Γλωσσικά: Ευάριθμος, μια λέξη που καλύτερα να ξεχάσουμε

Ευάριθμος, μια λέξη 

που καλύτερα να ξεχάσουμε

Μια αγαπημένη φίλη που έμενε εκείνη την εποχή στο Βέλγιο, συνήθιζε να λέει για τα μικροπράγματα που την εκνεύριζαν: Αν ποτέ γίνω σουλτάνος του Βελγίου, θα το απαγορέψω αυτό. Τη φράση τη ξεσήκωσα και τη χρησιμοποιώ πότε-πότε σε συζητήσεις, αν κι εγώ βέβαια θα γίνω σουλτάνος Λουξεμβούργου ή Παλαιού Φαλήρου.

 Πριν από λίγο καιρό, ο φίλος Νίκος Λίγγρης, χωρίς να ομολογεί σουλτανικές φιλοδοξίες, εξέφρασε περίπου την ίδια επιθυμία σε ένα σημείωμά του στο εξαιρετικό μεταφραστικό φόρουμ Λεξιλογία:

 Η λέξη όμως που θα ήθελα να δω να αποβάλλεται από τη νεοελληνική γλώσσα είναι ο «ευάριθμος». Δεν έχω δει να χρησιμοποιείται λανθασμένα γιατί είμαι βέβαιος ότι ξέρουν τη σημασία της όσοι τη χρησιμοποιούν (στο διαδίκτυο δεν έψαξα). Βάζω ωστόσο στοίχημα ότι δεν υπάρχει άλλη λέξη που τόσο πολλοί να την έχουν καταλάβει τόσο λάθος. Γιατί μπορεί ευάριθμος να είναι αυτός που μετριέται εύκολα, άρα ο ολιγάριθμος, αλλά, δεν ξέρω, εμένα με κάνει να σκέφτομαι πολυάριθμος. Και κάθε φορά που τη διαβάζω, μπορώ να φανταστώ τον γράφοντα να κρυφοκλείνει το μάτι στους ευάριθμους φίλους του και να τεντώνει το πόδι του να βάλει τρικλοποδιά στον αναγνώστη.

 Βεβαια, ο Λίγγρης είναι ή ειρωνικός ή επιεικής όταν λέει ότι είναι βέβαιος πως όσοι τη χρησιμοποιούν ξέρουν τη σημασία τους. Εγώ ξέρω τουλάχιστον έναν που χρησιμοποίησε τη λέξη λαθεμένα, και μάλιστα σε διήγημα: εμένα τον ίδιο, και να είναι καλά η Έλλη Παππά που μου το υπέδειξε με πολύ τακτ· αλλά ας πούμε πως έχω το ελαφρυντικό της μετεφηβικής ηλικίας, μια κι έχουν περάσει δεκαετίες από τότε.

 Διότι, τι θα πει «ευάριθμος»; Σύμφωνα με το λεξικό, ευάριθμος είναι ο ολιγάριθμος, αυτός που μετριέται, που αριθμείται, εύκολα. Όμως, στη γλώσσα μας, το «ευ» δεν παντρεύεται καλά με το «λίγος». Είναι πάρα πολλές οι λέξεις που αρχίζουν από ευ- και σημαίνουν αφθονία: για παράδειγμα ευήλιος είναι αυτός που έχει άφθονο ήλιο, εύκαιρος αυτός που διαθέτει ελεύθερο χρόνο, ευμεγέθης αυτός που έχει μεγάλο μέγεθος, εύπορος αυτός που έχει άφθονα οικονομικά μέσα, το ίδιο και ο ευκατάστατος, εύρωστος αυτός που έχει μεγάλη σωματική δύναμη, εύσωμος αυτός που έχει ανεπτυγμένη σωματική διάπλαση, το ίδιο και ο ευτραφής, ενώ ο ευφάνταστος έχει μεγάλη φαντασία και ο εύφορος παράγει πολλούς καρπούς. Οπότε, κάθε άλλο παρά περίεργο είναι που πάρα πολλοί (και όχι ευάριθμοι!) ομιλητές, με διαφορά οι περισσότεροι θα τολμήσω να πω, θεωρούν ότι ευάριθμος σημαίνει «πολυάριθμος». Δεν θα τολμήσω να πω ότι καλά κάνουν όσοι την ερμηνεύουν λαθεμένα τη λέξη, γιατί θα σκεφτείτε πως το λέω επειδή κι εγώ είχα κάνει λάθος.

 Πάντως, εγώ τη λέξη πια δεν τη χρησιμοποιώ –όχι από γινάτι επειδή την είχα πατήσει νεαρός, αλλά από σεβασμό προς τον αναγνώστη, γιατί θέλω κάποιος που με διαβάζει να προσέχει αυτά που λέω, όχι να σπάει το κεφάλι του για να καταλάβει τι εννοώ. Να πω παρεμπιπτόντως ότι η λέξη ευάριθμος δεν είναι αρχαία λέξη. Οι αρχαίοι έλεγαν ευαρίθμητος και θα συμφωνήσετε μαζί μου θαρρώ πως είναι πολύ πιο εύκολο να καταλάβουμε σήμερα τη σωστή σημασία αυτής της λέξης, ότι ο ευαρίθμητος αριθμείται εύκολα, άρα σημαίνει ολιγάριθμος –έχουμε και τον αναρίθμητο, που είναι το αντίθετό του, να μας βοηθάει. Για κάποιον όμως λόγο, οι βυζαντινοί θεώρησαν καλό να φτιάξουν μια παραλλαγή της λ. ευαρίθμητος, τη λ. ευάριθμος, που βρίσκω να τη χρησιμοποιούν ο Νικήτας Χωνιάτης και ο Δούκας, και κατά κακή τύχη μάς έμεινε κληρονομιά η ασαφής παραλλαγή, ενώ η ξεκάθαρη ξεχάστηκε –τα κάνει αυτά τα τερτίπια η γλώσσα καμιά φορά. (Και, παρεμπιπτόντως, η γλώσσα είναι πράγμα κομμουνιστικό, που ανήκει σε όλους και σε κανέναν, κι έτσι αψηφά τα σουλτανικά φιρμάνια).

 Θα μου πείτε: γιατί να μη χρησιμοποιούμε τη λέξη, όσοι την ξέρουμε, και ας την καταλάβουν όσοι την ξέρουν; Μα, δεν σας ενοχλεί η ιδέα ότι απ’ αυτούς που θα σας διαβάσουν οι περισσότεροι θα καταλάβουν το εντελώς αντίθετο από αυτό που θέλετε να πείτε; Και όταν εσείς διαβάζετε τη λέξη, πού ξέρετε ότι αυτός που έγραψε το κείμενο ήξερε την («σωστή», ας βάλω μέσα σε κάμποσα εισαγωγικά) σημασία της;

 Διότι αυτό είναι το κακό με τη λέξη ευάριθμος, ότι τα συμφραζόμενα δεν βοηθούν να ξεδιαλύνει το λάθος. Όταν ο άλλος χρησιμοποιεί «λαθεμένα» την έκφραση «εξ απαλών ονύχων», σχεδόν πάντα φαίνεται αν εννοεί «από μικρό παιδί» ή «επιφανειακά». Όμως με το «ευάριθμος» οι περιπτώσεις αμφισημίας είναι πάμπολλες και σε μια τέτοια περίπτωση έπεσα σήμερα, και πήρα αφορμή για το σημείωμα που διαβάζετε.

 Διότι ανοίγω την Αυγή του Σαββάτου 6.12.2008 (το ανοίγω είναι τρόπος του λέγειν: τη διαβάζω από το Διαδίκτυο) και στη στήλη «Αχάριστος φωνή» του Διονύση Γουσέτη, διαβάζω:

 ΕΒΔΟΜΑΔΑ τριών ημερών * Όσοι πυροβόλησαν τον κ. Μίχαλο και την πρόταση του ΕΒΕΑ (περιλαμβανομένης της κυβέρνησης) και μετά πήγαν για ύπνο ευχαριστημένοι, σκέφτηκαν μήπως πρόκειται πράγματι για καθεστώς σε ευάριθμες επιχειρήσεις; Σκέφτηκαν πώς θα το αντιμετωπίσουν;

 Και σας ρωτάω: η τριήμερη εβδομάδα εργασίας αποτελεί καθεστώς, κατά τον Δ. Γουσέτη, σε πολλές ή σε λίγες επιχειρήσεις; Αν πάμε με το λεξικό, σε λίγες, διότι αυτό σημαίνει (στα λεξικά) η λέξη ευάριθμος. Αν πάμε με τα συμφραζόμενα, μάλλον σε πολλές, διότι αν ήταν λίγες οι επιχειρήσεις δεν θα μεμφόταν ο αρθρογράφος τους ιθύνοντες που αγνοούν το θέμα, ούτε θα τους καλούσε να το αντιμετωπίσουν.

 Οπότε; Τι κάνουμε αν θέλουμε να καταλάβουμε τι εννοεί ο αρθρογράφος; Του στέλνουμε ηλεμήνυμα θα πουν κάποιοι και τον ρωτάμε, και πράγματι κάτω από τη στήλη υπάρχει γραμμένη η ηλεδιεύθυνσή του, κάτι που συνηθίζεται σε πολλές εφημερίδες πια. Θα συμφωνήσετε όμως μαζί μου ότι αυτή η λύση δεν είναι και πολύ πρακτική και ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορεί να εφαρμοστεί.

 Διότι, για να συνεννοηθούν ο συντάκτης και ο αναγνώστης, όταν ο συντάκτης χρησιμοποιεί τη λέξη «ευάριθμος», δεν αρκεί να ξέρει ο συντάκτης τι σημαίνει η λέξη σύμφωνα με τα λεξικά.

 Πρέπει επίσης:

α) Να ξέρει ο αναγνώστης ότι ο συντάκτης ξέρει τι σημαίνει η λέξη, και

β) Να ξέρει ο συντάκτης ότι ο αναγνώστης ξέρει ότι ο συντάκτης ξέρει τι σημαίνει η λέξη.

