποιείται, γίνεται προσιτή και πάνω από όλα δημοκρατικοποιείται. Χαρακτηριστική είναι η δημοκρατικότητα της Wiki, όπου τα λήμματα δεν έρχονται από υπεράνω αυθεντίες, αλλά από τους απλούς αναγνώστες και υποβάλλονται σε ένα είδος επιβεβαίωσης από το κοινό. Το κοινό με άλλα λόγια αποφασίζει κατά κάποιον τρόπο για το αν ισχύει ή το ποια ακριβώς εκδοχή του λήμματος ισχύει.

Ένας φίλος μου χρησιμοποιεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για να περιγράψει την κατάσταση. Ο χειρουργός βρίσκεται πάνω από τον ασθενή και χειρουργεί βάσει των γνώσεων και δεξιοτήτων που με τόσο κόπο εδώ και χρόνια έχει συγκεντρώσει. Ένας απλός πολίτης παρατηρητής μπαίνει μέσα στο χειρουργείο. “Συγνώμη γιατρέ, αλλά είναι η άποψή μου, ότι το κάνεις λάθος. Διάβασα τις προάλλες στον οικογενειακό γιατρό ότι υπάρχει μία άλλη τεχνική για να χειρουργήσεις”. Ο χειρουργός τον βρίζει. Ο παρατηρητής επιμένει, “Μα είναι η άποψή μου, δεν μπορείς να μου την στερήσεις”. Εγώ θα εμβαθύνω λίγο αυτό το παράδειγμα. Μαζεύονται πενήντα παρατηρητές που διαφωνούν πάνω στην εγχείρηση του χειρουργού. Ο χειρουργός ιδρώνει και προσπαθεί να τους πετάξει έξω. Τελικά αποφασίζουν ότι βάσει ψηφοφορίας θα αποφασίσουν για το πως θα γίνει η εγχείρηση. Αγαπητέ αναγνώστη, θα ήθελες να είσαι ο ασθενής;

Η άποψη είναι πάντα σεβαστή. Αλλά μήπως έχουμε ξεχάσει ότι η έκφρασή της πρέπει να γίνεται με φειδώ και προσοχή; Καταρτισμένη βιβλιογραφία, στήριξη σε ορθολογικά επιχειρήματα και κάτι πολύ βασικό: Η πρωτοτυπία δεν είναι πάντοτε μέτρο για την ορθότητα, αλλά χρειάζεται διπλή προσοχή για να μην συνδυαστεί με το γέλιο και το γελοίο. Όλοι μπορεί να έχουμε μία άποψη, αλλά αν νομίζουμε ότι η δική μας υπερτερεί και είναι η σωστή, δεν πρέπει να την επιβεβαιώσουμε; Να βρούμε πηγές, (η συζήτηση στο καφενείο δεν είναι πηγή), να εξειδικεύσουμε το θέμα διαβάζοντας όλες τις πιθανές απόψεις. Το ίντερνετ είναι φθηνό και μπορείς να βρεις τα πάντα. Αυτή η πληθώρα είναι που κάνει την τοποθέτησή του ως αυθεντία, μειονεκτική. Κατά πολλές σελίδες του ίντερνετ, ο Χίτλερ ζει, οι εξωγήινοι ήδη έχουν έρθει και μας κυβερνούν, ο Ομπάμα είναι ένας ενδογήινος και ο Παπανδρέου δεν κυβερνάει πραγματικά την Ελλάδα (χμ, εδώ θα έλεγα ότι έχουν δίκιο).

Το ίντερνετ είναι ένα εργαλείο. Το πιο ισχυρό, πλήρες, ευρύ και έξυπνο εργαλείο που έχει εφεύρει η ανθρωπότητα μέχρι τώρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα καλύψει το μορφωτικό και το ψυχολογικό κενό μας. Δεν σημαίνει ότι θα μας δώσει απλώς βήμα για την έκφραση απόψεων. Δεν θα μας αθωώσει για τα σφάλματα του παρελθόντος μας. Το ίντερνετ δεν είναι πανεπιστήμιο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό. Μπορείς να βρεις απίστευτα ενδιαφέροντα άρθρα σε αυτό, μπορείς να διαβάσεις όλες τις εφημερίδες, να βρεις κάθε βιβλίο. Η συμπυκνωμένη γνώση της ανθρωπότητας είναι εκεί. Αλλά και η συμπυκνωμένη βλακεία της. Το να τα ξεχωρίζεις είναι ζήτημα παιδείας και, λυπάμαι, οι τρόποι με την οποία την αποκτάς, δεν έχουν αλλάξει.

Την επόμενη φορά που θα διαβάσεις στο ίντερνετ ότι ο Ναπολέοντας ελευθέρωσε την Ελλάδα και ότι τον Καποδίστρια τον σκότωσαν τα Ες Ες, πάρε μία ανάσα και σκέψου το. Προσπάθησε να κάνεις μία διασταύρωση και πάνω από όλα μην το εκφράσεις σαν άποψη με την πρώτη ευκαιρία. Καλό είναι να μιλάς, καλύτερο είναι να ακούς.

Όσο για τους νέους που τους παρατήσαμε στην εκπαιδευτική δύναμη του ίντερνετ, που διαλύσαμε τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και τους δώσαμε ένα λαπ τοπ για να μορφωθούν, μην απορήσετε την επόμενη φορά που θα σας πουν ότι ζούμε σε μία κούφια γη. Αν φέρετε αντίρρηση, θα σας πουν ότι το διάβασαν στο ίντερνετ. Αν συνεχίσετε να αντιδράτε, θα σας πουν να ψηφίσετε.

Και πιστέψτε με, δεν θα βρείτε τόσο εύκολα ψήφους που θα επιβεβαιώνουν αυτό που ξέρετε.

Γρηγοριάδης Σάββας

Σημ. ΔΕΕ: Οι επισημάνσεις είναι δικές μου και δεν υπήρχαν στο αρχικό κείμενο.