 Οπότε, σκέφτομαι, καλύτερα να μην τη χρησιμοποιούμε τη λέξη. Ή τουλάχιστον, να τη χρησιμοποιούμε μόνο όταν είναι απολύτως σαφές από τα συμφραζόμενα τι σημαίνει, σαν τα παραδείγματα που δίνει το λεξικό Μπαμπινιώτη, λογουχάρη: Δεν μπορεί να εκλεγεί σε τέτοιο αξίωμα γιατί είναι ευάριθμοι οι οπαδοί που τον υποστηρίζουν. Έτσι είναι σαφές ότι οι οπαδοί είναι λίγοι, ενώ αν πείτε, σκέτο, «ο τάδε έχει ευάριθμους οπαδούς», και τελειώσετε εκεί την πρότασή σας, μπορεί ο αναγνώστης σας να νομίσει ότι μιλάτε για κάποιον δημοφιλέστατο.

 Όμως, όσο ξαναδιαβάζω την «υποδειγματική» φράση που παράθεσα πιο πάνω, τόσο πιο φτιαχτή μου φαίνεται, τόσο περισσότερο μου φαίνεται να ταιριάζουν καλύτερα άλλες λύσεις όπως λίγοι, ελάχιστοι, μετρημένοι στα δάχτυλα, όχι αρκετοί, όχι πολλοί, όσο κι αν αυτό είναι υποκειμενικό.

 Οπότε, πράγματι, καλύτερα να την ξεχάσουμε τη λέξη ‘ευάριθμος’.

http://www.sarantakos.com/language/euaritm.htm

Ο φαιδρός κ. Ερντογάν!

Ο φαιδρός κ. Ερντογάν!

Ιδιαίτερη έκταση δίνουν τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης στην απάντηση που έδωσε η Κούβα μέσω του Διεθνούς Συνδέσμου Φιλίας Τουρκίας – Κούβας αφού είναι γνωστό ότι ο πρόεδρος της, ο Jose Marti, έχει ιδιαίτερες σχέσεις με την Αβάνα.

«Η κυβέρνηση της Κούβας είναι ο κυρίαρχος εγγυητής των αναγκών της μουσουλμανικής κοινότητας στην χώρα μας. Οι αποφάσεις της δεν επηρεάζονται από τις αποφάσεις ή τις επιθυμίες οποιουδήποτε εκπροσώπου που προέρχεται από άλλη χώρα» σημείωσε ο ο Jose Marti στο σχόλιό του για τις προκλητικές και ανιστόρητες αναφορές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που έκανε τις προηγούμενες ημέρες.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μιλώντας το Σάββατο 15 Νοεμβρίου, στην πρώτη συνάντηση των θρησκευτικών ηγετών των μουσουλμάνων της Λατινικής Αμερικής, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, «έγραψε ιστορία» τονίζοντας ότι η Αμερική δεν ανακαλύφθηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο αλλά από τους Μουσουμάνους.

«Οι μουσουλμάνοι ναυτικοί έφτασαν πρώτοι στις ακτές της Αμερικής το 1178. Ο Χριστόφορος Κολόμβος αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι υπήρχε ένα τζαμί στην κορυφή ενός βουνού στην Κούβα» είπε στους μουσουλμάνους θρησκευτικούς ηγέτες συμπληρώνοντας ότι «το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στην Αμερική πολύ πριν φθάσουν οι Ευρωπαίοι το 1492». Επίσης, ο Ερντογάν δήλωσε ότι αν η Κούβα ανάψει το πράσινο φως η Τουρκία θα ήθελε να χτίσει αυτό το τζαμί στο βουνό ξανά.

«Το Σύνταγμα της Κούβας υποστηρίζει το κοσμικό κράτος, δεν υπάρχει περίπτωση να χτιστεί τζαμί σε βουνό ή λόφο της Κούβας» τόνισε ο ο Jose Marti.

Με την τελευταία φράση άφησε, σύμφωνα με τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, σαφέστατη αιχμή κατά του Ερντογάν που χτίζει τεράστιο τζαμί σε λόφο στο Σκούταρι της Κωνσταντινούπολης, την γειτονιά που μένει ο Τούρκος Πρόεδρος.

Το σταυροτύπωμα στους βλαχόφωνους Έλληνες

Στην αμερικανική εφημερίδα The St. Louis Republic, σε άρθρο της 5 Απριλίου 1903, για τον σταυρό ως μέσο σωτηρίας των γυναικών, έγραφε: "Ο σταυρός τατουάζ προστατεύει τις γυναίκες. Οι χριστιανές γυναίκες από τη Μακεδονία, σημαδεμένες με σταυρό ανάμεσα στα μάτια." Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, ο σταυρός τατουάζ γινόταν „σε όλα τα κορίτσια που άρχιζαν να δείχνουν σημάδια σεξουαλικής ωριμότητας ή ήταν εξαιρετικά όμορφα, για να αποφευχθεί η αρπαγή τους από πλευράς των Τούρκων."

Το σταυροτύπωμα στους βλαχόφωνους Έλληνες

Το σταυροτύπωμα (τατουάζ) είναι μία συνήθεια η οποία δεν είναι ευρέως γνωστή ότι υπήρχε στους Βλάχικους πληθυσμούς. 

Κι όμως από πολύ παλιά οι Bλάχοι συνήθιζαν να "στίζονται" θέλοντας με τον τρόπο αυτό να εκφράσουν την κοινωνική τους τάξη, την ιεραρχία, το θρησκευτικό συναίσθημα ή γιατί πίστευαν πως το τατουάζ προσέδιδε περισσότερη ομορφιά και τύχη στις νέες κοπέλες ή ακόμα και λόγω προκαταλήψεων.

Οι περισσότερες γυναίκες είχαν κεντήσει το σώμα τους για να είναι όμορφες, και γιατί όταν αυτές ήταν νέες ήταν κάτι που έκαναν όλες. Οι σημερινές γιαγιάδες που είναι πάνω από 80 ετών είναι οι τελευταία γενιά που διασώζει αυτή την πανάρχαια συνήθεια. Κάποιοι ερευνητές (Παναγ. Aργυρόπουλος) υποστηρίζουν ότι η δερματοστιξία είχε εφαρμογή και στην αρχαιότητα (δούλοι, αιχμάλωτοι), και ότι είναι πολύ πιθανόν το τατουάζ στους βλάχικους πληθυσμούς να ήταν η συνέχεια αυτού του πανάρχαιου εθίμου.

Eπί τουρκοκρατίας, λέγεται πως το σχήμα σταυρού που έφεραν οι μικρές κοπέλες, αποσκοπούσε στην αποφυγή της αρπαγής τους και του περιορισμού τους σε κάποιο χαρέμι, αφού ως σύμβολο ήταν ιδιαίτερα μισητό από τους Tούρκους. Επίσης ήταν και το κατ’ εξοχήν σύμβολο αποτροπής του κακού.

Σύμφωνα με έρευνες το τατουάζ ήταν διαδεδομένο κυρίως στους Bλάχους της Mακεδονίας και της Hπείρου. Kάρβουνο, κεραμίδι και διάφορες άλλες χρωστικές ουσίες, χρησιμοποιούνταν για το τελικό αποτέλεσμα αναμεμειγμένες με κάποιο υγρό (τσίπουρο, ρακί κ.α.). Συνήθως έπαιρναν κάρβουνα τα χτυπούσαν με πέτρες και τα έκαναν σκόνη σαν αλεύρι. Μετά τα ανακάτευαν με τσίπουρο για να γίνει λάσπη. Όταν φτιάχναν το μείγμα με ένα ξυλάκι σχεδιάζαν στο χέρι ή στο μέτωπο το σημάδι που ήθελαν. Στη συνέχεια με δύο βελόνες τρυπάγαν επάνω στις γραμμές που είχαν χαράξει. Φυσικά και αίμα έτρεχε πολύ και ο πόνος ήταν μεγάλος. Κατόπιν τύλιγαν το χέρι ή το μέτωπο με ένα πανί, και το σημείο αυτό πρηζότανε. Το ξετύλιγαν δέκα μέρες μετά, όταν πλέον το κάρβουνο είχε μπει στο μέρος που είχαν τρυπήσει, και το τατουάζ ήταν έτοιμο. Συνήθως το κάναν οι φίλες μεταξύ τους.

Στις μέρες μας πολλές Bλάχες μεγάλης ηλικίας φέρουν ανάμεσα στα φρύδια ή στα χέρια το σύμβολο του σταυρού ως ένδειξη του θρησκευτικού τους συναισθήματος (από εκεί μάλλον προέκυψε και η έκφραση "τον βρήκε στο σταυρό"). Άλλα σύμβολα που χρησιμοποιούσαν οι Βλάχες ("κεντήματα" τα λέγαν οι ίδιες) ήταν δέντρα, φούρκες που γνέθουν, ημερομηνίες, καθώς και κάποια που δεν δηλώνουν κάτι συγκεκριμένο.

[...]

http://www.almyros.vlahoi.net/tatoo.htm

Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΛΑΩΝ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

Κωνσταντίνος Νιχωρίτης

Τακτικός Καθηγητής
Τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών

Παν/μιο Μακεδονίας

Ο εξέχων Έλλην πολιτικός και επιστήμων, ο αείμνηστος ακαδημαϊκός Παναγιώτης Κανελλόπουλος, προλογίζοντας το βιβλίο του Βούλγαρου ακαδημαϊκού, Νικολάι Τοντορόφ, με τίτλο: «Η Βαλκανική διάσταση της Επανάστασης του 1821», το 1982, αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής:

«Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, στο επίπεδο των κυβερνήσεων και, γενικότερα, της πολιτικής ηγεσίας, δεν ήταν ποτέ τόσο ομαλές και μάλιστα τόσο εγκάρδιες όσο είναι σήμερα. Δεν θα εξετάσω, σε ποια αίτια μπορεί να αποδοθεί το ευχάριστο αυτό γεγονός. Δεν μπορώ, όμως, να αποφύγω να προσέξω ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο. Όσον καιρό - μιλάω ειδικότερα για τον αιώνα μας - τα πολιτειακά, πολιτικά και κοινωνικά συστήματα των δύο χωρών ήταν ίδια ή όμοια, οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας ήταν δύσκολες, ανώμαλες και οδήγησαν συχνά σε δραματικές κρίσεις, ενώ τώρα, που τα συστήματα των δύο χωρών διαφέρουν σημαντικά το ένα από το άλλο, οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας εξομαλύνθηκαν όσο ποτέ άλλοτε. Θα ήταν, βέβαια πολύ πρόχειρο και επιπόλαιο το συμπέρασμα, ότι η ανομοιογένεια των συστημάτων οδηγεί ευκολότερα στις φιλικές σχέσεις των δύο χωρών. Υπάρχουν πολλοί άλλοι ιστορικοί παράγοντες, άσχετοι με τη διαφορά των συστημάτων, που προκάλεσαν την αλλαγή της ατμόσφαιρας στις σχέσεις Ελλάδος και Βουλγαρίας. Και η αλλαγή αυτή είναι πράγματι εντυπωσιακή».

Κατά τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο «Ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε και πέρα από τις φιλικές σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεων και της πολιτικής ηγεσίας των δύο χωρών. Ήρθε η ώρα -τώρα που οι επίσημες αυτές σχέσεις είναι τόσο φιλικές - να επανεξετάσουμε, ποιες ήταν οι σχέσεις μεταξύ των δύο λαών των Ελλήνων και των Βουλγάρων, στη διαδρομή των αιώνων, και να μελετήσουμε όχι μόνον όσα είχαν χωρίσει τους δύο λαούς μας, αλλά -και όσα - κυρίως όσα - τους είχαν κάμει να συνδεθούν και να συμβαδίσουν στον τραχύ δρόμο της ιστορίας. Οι κακές ώρες στις σχέσεις των δύο λαών μας είναι, βέβαια, οι πιο γνωστές. Σημειώνονται, στα βιβλία της εθνικής ιστορίας της καθεμιάς από τις δύο χώρες μας, με κεφαλαία γράμματα. Στα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια (κατά τον Παν. Κανελλόπουλο), στη δεύτερη δεκαετία του αιώνος μας, δεν γνώριζα παρά μόνο τις κακές αυτές ώρες. Κι αυτό είναι ευεξήγητο. Συνέπεσε χρονικά η φοίτηση μου στα σχολεία της στοιχειώδους και της μέσης παιδείας, με τον δεύτερο βαλκανικό πόλεμο, που έφερε αντιμέτωπους τους Έλληνες και τους Βουλγάρους, καθώς και με τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, που κι αυτός οδήγησε τους δύο λαούς μας σε αιματηρή σύγκρουση. Αλλά οι κακές αυτές ώρες σης σχέσεις των δύο λαών μας είναι λιγότερες από τις ώρες εκείνες, που τα βιβλία της ιστορίας παραμελούν και παραβλέπουν, από τις μακρές ώρες, που δεν έχουν μετρηθεί από τους ιστορικούς και που είχαν φέρει τους δύο λαούς μας πολύ κοντά τον ένα στον άλλο».

Πριν, όμως, ο 19ος αιώνας χωρίσει τους λαούς - που κι αυτό ήταν ιστορικά αναγκαίο - για να διεκδικήσει ο καθένας τους τη δική του εθνική αποστολή, οι Βούλγαροι εξεδήλωσαν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους με τους Έλληνες. Όταν, μετά - και παρά - την τραγική έκβαση της επαναστάσεως των Σέρβων (1804-1813), εσήμανε η ώρα του ξεσηκωμού των Ελλήνων, μεγάλος αριθμός Βουλγάρων προσχώρησε εθελοντικά στις τάξεις των επαναστατημένων Ελλήνων. Και οι Έλληνες, άλλωστε, απέβλεψαν στη βοήθεια των Βουλγάρων, καθώς και των άλλων υπόδουλων Σλάβων. Αμέσως μετά την άφιξη του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στο Ιάσιο (22 φεβρουαρίου του 1821), « ικανοποιητική ήταν η προσέλευση εθελοντών, που άρχισε ήδη τη νύχτα της 22ας Φεβρουαρίου έτσι, τις πρώτες μέρες είχε συγκεντρωθεί δύναμη 2000 ανδρών περίπου, με αρκετούς ανάμεσα τους Σέρβους, Βουλγάρους και Μαυροβούνιους». Στις 26 Φεβρουαρίου έγραφε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στον Εμμανουήλ Ξανθό να κατευθύνονται, όσοι Έλληνες και Βούλγαροι ήταν πρόθυμοι, « εις το Βοξάνι»της Μολδαβίας.

Το βιβλίο που αναφέραμε στην αρχή με βάση τα αρχεία της Οδυσσού παραθέτει λεξικό ονομάτων οπλιτών από τους λαούς της Βαλκανικής, που συμμετείχαν στην ελληνική επανάσταση του 1821, ένα μεγάλο μέρος από αυτούς ήταν Βούλγαροι.

Ο καθηγητής Σπύρος Λουκάτος αναφέρει τα εξής: «Το φιλελληνικό κίνημα, που η ελληνική επανάσταση προκάλεσε σε ολόκληρη την Ευρώπη, "ήταν ακόμα πιο έντονο στους υποτεταγμένους στο τουρκικό ζυγό βαλκανικούς λαούς, προπάντων στους Βουλγάρους. Τα κύρια αίτια του φιλελληνισμού των Βουλγάρων, που εκδηλώθηκε με την ενεργό συμμετοχή τους στον αγώνα κατά των Τούρκων, τόσο στη Μολδαβία και τη Βλαχία, όσο και στα μεγάλα επαναστατικά κέντρα της νότιας Ελλάδας, υπήρξαν: η θρησκεία και η κοινή με τους Έλληνες μοίρα, το πνεύμα της ελευθερίας, και οι προηγούμενες μεταξύ των δύο λαών οικονομικές, κοινωνικές και πνευματικές σχέσεις».

Εδώ αξίζει να αναφερθεί και ένα άλλο σημείο που μας ενώνει και μας φέρνει πιο κοντά σαν γειτονικούς λαούς, με τους οποίους έχουμε υποστεί εξ ίσου τη δεσποτική αυθαιρεσία του τούρκου κατακτητή είναι το θέμα των Νεομαρτύρων. Την ίδια περίοδο της εκκλησιαστικής όξυνσης, Βούλγαροι νεομάρτυρες, όπως ο Ονούφριος από το Γκάμπροβο, ο Ιγνάτιος από τη Στάρα Ζαγορά, ο Ιωάννης και ο Παρθένιος, διδάχθηκαν το μαρτύριο από Αγιορείτες γέροντες Αλείπτες, Έλληνες την καταγωγή. Ο Ονούφριος, συνοδευόμενος από τον ιερομόναχο Γρηγόριο, πηγαίνει να μαρτυρήσει στη Χίο, καθ' υπόδειξη του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' που βρισκόταν σε εξορία στο Άγιον Όρος.

Ο Ιγνάντιος και ο Ιωάννης στην Κωνσταντινούπολη και στην Αγία Σοφία, ο Παρθένιος καθ' οδόν για τους Αγίους τόπους, και ο Χιλανδαρινός μοναχός Δαμασκηνός στο Σφιστόφ της Βουλγαρίας.

Αγιορείτες λόγιοι καταγράφουν το μαρτύριο τους στην αιώνια Βίβλο που είναι η Εκκλησιαστική παράδοση, συντάσσοντας βίο και ακολουθία και φιλοτεχνώντας τις μορφές των στα αγιορείτικα παρεκκλήσια, σκορπώντας τις εικόνες τους, ως εθνικούς αγίους και ήρωες σε όλη τη Βαλκανική.

Τέτοιας μορφής θέματα δυστυχώς δεν έχουν τύχει της προσοχής και επισταμένης μελέτης από τους σύγχρονες μελετητές.

Ένα άλλο σημείο που μας ενώνει και μας φέρνει πιο κοντά είναι η διδασκαλία της σλαβονικής γλώσσας από Βούλγαρους καθηγητές στη Θεολογική Σχολή της Χάλκη από το 1846. Ένα χρόνο αργότερα και μετά την είσοδο της στο πρόγραμμα μαθημάτων αρχίζει και η χρήση της στη θεία λειτουργία μέσα στον ναό της Σχολής.

Η ίδρυση της έδρας της σλαβονικής απαιτεί το διορισμό άρτια καταρτισμένων καθηγητών ταυτόχρονα στην ελληνική και σλαβονική γλώσσα. Στην αρχή η θέση του καθηγητή καταλαμβάνεται προσωρινά από τον Ιωάννη Δημητριάδη, ενώ αργότερα από τον Νεόφυτο Ριλλιώτη.

Εδώ, το 1850 στο τυπογραφείο του Πατριαρχείου με τη συνδρομή του Μητροπολίτου Σταυρουπόλεως Κωνσταντίνου Τυπάλδου, Σχολάρχου της Χάλκης, εκδίδεται και το πρώτο εγχειρίδιο της σλαβονικής γραμματικής από τον καθηγητή Ιωάννη Δημητριάδη γραμμένο στα ελληνικά για να χρησιμοποιείται από μεγάλο μέρος μαθητών.

Άλλος καθηγητής στη Χάλκη ήταν ο Νεόφυτος Ρίλσκυ ή Ριλλιώτης που δίδαξε στα ανώτερα έτη «εκκλησιαστική σλαβική γλώσσα και γραμματεία». Στο δίπλωμα που χορηγούσε η σχολή υπογράφει ως «καθηγητής της Σλαβωνικής φιλολογίας Νεόφυτος ιερομ. Ριλλιώτης».

Στα τέσσερα έτη που εργάστηκε στη Χάλκη, από το 1848 μέχρι το 1852, εκτός από τη διδασκαλία ασχολήθηκε και με τη συγγραφή και τη μετάφραση βιβλίων με την ευλογία, την παρότρυνση και συνδρομή του σχολάρχου της Σχολής Κωνσταντίνου Τυπάλδου.

Την πρώτη μετάφραση που έκανε, ήταν η ελληνική ακολουθία του Μεγάλου Φωτίου, προστάτου της Σχολής, συντάχθηκε από τον Κωνσταντίνο Τυπάλδο εκδόθηκε το 1849, με τη συνδρομή του συντάκτη της, ένα χρόνο μετά την ελληνική της έκδοση, στο πατριαρχικό τυπογραφείο.

- Στο όλο έργο του συμπεριλαμβάνεται και η επιμέλεια έκδοσης σχολικών εγχειριδίων Φυσικής και Μαθηματικών για χρήση στη Βουλγαρία, με δαπάνες του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

- Κλασική παραμένει η μετάφραση των μύθων του Αισώπου στη Βουλγαρική γλώσσα, καθώς και της Καινής Διαθήκης, με τη συνδρομή του Ιλαρίωνος, μητροπολίτου Βελίκου Τυρνόβου.

Στα 1849 με τη βοήθεια του Μητροπολίτη της Ηράκλειας μετάφρασε και διόρθωσε στη Βουλγαρική γλώσσα εγχειρίδιο φυσικής.

Ο Νεόφυτος στηριζόμενος στη δική του μακρόχρονη παιδαγωγική πείρα και στην πλούσια συγγραφική του δραστηριότητα, δημιουργεί δύο έτη αργότερα, το 1852 στο Πατριαρχικό τυπογραφείο της Κωνσταντινουπόλεως, ένα αξιόλογο βοήθημα τη «Χρηστομάθεια της σλαβωνικής γλώσσας» που συνοδεύεται από ένα σλάβο-ελληνικό λεξικό, το οποίο περιέχει τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στη Χρηστομάθεια.

Ο Νεόφυτος στη χρηστομάθεια της σλαβωνικής γλώσσας αναφέρει ότι η έκδοση έγινε και προς «χάριν τῶν ἐν Βουλγαρία σχολείων, παρ' οἶς ἡ ἔλλειψις τοιούτου διδακτικοῦ βιβλίου ὑπάρχει λίαν ἐπαισθητή».

Αυτή ήταν η περίοδος πριν τον πόλεμο της Κριμαίας, όπου ηττήθηκε η Ρωσία και εμείς αναγκαστήκαμε να αλλάξουμε στρατόπεδο και να ενταχθούμε στο Αγγλοσαξονικό μπλόκ. Τα αποτελέσματα ήταν ευνόητα: Πανσλαβισμός, Βουλγαρική Εξαρχία, Μακεδονικό και εθνοφυλετικό πρόβλημα και διεκδικήσεις στο Άγιον Όρος.

Εδώ θα ήθελα να επισημάνω και το εξής: Κατά την περίοδο του Κομμουνισμού, ο Βούλγαρος με την καλλιέργεια του διεθνισμού άρχισε να αγαπάει και το γείτονα του. Σήμερα που δεν υπάρχει Κομμουνισμός και τα καθεστώτα στην Ευρώπη είναι σχεδόν ίδια, πάλι επανέρχεται το μπαλάκι του εθνικισμού, της προστριβής και της διαίρεσης, παλαιοί αλλά αποτελεσματικοί μέθοδοι, όπως μας έχει επιδείξει η διαχρονική πορεία των δύο λαών στο διάβα των αιώνων.

Από τη θέση αυτή, θα ήθελα να κάνω μερικές προτάσεις, οι οποίες αν υλοποιηθούν, θα δώσουν τη δυνατότητα να αρχίσει η καταγραφή της άγραφης ιστορίας των λαών της Βαλκανικής Ορθοδοξίας,

- Θα πρέπει να προσδιορισθούν διαχρονικά οι «κοινές σταθερές - ΠΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΝ ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΝΩΝΕΙ.

θα ήθελα να σταθώ στην εικόνα των 28 χωρών της ΕΕ. Δηλαδή στην πολιτιστική ταυτότητα της ΕΕ των 28.

Σήμερα σε όλα τα σχολεία της ΕΕ επιβάλλεται να διδάσκονται συνοπτικά στοιχεία ιστορίας, πολιτισμού και οι ιδιαιτερότητες του κάθε κράτους μέλους.

Θα πρέπει να βρεθούν οι κοινές συνισταμένες σε θέματα πολιτισμού και να  εμπεδωθούν.

Ένα τέτοιο θέμα μπορεί να αποτελέσει η πολιτιστική κληρονομιά του έργου Θεσσαλονικέων αδελφών και φωτιστών των Σλάβων αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου που υποχρέωσε τον προηγούμενο Πάπα να τους ανακηρύξει αγίους της Ευρώπης.

Η καθιέρωση κοινών ευρωπαϊκών εορτών θα δώσουν στην ΕΕ μία πολιτιστική ενιαία οντότητα. Πάνω σ’ αυτή τη βάση οι ερευνητές θα πρέπει να ερευνήσουν κάθε τι το κοινό πολιτιστικό των ΚΜ και να το αναδείξουν.

Στόχος και αυτοσκοπός σήμερα είναι το κέρδος. Αλλά θα πρέπει και να μας αφορά σε ποια χώρα ζούμε και σε ποια χώρα θα θέλαμε να ζήσουν τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας και εάν σε αυτήν την χώρα που θα ζουν θα έχει μείνει κάτι αυθεντικό ή θα είναι όλα imitashon  αντίγραφα.

Η τύχη των δύο λαών ήταν κοινή για 5 αιώνες κάτω από τον οθωμανικό ζυγό οι λαοί μας διατήρησαν τη Γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα και την ορθόδοξη παράδοση στο ακέραιο. Σήμερα όμως με την παγκοσμιοποίηση και τη χειμαρρώδη μετανάστευση από και προς θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα αυτοτελώς;

Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης σήμερα είναι η διαπολιτισμική παιδεία.

Καταρχήν βέβαια ο όρος "πολυπολιτισμικός" δεν έχει κανονιστικό περιεχόμενο, αλλά περιγράφει απλώς μια δεδομένη κατάσταση. Κανονιστική σημασία έχει ο όρος "διαπολιτισμικός". "Οι όροι πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμικότητα δεν είναι συνώνυμοι ή ταυτόσημοι. Η πολυπολιτισμικότητα είναι το δεδομένο, και η διαπολιτισμικότητα το ζητούμενο. Η διαπολιτισμικότητα προϋποθέτει την πολυπολιτισμικότητα, αλλά δεν απορρέει αυτόματα απ' αυτή". Η διαπολιτισμική ιδέα "δεν εξαντλείται σ' ένα πολιτισμικό πλουραλισμό, όπου συνυπάρχουν οι πολιτισμοί, και που στην καλύτερη περίπτωση ο "κυρίαρχος" πολιτισμός απλώς ανέχεται τους άλλους". Αυτή είναι η τρέχουσα χρήση των όρων και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο.

Πολυπολιτισμικότητα είναι λοιπόν το δεδομένο, ενώ η διαπολιτισμικότητα αποτελεί το δέον. Η διαπολιτισμική ιδέα είναι η ειρηνική συμβίωση, με την έννοια της ανοικτής επικοινωνίας, της αλληλεγγύης, της αλληλεπίδρασης και του αμοιβαίου εμπλουτισμού ατόμων και ομάδων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Αυτό εκφράζεται με την πρόθεση "δια".

Σύμφωνα με τον ορισμό της UNESCO πολιτισμός είναι "το σύνολο των μοναδικών πνευ­ματικών, υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών πτυχών που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία ή μια κοινωνική ομάδα. Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνον την τέχνη και τη λογοτεχνία, αλλά επίσης και μορφές ζωής, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, συστήματα αξιών, παραδόσεις και μορφές πίστης".

Σήμερα θα πρέπει να θωρακίσουμε τα χαρακτηριστικά της πολιτισμικής μας ταυτότητος.

Πολύ περισσότερο που ανήκουμε στο ίδιο Μπλόκ –ΕΟΚ και ΝΑΤΟ θα πρέπει να αναπτύξουμε σε όλες τις μορφές τα πολιτιστικά αποθέματα των χωρών μας: ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ, ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ, ΦΥΣΙΟΛΟΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Η μελέτη και η εμπέδωση  των πιο πάνω από το ευρύ κοινό θα ενισχύσει τη συνείδηση της πολιτισμικής ταυτότητος των λαών μας και θα αποτελέσει ηθικό φραγμό ενάντια στη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης και του αφανισμού.

Σήμερα η δημιουργία ηθικής με νόμο δεν είναι εφικτή, όπως μας έχει αποδείξει η μέχρι τώρα πρακτική, πρβλ.: τη δια νόμου ηθική στα διάφορα καθεστώτα, καταργώντας τη θρησκεία και την παράδοση.  Μετά την πτώση τους, όμως πού ηθική; καταργήθηκε το κράτος έπαυσαν οι νόμοι, εξέπεσε και το νομικό φάσμα της όποιας ηθικής.

Εκεί, όπου το σύστημα απέναντι στη θρησκεία ήταν πιο αυστηρό, εξαφάνισαν την κάθε μορφή ηθικής που προερχόταν από τον έμφυτο νόμο της ηθικής συνείδησης, τα πράγματα μετά την πτώση του συστήματος ήταν φρικτά. Το σωστό είναι να εμφυσήσουμε τον έμφυτο νόμο της ηθικής συνείδησης που προέρχεται από τα ιδανικά του, απόρροια της όποιας πολιτιστικής του κληρονομιάς στην οποία θα προσδώσουμε ευρωπαϊκή ταυτότητα. Έτσι η ισχύς του έμφυτου νόμου είναι διαρκής χωρίς ημερομηνία λήξης.

Η Ελλάδα και η Βουλγαρία, ως χώρες  μέλη της ΕΕ, γεωγραφικά είναι το Ανατολικό σύνορο της ΕΕ, αλλά πολιτισμικά, είναι οι γέφυρες ανάμεσα στον Ανατολικό και το Δυτικό πολιτισμό.

Μία λαϊκή ρήση μας λέει: «καλυτερα να τα έχεις καλά με το ΓΕΙΤΟΝΑ ΠΑΡΑ ΜΕ ΤΟΝ  ΣΥΓΓΕΝΗ» ΠΟΛΛΩ ΔΕ ΜΑΛΛΟΝ, ΟΤΑΝ Ο ΓΕΙΤΟΝΑΣ ΤΥΓΧΑΝΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΣΟΥ».

Εκπληκτικά ψηφιδωτά αποκαλύφθηκαν στην ελληνιστική πόλη Ζεύγμα

Η πόλη Σελεύκεια επί του Ευφράτη ιδρύθηκε γύρω στο 300 π.Χ. από τον Σέλευκο Α΄ Νικάτορα, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου και ιδρυτή του αχανούς βασιλείου των Σελευκιδών. Αργότερα περιήλθε στο ελληνιστικό βασίλειο της Κομμαγηνής. Το 64 π.Χ. κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και μετονομάσθηκε σε "Ζεύγμα" (γέφυρα). Η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή διότι από εκεί περνούσε ένας από τους "δρόμους του μεταξιού". Το 256 μ.Χ. καταστράφηκε από τον Πέρση βασιλιά της Δυναστείας των Σασσανιδών, Σαπώρ Ι.

ΔΕΕ

Εκπληκτικά ψηφιδωτά αποκαλύφθηκαν 

στην ελληνιστική πόλη

 Ζεύγμα της Κομμαγηνής

Αθήνα

Ακόμα τρία ψηφιδωτά μοναδικής τέχνης, και σε άριστη κατάσταση, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην πόλη Ζεύγμα, στην ανατολική Τουρκία. Το ένα ψηφιδωτό αναπαριστά τις Εννέα Μούσες, στο δεύτερο απεικονίζονται ο Ωκεανός και η Τηθύς και στο τρίτο ένας νεαρός άνδρας.

Όπως γράφει η Hurriyet Daily News, ο χώρος όπου βρέθηκε το ψηφιδωτό δάπεδο με τις Εννέα Μούσες ονομάστηκε από τους αρχαιολόγους «Οίκος των Μουσών». 

Στο κέντρο εικονίζεται η Καλλιόπη και γύρω της οι αδερφές της, ενώ διακρίνονται καθαρά τα ονόματά τους.

(Η Τηθύς και ο Ωκεανός) 

Η παρουσίαση των ευρημάτων έγινε με κάθε επισημότητα από τη δήμαρχο της πόλης Γκαζιαντέπ, Φατμά Σαχίν, και τον επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας Κουταλμίς Γκιορκάι. 

Το θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, όχι μόνο λόγω της σπουδαιότητας των ευρημάτων, αλλά και για την ...απροσεξία των προσκεκλημένων στην εκδήλωση, αφού πάτησαν ανενόχλητοι στα ψηφιδωτά.

Ξεκινά η συντήρηση

Στις δηλώσεις του στους δημοσιογράφους, ο Γκιορκάι τόνισε ότι το έργο των επιστημόνων θα επικεντρωθεί στην προστασία και συντήρηση των ψηφιδωτών και για τον σκοπό αυτό θα τοποθετηθεί ένα ειδικό στέγαστρο.

«Υπολογίζουμε πως η αρχαία πόλη είχε περί τις 2.000-3.000 κατοικίες. Είκοσι πέντε από αυτά τα κτίσματα παραμένουν κάτω από το νερό. Οι έρευνες στον 'Οίκο των Μουσών' θα ολοκληρωθούν το επόμενο έτος» είπε. 

Σύμφωνα με τον ίδιο, το ποσό της χρηματοδότησης των ανασκαφών στην Ζεύγμα αναπροσαρμόζεται κάθε χρόνο. Ωστόσο, από το 2005 μέχρι σήμερα έχουν διατεθεί περίπου 7 εκατ. λίρες Τουρκίας, δηλαδή σχεδόν 2,5 εκατ. ευρώ.

Η Ζεύγμα

Η Ζεύγμα -που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει «δεύτερη Πομπηία»- ιδρύθηκε το 300 π.Χ. από τον Σέλευκο Α' τον Νικάτορα, έναν από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ήκμασε λόγω της θέσης στον εμπορικό Δρόμο του Μεταξιού, δίπλα από τις όχθες του Ευφράτη.

Το 2000 υπήρξε διεθνής κινητοποίηση ώστε να μην υλοποιηθούν τα κυβερνητικά σχέδια και βυθιστεί η αρχαία πόλη στα νερά του Ευφράτη. Η κινητοποίηση δεν απέδωσε καρπούς και τελικά η τουρκική κυβέρνηση έθεσε σε λειτουργία το φράγμα του Μπιρετσίκ, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο τμήμα της αρχαίας πόλης να καλυφθεί από νερό.

Άννα Ανδίρα

Newsroom ΔΟΛ

Ενέργειες αυτονόμησης των Αλβανών στα Σκόπια

Ενέργειες αυτονόμησης 

των Αλβανών στα Σκόπια

Οι Αλβανοί δείχνουν ότι δεν θέλουν να κάνουν υπομονή και άρχισαν ενέργειες αυτονόμησης

Τα πράγματα φαίνεται ότι προχωρούν γρηγορότερα από ό,τι τα περιμέναμε. Και εννοώ τις δηλώσεις Αλβανών πολιτικών, όπως του κ. Αλί Αχμέτι που υποστήριξε πως σε λίγα χρόνια θα ενταχθεί η χώρα στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. αφού θα έχει επιλυθεί το ζήτημα της ονομασίας της, με δεδομένο ότι οι Αλβανοί θα είναι πλειοψηφία.

Οι τελευταίες τους όμως ενέργειες, δείχνουν ότι δεν θέλουν να κάνουν υπομονή λίγα χρόνια, και άρχισαν ενέργειες αυτονόμησης. Έκανα λόγο προ ημερών για την απόφαση των Αλβανών των Σκοπίων να ιδρύσουν δική τους Αστυνομία. Το έπραξαν. Όπως έγραψε η σκοπιανή εφημερίδα Vecer, και μετέφερε το Βαλκανικό Περισκόπιο, ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών των Σκοπίων, κ. Ζέμρι Γκαμίλι, επιβεβαίωσε ότι άτομα με μαύρες στολές εμφανίσθηκαν στο Τέτοβο. Ο κ. Γκαμίλι, είπε ότι «Καταγράφηκε ένα συμβάν, όταν άγνωστα άτομα με μαύρες στολές κυκλοφορούσαν στην περιοχή, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ενόχλησαν τους κατοίκους του Τέτοβο. Πλανάται η ιδέα ότι πρόκειται για μέλη μια Φρουράς, πολλοί είπαν ότι είναι η «Φρουρά» της «Δημοκρατίας της Ιλλυρίδας».

Τόνισε δε, ότι το υπουργείο Εσωτερικών θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας για τη διατήρηση της έννομης τάξης.«Θα συνεχίσουμε να συλλέγουμε πληροφορίες και να παρακολουθούμε την κατάσταση. Στην αστυνομία δεν αναφέρθηκε κάποια παρενόχληση».

Επιβεβαιώνονται επομένως αυτά που έχουν γραφεί στην στήλη, ότι οι Αλβανοί των Σκοπίων έχουν σχηματίσει μια «Φρουρά», της οποίας τα μέλη, περιπολούν τις πόλεις και εδάφη που κατοικούνται από Αλβανούς στην βορειοδυτική περιοχή. Να σημειωθεί δε, πως στο Τέτοβο είναι αναρτημένες μόνον αλβανικές σημαίες, μάλιστα δε -προ ετών- στον τότε υπουργός Εθνικής Άμυνας των Σκοπίων δεν είχε επιτραπεί η είσοδος στην περιφέρεια του Τετόβου.

Βέβαια, οι Αλβανοί ενθαρρυμένοι από τους Δυτικούς για δημιουργία «Μεγάλης Αλβανίας» δραστηριοποιούνται και στην αλλοδαπή. Σύμφωνα με τις παραπάνω πηγές, ο κ. Joe DioGuardi, πρώην μέλος του Κογκρέσου και πρόεδρος του «Συνδέσμου Αμερικανο-Αλβανών Πολιτών», σε εκδήλωση που έγινε το τοπικό ίδρυμα Κολόμπους των Πολιτών, τόνισε ότι το ζήτημα των αλβανικών επαρχιών στα Βαλκάνια ακόμη δεν έχει κλείσει.

Ο κ. DioGuardi μίλησε για την υπάρχουσα κατάσταση και τις πολιτικές εξελίξεις στα Βαλκάνια, δίνοντας έμφαση στο θέμα της προβληματικής κατάστασης των Αλβανών στα Σκόπια, στο Μαυροβούνιο και στη Νότιο Σερβία (Κοιλάδα του Πρέσεβο). Στη συνάντηση παρουσιάστηκε σχετικό βίντεο για την ιστορική διαδρομή στην περιοχή των δυτικών Βαλκανίων.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι παρεμβάσεις του, πριν από τον πόλεμο στη Σερβία, είχαν δημιουργήσει το έδαφος, για την επίλυση του αλβανικού ζητήματος με την αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και οδήγησε στην επέμβαση του ΝΑΤΟ στην περιοχή με στόχο τον διαχωρισμό του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία.

Στα παραλειπόμενα της εκδήλωσης αυτής, ο Αμερικανο-εβραίος γερουσιαστής ευχαρίστησε τους Αλβανούς για τη συμμετοχή τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και υποσχέθηκε ότι θα γράψει επιστολή προς το Εθνικό Μουσείο του Ολοκαυτώματος για αναγνώριση των Αλβανών στη διάσωση περισσότερων από 2.000 Εβραίους στην Αλβανία από τους Ναζί.

Και το τελευταίο, επαναλαμβανόμενο όμως, είναι η δήλωση του Αλβανού πρωθυπουργού κ. Έντι Ράμα, ότι η Τουρκία αποτελεί τον «στρατηγικό εταίρο» της Αλβανίας. Τόσο σε στρατιωτικό όσο και οικονομικό πλαίσιο. Δεν ξέρω βέβαια, αν οι εκδηλώσεις αγάπης με τον κ. Ερντογάν θα συνεχιστούν, μετά και τα εσωτερικά προβλήματα που ο νεο-σουλτάνος αντιμετωπίζει.

Ο Μακεδών

http://www.voria.gr/index.php?module=news&func=display&sid=200205

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

Επισκοπή Νάουσας

Μια εξαιρετική εργασία για τις τοπικές ενδυμασίες των χωριών του κάμπου της Νάουσας από τον εκπαιδευτικό και συγγραφέα Χρήστο Ζάλιο, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΙΑΟΥΣΤΑ τεύχος 138 (Ιανουάριος –Απρίλιος 2012).

ΔΕΕ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ 

ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

Του Χρήστου Σ. Ζάλιου

Στις αρχές του 20ου αιώνα, πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την έλευση των Ποντίων, στα χωριά του κάμπου της Νάουσας οι ντόπιοι κάτοικοι διατηρούσαν πολύ ζωντανά τα δικά τους ήθη και έθιμα. Η παραδοσιακή φορεσιά των κατοίκων και ειδικά η γυναικεία επίσημη φορεσιά, ήταν αυτή που έχει καταγραφεί από τους ερευνητές ως «παραδοσιακή φορεσιά Επισκοπής».

Η εντυπωσιακή αυτή φορεσιά βέβαια δεν ανήκε μόνο στην Επισκοπή όπου πιθανότατα την εντόπισε για πρώτη φορά κάποιος από τους παλιούς ερευνητές και έτσι της έμεινε ο χαρακτηρισμός «φορεσιά Επισκοπής», αλλά στους κατοίκους μιας ομάδας 12 περίπου χωριών που αποτελούν τα χωριά του κάμπου της Νάουσας. Τα χωριά του κάμπου της Νάουσας στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν : Λευκάδια (Γκολισιάνι), Κοπανός (Άνω Κοπανός), Χαρίεσσα (Κάτω Κοπανός), Μαρίνα (Τσαρμορίνοβο), Πολλά νερά (Φέτιστα), Επισκοπή, Πολυπλάτανος (Βοδενιώτικη Βέτσιστα), Αγγελοχώρι (Βέτσιστα), Ζερβοχώρι, Μονόσπιτα, Στενήμαχος (Χωροπάνι), Γιαννακοχώρι (Γιαννάκοβο) και Άγιος Γεώργιος (Γιάντσιστα) που ανήκει στη Βέροια.

Μέχρι πρόσφατα τα περισσότερα από αυτά τα χωριά ανήκαν στους Καποδιστριακούς Δήμους, Ανθεμίων και Ειρηνούπολης. Σήμερα μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη διοικητικά ανήκουν και πάλι όπως παλιά στο δήμο της Νάουσας, ενώ εκκλησιαστικά αρκετά από αυτά ανήκουν στη μητρόπολη Εδέσσης.

Στα χωριά οι γυναίκες του σπιτιού ασχολούνταν όλο το χρόνο με τις αγροτικές ή κτηνοτροφικές εργασίες της οικογένειας. Όταν δεν είχαν εργασία στα χωράφια, ασχολούνταν με τον αργαλειό, το πλέξιμο και το κέντημα.

Έπρεπε από νωρίς να ετοιμάσουν την προίκα των νεαρών κοριτσιών της οικογένειας, καθώς και τα δώρα για τους συγγενείς των μελλοντικών γαμπρών. Έραβαν πουκάμισα, φουστανέλες, μαντήλια, πετσέτες, έπλεκαν κάλτσες, ποδιές και έφτιαχναν στον αργαλειό ζιλιά και βελέντζες για το μελλοντικό τους σπίτι.

Η παραδοσιακή φορεσιά κατά την Αγγελική Χατζημιχάλη διακρίνεται ανάλογα με τη χρήση της σε καθημερινή, γιορτινή και νυφική, ανάλογα με την ηλικία, δηλαδή κόρη, νύφη, νιόπαντρη, παντρεμένη χρόνια, ηλικιωμένη για τις γυναίκες και αντίστοιχα για τους άνδρες και ανάλογα με την κοινωνική τάξη.

Οι γυναικείες φορεσιές χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες:

1. Οι φορεσιές με το σιγκούνι 

2. Οι φορεσιές με το καβάδι 

3. Οι φορεσιές με το φουστάνι.

Οι αντρικές φορεσιές χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

1. Η φουστανέλα 

2. Η βράκα.

Η παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά των χωριών του κάμπου της Νάουσας (που έγινε γνωστή ως φορεσιά Επισκοπής) είναι μια ιδιαίτερη και πολύ εντυπωσιακή φορεσιά της Μακεδονίας του 18ου - 19ου αιώνα.

Αποτελείται από πολλά κομμάτια και εξαρτήματα και ξεχωρίζει για τα πλούσια κεντήματα και την ποιότητα των υφασμάτων της. Τα κορίτσια έπαιρναν ως προίκα όλο τον αναγκαίο ρουχισμό για κάθε περίσταση και ηλικία.

Πλούσιες και φτωχές κόρες προικίζονταν με ρούχα και σκεπάσματα που αρκούσαν για να περάσουν όλη τους τη ζωή και περίσσευαν αφόρετα για να τα δώσουν προίκα στις κόρες τους. Πολλά από αυτά τα κατασκεύαζαν μόνες τους στον αργαλειό, τα χρυσά όμως κεντήματα στα φουστάνια, τους επενδύτες και τους κεφαλόδεσμους τα έφτιαχναν άνδρες ραφτάδες από τη Νάουσα, τη Βέροια και την Έδεσσα.

Η γυναικεία φορεσιά

Η γυναικεία φορεσιά των χωριών του κάμπου της Νάουσας ανήκει στις φορεσιές με καβάδι και αποτελείται από :

Πουκάμισο (κουσούλι)

Αυθεντικό γυναικείο πουκάμισο 

με ποδόγυρο από τα Λευκάδια

Το γυναικείο κεντημένο πουκάμισο (βιζάνο κουσούλι) κατασκευάζεται από αγοραστό βαμβακερό πανί και έχει συρραμμένο κεντητό ποδόγυρο από βαμβακερό πουκάμισο του αργαλειού. Το πουκάμισο που φορούσαν οι ελεύθερες κοπέλες ήταν υφαντό (γκολένι παλαζότσε). Το ύφασμα με το οποίο το έφτιαχναν οι κοπέλες το ασπρίζανε και το ράβανε μόνες τους.

Πουκάμισο Επισκοπής από το ψηφιακό αρχείο 

του Λυκείου των Ελληνίδων

Τα μανίκια του ήταν μακριά και μπροστά στο στήθος είχε άνοιγμα με κέντημα γύρω - γύρω και κάτω δυο φύλλα κεντημένα στον αργαλειό και ενωμένα με ραφή. Το πουκάμισο της νύφης ήταν το ίδιο, αλλά με περισσότερα χρυσά κεντίδια στο τελάρο.

Καβάδι

Καβάδι Επισκοπής, από το ψηφιακό αρχείο 

του Λυκείου των Ελληνίδων

Το καβάδι φοριέται πάνω από το πουκάμισο και κάτω από τον σαγιά. Καλύπτει το πουκάμισο αφήνοντας να φαίνονται μόνο τα κεντήματα στον ποδόγυρο και στην τραχηλιά. Είναι από κάμποτο υφαντό άσπρο, με μια φάσα από με­ταξωτό ή βελούδο γύρω στον ποδόγυρο και στα μακριά του μανίκια. Το μάκρος του φτάνει μέχρι τα κεντίδια του πουκάμισου. Για την κατασκευή του χρησιμοποιούσαν άσπρο αργαλίσιο πανί μαζί με ένα άλλο ύφασμα συνήθως ριγωτό για να στολιστεί στα μέρη που φαίνονται κάτω από το σαγιά.

Σαΐκ (Μανικωτός χειμωνιάτικος επενδύτης)

Σαϊκ Χειμωνιάτικος σαγιάς Επισκοπής, 

 από το ψηφιακό αρχείο του Λυκείου των Ελληνίδων

Ο χειμωνιάτικος σαγιάς (Σαΐκ), φοριέται πάνω από το καβάδι και είναι υφα­ντός στον αργαλειό. Στο μήκος είναι λίγο πιο κοντός απ' το καβάδι και ανοιχτός στο στήθος για να φαίνεται η τραχη­λιά. Αυτός που φοριόνταν από τις ηλικιωμένες ήταν μαύρος με χρυσοκέντημα γύρω από το άνοιγμα κι είχε μανίκια κοντά γυρισμένα στο κάτω μέρος σαν ρεβέρ, καλυμμένα με επίρραπτο κόκκινο βαμβακερό πανί (μπουχασί).

Ο σαγιάς που φορούσαν οι νύφες ήταν άσπρος, κεντημένος στο χέρι με πολύχρωμες κλωστές. Τα πλαϊνά του σαγιά (οι πόλιες) που εί­χαν χρωματιστά κεντίδια πάνω σε άσπρο κάμποτο, τα σήκωναν και τα σκάλωναν στη μέση πίσω στο ζωνάρι.

Σαγκία (Μανικωτός καλοκαιρινός επενδύτης)

Αυθεντική Σαγκία σε σκούρο 

μπλε χρώμα από τα Λευκάδια

Σαγκία, είναι ο καλοκαιρινός σαγιάς που φοριέται πάνω από το καβάδι και είναι φτιαγμένος με το ίδιο ύφασμα και στο ίδιο σχέδιο με τον χειμωνιάτικο, το σαΐκ.

Τα μανίκια έχουν άνοιγμα 5εκ., ώστε τα μανικέτια τους να γυρίζουν προς τα έξω και να φαίνονται. Ως προέκταση των μανικιών πολλές φορές χρησιμοποιούσαν επίρραπτα μανίκια από σαγιά. Η καθημερινή καθώς και η γιορτινή Σαγκία ήταν σε χρώμα μπλε σκούρο ενώ η νυφιάτικη ήταν άσπρη.

Μανίκια

Τα πρόσθετα μανίκια από σαγιά φθάνουν ως λίγο πάνω από τον αγκώνα και έχουν πλαϊνό άνοιγμα 15εκ. Είναι φτιαγμένα από χοντρό, αργαλίσιο βαμβακερό πανί, ντυμένο στο μεγαλύτερο μέρος του με λεπτό μάλλινο εμπριμέ ύφασμα.

Ζωνάρι (ομπρεγκάτς), φοριέται στη μέση πάνω απ’ το σαγιά και είναι υφαντό στον αργαλειό.

Η ποδιά (πριγκάτς) είναι μάλλινη, φτιαγμένη από δύο φύλλα υφάσματος ενωμένα οριζόντια, έτσι που το μήκος του υφάσματος γίνεται φάρδος της ποδιάς. Στο πάνω μέρος της είναι στριφωμένη κατά 5 εκ. για να περνά το κορδόνι με το οποίο η ποδιά δένεται γύρω από τη μέση. Φοριέται πάνω από το ζωνάρι, δένεται στην κάτω άκρη του ζωναριού και είναι κοντή πάνω απ' το γόνατο με κρόσσια γύρω - γύρω και διάφορα σχέδια φτιαγμένα στον αργαλειό.

Γυναικεία ποδιά Επισκοπής

Γυναικεία ποδιά Λευκαδίων

Ζευγάρι μανίκια από σαγιά, Επισκοπής, 

από το ψηφιακό αρχείο του Λυκείου των Ελληνίδων

Κάρπα Επισκοπής, από το ψηφιακό αρχείο 

του Λυκείου των Ελληνίδων

Τραχηλιά (ογκαρλία), είναι με­ταξωτή, υφαντή, συνήθως άσπρη κεντημένη στο χέρι. Μπαίνει στο άνοιγμα του σαγιά στο στήθος κάτω απ' το κα­βάδι.

Κάρπα ή γουμπιλέν (μαντίλι κεφαλής), είναι το άσπρο νυφιάτικο μαντίλι υφασμένο από τις γυναίκες και κεντημένο στον αργαλειό. Η κάρπα τυλιγόταν γύρω από το καλπάκι, που ήταν τοποθετημένο λοξά πάνω στο κεφάλι.

Η μαντήλα που διπλωμένη σε τρί­γωνο ήταν ριγμένη στους ώμους και οι άκρες της έμπαιναν μέσα στη ζώνη.

Το κολάνι μπαίνει στη μέση πάνω από το ζωνάρι και αποτελείται από μια ζώνη από μαύρο βελούδο με χρυ­σό κέντημα και πούλιες, που μπροστά δένεται με ασημένιες πόρπες (πάχτες). Τα κολάνια είναι μαλαμοκαπνισμένα, σφυρήλατα και με εντυπωσιακή διακόσμηση.

Κεφαλοκάλυμμα

Το κεφαλοκάλυμμα είναι ένα από τα βασικά εξαρτήματα της ντόπιας γυναικείας φορεσιάς των χωριών του κάμπου της Νάουσας. Η νέα κοπέλα έβαζε το καλπάκι για πρώτη φορά στον γάμο της και μετά το φορούσε και ως παντρεμένη γυναίκα στις επίσημες εκδηλώσεις και τις γιορτές.

Το καλπάκι ή κατσούλα, το κάλυμμα του κεφαλιού της νέας κοπέλας είναι κόκκινο φεσάκι, μυτερό, στερεωμένο με στενή λουρίδα πάνινη κάτω απ' το λαιμό και σκαλωμένη στα μαλλιά για να μη φύγει. Έβαζαν επίσης ένα μεγάλο φλουρί στο μέτωπο.

Μαζί με την πάνινη λουρίδα περνούσαν κάτω από το λαιμό και μια ή δύο σειρές χάντρες (γκοστνίτσες).

Νιόνυμφη απο την Επισκοπή.

Νιόνυμφη από τη Χαρίεσσα. 

(φωτ.αρχείο Μ.Π. Σύλλογος 

“ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ” Χαρίεσσας)

Σωτήρης Δάϊος και Γουγουλέφα Βασιλική 

από τον Κοπανό

Πετρούλα και Βασίλης Τρούπκος 

από τη Χαρίεσσα 

(φωτ.αρχείο Μ.Π. Σύλλογος 

“ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ” Χαρίεσσας)

Οι αρραβωνιασμένες φορούσαν δεξιά κι αριστερά πολύχρωμα λουλούδια, φρέσκα το καλοκαίρι, ψεύτικα το χειμώνα. Οι νέες αργότερα φορούσαν και τσεμπέρι που το έδεναν στο πλάι.

Αρραβωνιασμένες από τη Χαρίεσσα 

(φωτ.αρχείο Μ.Π. Σύλλογος 

“ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ” Χαρίεσσας)

Αρραβωνιασμένες από Αγγελοχώρι και Χαρίεσσα.

Αρραβωνιασμένες από την Επισκοπή

Αρραβωνιασμένοι από τα Λευκάδια. 

Από αριστερά διακρίνονται οι : 

Δημητρούση Αναστασία, Δημητρούσης Γιάννης, 

Δρενοβιάδης Αντώνης, Δρενοβιάδου Ευαγγελία.

Η Βιργινία Βάντση από τον Κοπανό 

με το καλπάκι τυλιγμένο με άσπρη μαντίλα

Οι παντρεμένες και οι νύφες φορούσαν το καλπά­κι ή κατσούλι μυτερό, οι νέες και οι αρραβωνιασμένες στολισμένο με λου­λούδια και οι ηλικιωμένες σκεπασμένο με μια άσπρη μαντήλα, που έδενε κάτω απ' το λαιμό.

Νυφική φορεσιά (φωτ. Ημαθία Ερατεινή 2003)

Σε δημοσίευση του λαογράφου Γεράσιμου Καψάλη στο Δελτίον της Λαογραφικής Εταιρείας το 1917, περιέχεται το παρακάτω απόσπασμα που αναφέρεται στον κεφαλόδεσμο της γυναικείας φορεσιάς :

Οι παντρεμένες γυναίκες που ζουν στα χωριά (όπου οι κάτοικοι μιλούν εκτός της ελληνικής και το σλαβοφανές τοπικό ιδίωμα) γύρω από τη λίμνη των Γενιτσών, φορούν πάνω στο κεφάλι κάλυμμα που καταλήγει σε μυτερό κόκκινο φεσάκι, όταν τις ρωτάνε για το σχήμα και το χρώμα του κεφαλόδεσμου, απαντούν όπως και οι γυναίκες του Ρουμλουκιού, ότι είναι προνόμιο που δόθηκε στις προγόνους τους από το Μέγα Αλέξανδρο για την ανδρεία που έδειξαν σε κάποια μάχη, στην οποία οι άνδρες δείλιασαν! Ακόμη αναφέρεται ότι : Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες κατά τη δράση τους στη Μακεδονία πριν το 1912, μεταχειρίστηκαν κάθε μέσο βίας και πειθούς για να πετύχουν την κατάργηση του συγκεκριμένου κεφαλόδεσμου, αλλά η περήφανη επιμονή των γυναικών αυτών των χωριών, έχοντας συνείδηση της ελληνικής καταγωγής τους και περηφάνια γιαυτήν, υπερίσχυσε των απειλών των κομιτατζήδων (Καψάλης, 1917).

Το πίσω μέρος της νυφικής φορεσιάς 

(φωτ. Ημαθία Ερατεινή 2003)

Η τράκμα, φοριέται πάνω απ' το μέτωπο γύρω στο κεφάλι και είναι μια φαρδιά φάσα από σαγιά, κεντημένη όλη στο τελάρο με χρυσοκλωστή και άλ­λες πολύχρωμες κλωστές. Είναι ακόμη στολισμένη με καρφίτσες που τα κεφαλάκια τους έχουν σχήματα από λουλούδια ή πε­ταλούδες.

Τσουράπια

Τσουράπια

Οι κάλτσες που φορούσαν ήταν μάλλινες, πλεχτές, άσπρες ή πολύχρωμες με πολλά κεντήματα. Στο τελείωμά τους είχαν κορδόνι για να δένονται κάτω από το γόνατο.

Παπούτσια δερμάτινα, δετά μπροστά, με λίγο τακούνι, που έβαζαν μέσα κάποιο υλικό για να τρίζουν (τριζάτα).

Κοσμήματα

Κοσμήματα φορούσαν τα κιουστέκια (κιοστέκ) που ήταν ασημένιες αλυσίδες κρεμασμένες από τη μέση και πιασμένες με ασημένιες παραμάνες. 

Κόσμημα κεφαλής από το ψηφιακό αρχείο 

του Λυκείου των Ελληνίδων

Στο λαιμό στην τραχηλιά, φορούσαν γκιορντάνια με φλουριά που συνήθως ήταν δώρο του γαμπρού. Ακόμη φορούσαν βραχιόλια και σκουλαρίκια. 

Κόσμημα μέσης από το ψηφιακό αρχείο 

του Λυκείου των Ελληνίδων

Στη μέση έβαζαν το κολάνι (στενή, βελούδινη, κεντημένη ζώνη) που μπροστά έκλει­νε με ασημένιες, σκαλιστές πόρπες (πάχτες).

Αντρική φορεσιά

Η φορεσιά με τη φουστανέλα

Η παλαιότερη αντρική φορεσιά είναι αυτή με τη φουστανέλα. Αποτελείται από το πουκάμισο που γίνεται φουστανέλα, το άσπρο μπινιβρέκι, τις κάλτσες, το ζουνάρι, το γιλέκο που είναι είτε ανοικτό μπροστά είτε σταυρωτό, το πανωφόρι (φλοκάτα[1] - τζουμπές[2] - σουλτούκο[3]) και το φέσι.

Κάτοικοι Λευκαδίων με την παραδοσιακή φορεσιά

έχοντας βγει για Ρουγκάτσια το 1953

Το πουκάμισο είναι κεντημένο με πο­λύχρωμα κεντίδια στο γιακά, στα μανίκια και μπροστά στο κούμπωμα. Το πουκάμισο αυτό ήταν μακρύ ως κάτω από τα γόνατα και προς τα κάτω φάρδαινε αρκετά (με δώδεκα φύλλα) ώστε φορώντας το ζωνάρι να γίνεται φουστανέ­λα.

Γεώργιος Μπουφέλας από τα Λευκάδια 

με την παραδοσιακή φουστανέλα, το 1842.

Μικρά παιδιά με την παραδοσιακή φορεσιά. 

Φουστανέλα, σταυρωτό γιλέκο, τσουράπια. 

Αγγελοχώρι 1934

Η παλαιότερη απεικόνιση που γνωρίζουμε με την παραδοσιακή φουστανέλα, είναι αυτή του Γεώργιου Μπουφέλα κατοίκου Λευκαδίων.

Πληροφορίες για τον Γεώργιο Μπουφέλα έχουμε από κείμενο που υπάρχει σε τοιχο­γραφία της δυτικής εσωτερικής πλευράς του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου, στη Νάουσα. Ο αγιογράφος έχει απεικονίσει και τη μορφή του Γ. Μπουφέλα, ο οποίος όπως μαθαίνουμε από το κείμενο με δικά του χρήματα συνέβαλε στο να γίνει η αγιογράφηση του Ναού. Ο ιδρυτής έμεινε μέχρι το θάνατό του σε ένα μικρό κελί κάτω από το γυναικωνίτη.

Ολόκληρο το κείμενο που υπάρχει στην τοιχογραφία είναι το εξής :

"Γεώργιος Μπουφέλας προσκυνητής κατήγετο από το πλησίον της Ναούσης χωρίον Γκουλισιάνι. Επισκεφθείς το 1840 τους Αγίου Τόπους, επανήλθε εις αυτό και εκποιήσας την κτηματικήν περιουσίαν του ελθών εγκατεστάθη εις Νάουσαν το 1842. Τότε επιδή η το 1841 αρξαμένη δι' εράνων ανέγερσις του Ιερού τούτου Ναού και αφού διαθέσας ολόκληρον την περιουσίαν του δια εξεικόνησιν του Βίου του Σωτήρος και όλων των Αγίων. Αφιέρωσεν δε και εις την υπηρεσίαν του Ιερού τούτου Ναού και μέχρι του θανάτου του 1851 έχον όντως εξέχον και αξιομίμητον υπόδειγμα αυτοαπαρνήσεως δια κάθε Χρηστιανόν Αμήν".

Το γιλέκο ήταν μαύρο ή σκούρο μπλε με πολλά χρυσά γαϊτάνια, αρκετά ανοιχτό μπροστά, για να φαίνεται το κε­ντημένο πουκάμισο. Ακόμη φορούσαν και σταυρωτό γιλέκο, αμάνικο που ραβόταν το καλό με ρούχο μαύρο ή μπλε και το κα­θημερινό με σαϊάκι. Το χειμώνα φορούσαν γιλέκο από τσόχα ενώ το καλοκαίρι από βελούδο.

Διακρίνονται καθιστοί οι Αντώνης Καραμπατάκης 

με το παιδί στην αγκαλιά και ο Χρήστος Παπασταύρου 

με μαύρο φέσι στο κεφάλι, από τον Κοπανό. (δεκ.1930)

Φέσι. 

Στο κεφάλι φορούσαν μαύρο φέσι από τσόχα, με μια φάσα γύρω από σατέν ύφασμα.

Τσουράπια 

Οι κάλτσες που φορούσαν ήταν μάλλινες, πλεγμένες στο χέρι, μακριές μέχρι το γό­νατο. 

Τσουράπια

Τα καλά τσουράπια ήταν άσπρα ή πολύχρωμα με πολλά κεντήματα. Στο τελείωμά τους είχαν κορδόνι για να δένονται κάτω από το γόνατο. Τα καθημερινά ήταν μαύρα, πλεγμένα με χοντρό νήμα από μαλλί.

Τα παπούτσια ήταν μαύρα σκαρπίνια. Για καθημερινά στην εργασία φορούσαν τα γουρουνοτσάρουχα.

Η φορεσιά με το σαλβάρι

Σε όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας συνηθισμένη ήταν και η φορεσιά με το σαλβάρι. Αυτή αποτελούνταν από το φέσι, το σαλβάρι, το ζουνάρι για τη μέση, το γιλέκο, το πουκάμισο, τα τσουράπια, τα γεμενιά και κάποιο είδος καλοκαιρινού ή χειμωνιάτικου επενδύτη.

Σαλβάρι, είδος παντελονιού που είναι φαρδύ στο πάνω μέρος και σφίγγει αμέσως κάτω από το γόνατο. Στη μέση στερεώνεται με βρακοζούνα ή κορδόνι περασμένο σε βρακοθηλιά. Τα καλά σαλβάρια είναι ραμμένα από μαύρο ή μπλε ρούχο και τα καθημερινά από μαύρο σαϊάκι.

Το ζωνάρι που χρησιμοποιούσαν για τη μέση ήταν μαύρο μάλλινο υφαντό 2-3 μέτρα.

Αργότερα στη δεκαετία 1920 και μετέπειτα, φορούσαν τη μπολμπότσα,μαύρο μάλλινο φαρδύ παντελόνι που το στήριζαν στη μέση με κορδόνι, καθώς και ένα άλλο είδος παντελονιού που ήταν από το γόνατο και κάτω εφαρμοστό στη γάμπα.

Τα εσώρουχα που χρησιμοποιούσαν και στους δύο τύπους της αντρικής φορεσιάς είναι το κατασάρκι (φανέλα με μακριά μανίκια) και το μπινιβρέκι (μακρύ σώβρακο μέχρι τους αστράγαλους), που ήταν βαμβακερά για το καλοκαίρι και μάλλινα για το χειμώνα.

Βιβλιογραφία

1. Ζάλιος Χρήστος, Παραδοσιακοί Χοροί Ήθη και Έθιμα της Νάουσας, Νάουσα 2009.

2. Ζώρα, Π. 1981, Κεντήματα και κοσμήματα της ελληνικής φορεσιάς, Αθήνα, ΥΠ.ΠΟ - Μ.Ε.Λ.Τ.

3. Καψάλης Γεράσιμος, Λαογραφικά εκ Μακεδονίας, Λαογραφία, Δελτίον της Λαογραφικής Εταιρείας, τόμος Στ΄, έτος 1917, σελ.464-465

4. Κορρέ-Ζωγράφου, Κ. 1991, Νεοελληνικός κεφαλόδεσμος, Αθήνα.

5. Λαδά-Μινώτου Μ. 1999, Κοσμήματα της ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς. 18ος - 19ος αι., Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.

6. Λύκειο των Ελληνίδων Βέροιας, ΗΜΑΘΙΑ ΕΡΑΤΕΙΝΗ. Λαογραφικά της Ημαθίας, Βέροια 2003.

7. Παπαντωνίου, Ι. 1978, "Συμβολή στη μελέτη της γυναικείας ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς", Εθνογραφικά 1: 5-92, Ναύπλιο, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα.

8. Παπαντωνίου, Ι. 1992, Μακεδονικές φορεσιές, Ναύπλιο, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα.

9. Φωτογραφικό αρχείο Χρήστου Ζάλιου

10. Χατζημιχάλη, Α. 1983, Λαϊκή Φορεσιά. Οι φορεσιές με το καβάδι Β΄, (επιμ. Γιανναρά-Ιωάννου, Τ.) Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη - Μέλισσα.

Σημειώσεις

[1] Η φλοκάτα : είδος μακριού πανωφοριού χωρίς μανίκια, χρώματος μαύρου ή άσπρου, γινόταν από σκουτί, μάλλινο χοντρό ύφασμα με φλόκια, δουλεμένο στον αργαλειό.

[2] Ο Τζουμπές ή τσουμπές (αλλιώς και μπινίσια ή ντουλαμάδες), ήταν παλαιότερα μακρύς επενδύτης, με ή χωρίς μανίκια, κυρίως των ιερωμένων. Ήταν ανοικτός εμπρός έως κάτω. Τα πιο καλά ήταν επενδυμένα με γούνα από σαμούρι (κουνάβι). Συνηθίζονταν όμως να φέρεται και από λαϊκούς κυρίως εμπόρους και μεγαλόσχημους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία σε αντιδιαστολή της μακριάς μπέρτας που έφεραν στην Ευρώπη.

[3] Σουλτούκο : μακρύς μάλλινος σκούρου χρώματος εξωτερικός επενδύτης

http://zaliosparadosi.blogspot.gr/2012/09/blog-post_3581.html